Ιστορικά στοιχεία
Ο αμάρανθος μαζί με τα φασόλια και το καλαμπόκι, ήταν για χρόνια η βασική τροφή των Ίνκας και των Αζτέκων. Σε ανασκαφές που έγιναν στα σπήλαια Oxcatlan στη Vera Cruz, βρέθηκαν ανάμεσα στα κτερίσματα σπόροι αμάρανθου, οι οποίοι χρονολογούνται μεταξύ του 6.700 π.Χ.-5.ΟΟΟ π.Χ.. Θεωρείται ότι οι σπόροι του αμάρανθου κάλυπταν το 80% των ημερήσιων θερμιδικών αναγκών των Αζτέκων.
Ήταν γνωστός σε όλη την κεντρική Αμερική, μια και τον χρησιμοποιούσαν εκτός από τη διατροφή τους και σε ιερές τελετές . Το κατανάλωναν μαζί με μέλι και σοκολάτα σαν θεραπευτικό τρόφιμο ή ποτό, σε τελετές που γινόντουσαν με το χαρακτηριστικό όνομα alegria, χαρά δηλ. στα Ισπανικά. Σε γιορτές αφιερωμένες στους θεούς, κατασκεύαζαν με αμάρανθο και μέλι βρώσιμα αγάλματα, τα οποία στη συνέχεια τα έκοβαν και τα μοίραζαν στους πιστούς.
Advertisment
Καλλιεργείται επί εκατοντάδες χρόνια στο Μεξικό, Περού, Γουατεμάλα ενώ σήμερα έχουν αρχίσει καλλιέργειες στην Ινδία, το Νεπάλ και την Κίνα.
Χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα σαν αιμοστατικό. Παρ’ ότι οι καλλιέργειες ενός συγκεκριμένου είδους για την εκμετάλλευση των σπόρων είναι ακόμα σχετικά μικρής έκτασης, θεωρείται ο καρπός του μέλλοντος. Στην πραγματικότητα διάφορα είδη του αμάρανθου είναι γνωστά σε όλον τον κόσμο. Υπάρχουν περίπου 70 γνωστές ποικιλίες μια από αυτές τα γνωστά σε εμάς βλίτα. Μία ακόμα ποικιλία που καλλιεργείται στην Ελλάδα κυρίως για καλλωπιστικούς λόγους, είναι το λεγόμενο λειρί του κόκκορα. Στην Κίνα , την Ιαπωνία , σε χώρες της Αφρικής και της Ευρώπης καλλιεργούνται διάφορες ποικιλίες αμάρανθου αντίστοιχες των δικών μας βλίτων, με σκοπό την κατανάλωση των φύλλων, των βλαστών ακόμα και των ριζών.
Βοτανική ταξινόμηση
Είναι αγγειόσπερμα, ανήκει στην οικογένεια Amaranthαceae και το γένος Amaranthus. H οικογένεια Amaranthaceae περιλαμβάνει 3 υπογένη και 70 περίπου είδη.
Advertisment
Μαζί με την κινόα, το φαγόπυρο και άλλους σπόρους ανήκουν στην ομάδα των ψευδοδημητριακών.
Το ύψος του ποικίλλει ανάλογα με το είδος του και κυμαίνεται από 20 cm μέχρι 2 περίπου m.
Tα φύλλα είναι χρώματος βαθυπράσινου και κόκκινου, τα δε άνθη σχηματίζονται σε κόκκινες ή χρυσωπές ταξιανθίες που μπορεί να φθάσουν σε κάποια είδη, το 1 κιλό σε βάρος και1/2 εκατομμύριο σπόρους.
Αμάρανθος και διατροφική αξία
Mέτρηση σε gr/100 gr
Πρωτεΐνες 15,8
Ποσοστό σε λυσίνη 0,85
Φυτικές ίνες 14,3
Mέταλλα σε mg/100 gr
Ασβέστιο 214
Σίδηρος 9,0
Μαγνήσιο 308
Αμάρανθος: Τα οφέλη του στον οργανισμό
O αμάρανθος είναι πλούσια πηγή της λυσίνης, αμινοξύ που απουσιάζει στα περισσότερα δημητριακά. Αυτό τον κάνει πολύτιμο γιατί σε συνδυασμό με οποιοδήποτε δημητριακό και κυρίως με το σιτάρι και το καλαμπόκι, δημιουργούν πρωτεΐνες αντίστοιχης διατροφικής αξίας με των ζωικών. Είναι έτσι ιδιαίτερα ωφέλιμο στους αθλητές και τους χορτοφάγους.
Οι σπόροι του αμάρανθου περιέχουν 30 % παραπάνω πρωτεΐνες απ’ ότι το ρύζι και άλλα δημητριακά. Είναι πλούσιοι σε μαγνήσιο κι αυτό τους κάνει ιδιαίτερα ωφέλιμους στις έγκυες και στα παιδιά.
Οι σπόροι του αμάρανθου δεν περιέχουν γλουτένη, έτσι χρησιμοποιούνται άφοβα από άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη. Παρασκευάζεται αλεύρι, το οποίο δε μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο του στην αρτοποιία ελλείψει γλουτένης, σε συνδυασμό όμως με κάποιο άλλο αλεύρι γίνονται νόστιμα και θρεπτικά παρασκευάσματα όπως ζύμες και αρτοσκευάσματα που δεν χρειάζονται φούσκωμα.
Από τους σπόρους του αμάρανθου φτιάχνουμε φύτρα, πλούσια σε όλα τα στοιχεία που τους αποτελούν και επιπρόσθετα ένζυμα, εξαιρετικά για την καλύτερη απορρόφηση των στοιχείων τους.
Τα φύλλα του αμάρανθου, είναι εξίσου θρεπτικά καθώς περιέχουν μεγάλες ποσότητες βιταμίνης Α. C και φυλλικού οξέως.
Η ρίζα του αμάρανθου είναι αλκαλική και γι αυτόν το λόγο μαγειρεύεται σε αρκετές Ασιατικές χώρες.
Ο αμάρανθος έχει πληθώρα φυτικών ινών και αυτό έχεις ως αποτέλεσμα να συμβάλει στην μείωση της χοληστερόλης και στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου. Μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε εργαστηριακά ποντίκια έδειξε πως η χρήση λαδιού από αμάρανθο μείωσε κατά 15% την ολική και κατά 22% την «κακή» LDL χοληστερόλη.
Το συγκεκριμένο ψευδοδημητριακό είναι πλούσιο σε ασβέστιο κάτι που το κάνει ιδιαίτερο ωφέλιμο για την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Επίσης, περιέχει μαγγάνιο, που βοηθάει στην σκελετική υγεία.
Περιέχει επίσης και αρκετό σίδηρο, που μπορεί να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της σιδηροπενικής αναιμίας ή της σιδηροπενίας.
Αρκετοί υποστηρίζουν ότι συμβάλλει ιδιαίτερα και στη μείωση βάρους και κυρίως στην επίτευξη του αισθήματος του κορεσμού, καθώς περιέχει 15% πρωτεΐνη που συμβάλλει στη μείωση των επιπέδων ινσουλίνης και στη μείωση του αισθήματος πείνας.
Δεν περιέχει λακτόζη
Η γλουτένη είναι ένας τύπος πρωτεΐνης που βρίσκεται σχεδόν πάντα σε κόκκους όπως σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη κάτι όμως που δεν συμβαίνει στην περίπτωση του αμάρανθου.
Για όσους έχουν κοιλιοκάκη, η κατανάλωση γλουτένης προκαλεί ανοσοαπόκριση στο σώμα, προκαλώντας βλάβη και φλεγμονή στον πεπτικό σωλήνα, ενώ εκείνοι με ευαισθησία στη γλουτένη ενδέχεται να εμφανίσουν μερικά συμπτώματα όπως διάρροια, φούσκωμα και αέρια.
Όπως μπορείτε να καταλάβετε τον αμάρανθο μπορούν να τον απολαύσουν και όσοι άνθρωποι ταλαιπωρούνται από τα ανωτέρω προβλήματα χωρίς να τους δημιουργείται κάποιο ζήτημα.
Άλλα φυσικά σιτηρά χωρίς γλουτένη είναι η κινόα, κεχρί, βρώμη, φαγόπυρο και καστανό ρύζι.
Τρόποι χρήσης
Σπόροι. Από τους σπόρους μπορούμε να πάρουμε αλεύρι, pops- σκασμένους δηλαδή σπόρους με τον ίδιο τρόπο που γίνεται το καλαμπόκι,παρασκευές με άλλα δημητριακά, όσπρια και λαχανικά και θρεπτικά φύτρα.
Τα φύλλα του και οι βλαστοί τρώγονται σε όλον τον κόσμο μαγειρεμένα με διάφορους τρόπους: βρασμένα, στιφάδο, stir-fry, σούπες, πουρέ, κ.λ.π.
Η ρίζα του είναι αλκαλική και μαγειρεύεται με ταμάρι ή σάλτσα τομάτας.
Αμάρανθος: Πώς να τον εντάξουμε στη διατροφή μας
- Ένας πολύ έξυπνος και βολικός τρόπος είναι να αντικαταστήσετε το ρύζι με τον αμάρανθο
- Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την μορφή του αμάρανθου σε αλεύρι και να φτιάξετε ψωμί
- Μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε σε μπισκότα και cookies
- Βράστε το με γάλα και ξηρούς καρπούς
- Ενώ τέλος μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε με μέλι και άλλους καρπούς και να φτιάξετε ενεργειακές υγιεινές μπάρες
Σε γενικές γραμμές ο αμάρανθος είναι φυτό που δεν το αποκάλεσαν άδικα ιερή τροφή. Έζησαν μ’ αυτό επί χιλιάδες χρόνια Αρχαίοι λαοί εκμεταλλευόμενοι τα πλούσια συστατικά του και μέχρι σήμερα χρησιμοποιούνται διάφορα είδη του σε όλον τον κόσμο. Το είδος που τον έκανε ιδιαίτερα γνωστό για τη διατροφική του αξία είναι αυτό που καλλιεργείται στα υψίπεδα του Περού.
Έρευνες έχουν αποδείξει (LUIS KALINOWSKI) ότι ο αμάρανθος βοηθά στη καλή λειτουργία του εγκεφάλου και του νευρικού συστήματος, η περιεκτικότητα του σε σίδηρο και ψευδάργυρο τον καθιστά ιδανική τροφή για εγκύους και παιδιά, το ασβέστιο και ο φώσφορος που περιέχει βοηθούν σε σκελετικά προβλήματα, οι πλούσιες φυτικές ίνες που περιέχει τον κάνουν, μαζί με την κινόα και τη βρώμη, να είναι στην πρώτη θέση των τροφίμων που βοηθούν στον έλεγχο της κακής χοληστερίνης, της χοληστερόλης του αίματος και της παχυσαρκίας. Θεωρείται ότι βοηθά στη διατήρηση της νεότητας και με τη μεγάλη του περιεκτικότητα σε λυσίνη βοηθά στην ανάρρωση και την ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Η NASA έχει συμπεριλάβει τους σπόρους του αμάρανθου στο διαιτολόγιο των αστροναυτών.
Παρενέργειες
Ο αμάραντος γενικά έχει πολύ καλή ανεκτικότητα και δεν έχει γνωστές παρενέργειες. Ωστόσο είναι πολύ σημαντικό να μην καταναλώνεται ωμό καθώς τα φυσικά του συστατικά πώς τα νιτρικά άλατα για παράδειγμα μπορούν να δράσουν κατά των θρεπτικών του συστατικών. Βράζοντας λοιπόν τον αμάραντο και προετοιμάζοντάς τον σωστά προς κατανάλωση, παίρνετε όλα τα διατροφικά του οφέλη.
Ωστόσο, αν και σε γενικές γραμμές δεν δημιουργεί παρενέργειες σε υγιείς ανθρώπους χρειάζεται να προσέχουν οι άνθρωποι που έχουν ειδικές παθήσεις, όπως για παράδειγμα τα άτομα με δυσανεξέια στην λυσινοουρική πρωτεΐνη υπάρχει περίπτωση με την λήψη αμάραντα να εμφανίσουν στομαχικό άλγος και διάρροια. Όπως αναφέραμε πιο πάνω ο αμάρανθος είναι πλούσιος στη λυσίνη, η οποία αυξάνει την απορρόφηση ασβεστίου του σώματος και με τη σειρά της απελευθερώνει μια ελεύθερη ποσότητα ασβεστίου που προκαλεί βλάβη στο σώμα. Οπότε, χρειάζεται να αποφεύγεται η ταυτόχρονη λήψη μεγάλων ποσοτήτων ασβεστίου και λυσίνης, άρα ασβεστίου και αμάραντου.
Δείτε επίσης | Λεβάντα η αρωματική: Ιδιότητες, φροντίδα, καλλιέργεια
