Το πεπτικό σύστημα επιτελεί δύο βασικές λειτουργίες: να μετατρέπει την τροφή σε θρεπτικά συστατικά, απαραίτητα για το σώμα και να απαλλάσσει το σώμα από τα άχρηστα υλικά. Προκειμένου να το πετύχει αυτό, απαιτείται η συνεργασία ενός αριθμού διαφορετικών οργάνων του σώματος, από το στόμα το στομάχι και τα έντερα, μέχρι το συκώτι και τη χοληδόχο κύστη. Ιδού 12 περίεργες και αξιοπρόσεκτες ιδιότητες του πεπτικού μας συστήματος.
1. Η τροφή δε χρειάζεται τη βαρύτητα για να φτάσει στο στομάχι. Όταν τρώμε κάτι, το φαγητό δεν πέφτει απλώς στον οισοφάγο και από εκεί στο στομάχι. Οι μύες του οισοφάγου συσπώνται και χαλαρώνουν κυματοειδώς σε μια διαδικασία που ονομάζεται περίσταλση, η οποία και σπρώχνει την τροφή προς τη στομαχική κοιλότητα. Εξαιτίας του μηχανισμού αυτού, ακόμα κι αν τρώγαμε ανάποδα, το φαγητό θα έφτανε στο στομάχι μας.
Advertisment
2. Τα απορρυπαντικά πλυντηρίου έχουν κοινά συστατικά με το στομάχι, όπως διάφορες κατηγορίες ενζύμων (πρωτεάσες, αμυλάσες και λιπάσες). Το πεπτικό σύστημα χρησιμοποιεί αυτούς τους τύπους ενζύμων ώστε να διασπά την τροφή. Οι πρωτεάσες διασπούν τις πρωτεϊνες, οι αμυλάσες τους υδατάνθρακες και οι λιπάσες τα λίπη. Για παράδειγμα, το σάλιο περιέχει τόσο αμυλάσες όσο και λιπάσες, ενώ το στομάχι και το λεπτό έντερο πρωτεάσες.
3. Το μεγαλύτερο μέρος της χώνεψης δεν γίνεται στο στομάχι. Παρά την κοινή πεποίθηση πως είναι το κέντρο της διαδικασίας της χώνεψης, στην πραγματικότητα δεν είναι ακριβώς έτσι. Πράγματι το στομάχι παίζει σημαντικό ρόλο στο “μηχανικό” σκέλος της διαδικασίας, αφού ανακατεύει την τροφή, την αναμειγνύει με γαστρικά υγρά, τη διαλύει σε μικρότερα κομμάτια και τελικά τη μετατρέπει σε χυλό. Το στομάχι όμως δε συμμετέχει στη “χημική” διαδικασία της χώνεψης, το σκέλος όπου η τροφή διασπάται σε μοριακό επίπεδο-στάδιο απαραίτητο ώστε τα θρεπτικά συστατικά να περάσουν στην κυκλοφορία του αίματος. Αντίθετα, το λεπτό έντερο, που καταλαμβάνει περίπου τα 2/3 του πεπτικού σωλήνα είναι το σημείο όπου γίνεται τόσο η χώνεψη όσο και η απορρόφηση. Το λεπτό έτερο συνεχίζει τη διάσπαση του χυλού περαιτέρω μέσω ισχυρών ενζύμων και το ίδιο απορροφά τα θρεπτικά στοιχεία, τα οποία και τελικά περνούν στο αίμα.
4. Η επιφάνεια του λεπτού εντέρου είναι τεράστια. Το λεπτό έντερο έχει μήκος περίπου 7 μέτρα, και περίπου 2,5 εκατοστά διάμετρο. Θα περίμενε κανείς το εμβαδό του να είναι μικρό, περί το μισό τετραγωνικό μέτρο. Όμως η συνολική του επιφάνεια αγγίζει τα 250 τετραγωνικά μέτρα, περίπου το μέγεθος ενός γηπέδου του γκολφ. Ο λόγος είναι πως τα τοιχώματά του αποτελούνται από πτυχές, οι οποίες αποτελούνται από ακόμα μικρότερες πτυχές-τις επονομαζόμενες λάχνες. Οι λάχνες είναι μακρόστενες απολήξεις απορροφητικού ιστού. Επιπλέον, οι ίδιες οι λάχνες αποτελούνται από ακόμα μικρότερες λάχνες. Τα χαρακτηριστικά αυτά επιτρέπουν στο λεπτό έντερο να απορροφά την τροφή με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Advertisment
5. Το κάθε ζώο έχει διαφορετικό στομάχι. Μπορεί το στομάχι να είναι κοινό και αναπόσπαστο στοιχείο σε κάθε πεπτικό σύστημα, όμως δεν είναι το ίδιο σε όλα τα είδη. Κάποια ζώα διαθέτουν στομάχι με πολλαπλά χωρίσματα και συχνά θεωρείται λανθασμένα πως έχουν και πολλά στομάχια. Οι αγελάδες και άλλα μηρυκαστικά ζώα όπως οι καμηλοπαρδάλεις, τα ελάφια και τα βοοειδή έχουν στομάχι με τέσσερις θαλάμους, ιδιότητα που τους βοηθάει να χωνεύουν την (χορτοφαγική κατά κανόνα) τροφή τους. Κάποια άλλα ζώα ωστόσο, όπως οι ιππόκαμποι, κάποια είδη ψαριών και ο πλατύπους, δεν έχουν καθόλου στομάχι. Η τροφή τους πηγαίνει κατευθείαν από τον οισοφάγο στο έντερο.
6. Η χαρακτηριστική μυρωδιά των αερίων του στομάχου, οφείλεται στα βακτήρια. Τα εντερικά αέρια, είναι ένας συνδυασμός αέρα που εισήλθε από την αναπνευστική οδό και αερίων που παράγονται από τη ζύμωση βακτηρίων στο γαστροεντερικό σωλήνα. Το πεπτικό σύστημα αδυνατεί να διασπάσει ή να απορροφήσει κάποια συστατικά των φαγητών και οι ουσίες αυτές απλώς διασχίζουν τον σωλήνα, φτάνοντας στο λεπτό έντερο. Μεγάλοι αριθμοί εντερικών βακτηρίων αναλαμβάνουν εκεί τη διάσπαση των συστατικών αυτών, απελευθερώνοντας μια ποικιλία αερίων κατά τη διαδικασία, μεταξύ των οποίων διοξείδιο του άνθρακα, υδρογόνο, μεθάνιο και υδρόθειο. Το τελευταίο, είναι που δίνει εκείνη τη χαρακτηριστική οσμή στα αέρια του στομάχου.
7. Το πεπτικό σύστημα είναι επιρρεπές στον καρκίνο. Κάθε χρόνο, 270.000 Αμερικανοί εμφανίζουν καρκίνο σε κάποιο σημείο του γαστροεντερικού σωλήνα-στον οισοφάγο, το στομάχι, το παχύ έντερο ή τον πρωκτό. Περίπου το 50% αυτών των περιστατικών καταλήγει σε θάνατο. Το 2009, ο καρκίνος του παχέος εντέρου σκότωσε 52.000 κατοίκους των ΗΠΑ, γεγονός που τον καθιστά δεύτερο πιο θανατηφόρο μετά από τον καρκίνο των πνευμόνων. Επιπλέον, το πεπτικό σύστημα φιλοξενεί τις περισσότερες μορφές καρκίνου αλλά και τις περισσότερες περιπτώσεις θανατηφόρου καρκίνου από κάθε άλλο σύστημα στο ανθρώπινο σώμα.
8. Ένας καλλιτέχνης κατάποσης σπαθιών, έδωσε πρώτος την ευκαιρία στους γιατρούς να μελετήσουν το εσωτερικό του στομάχου. Το ενδοσκόπιο είναι ένα όργανο που χρησιμοποιείται για την εξέταση οργάνων και κοιλοτήτων μέσα στο σώμα. Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο Γερμανός γιατρός Philipp Bozzini ανέπτυξε μια πρώτη εκδοχή του ενδοσκοπίου με την ονομασία “lichtleiter” (“Αγωγός φωτός”), προκειμένου να μελετήσει περιοχές του ανθρώπινου σώματος όπως το αυτί, η ρινική κοιλότητα και η ουρήθρα. Μισό αιώνα αργότερα, ο Γάλλος χειρούργος Antoine Jean Desormaux ανέπτυξε ένα άλλο όργανο με την ονομασία “ενδοσκόπιο”, ώστε να μελετήσει τον ουρικό σωλήνα και την ουροδόχο κύστη. Για πρώτη φορά το 1868, ο Γερμανός γιατρός Adolph Kussmaul χρησιμοποίησε ένα ενδοσκόπιο για να κοιτάξει στο στομάχι ενός ζωντανού ανθρώπου. Σε αντίθεση με τα σημερινά ενδοσκόπια, το εργαλείο του Kussmaul δεν ήταν ευλύγιστο και η εξέταση παρουσίαζε σημαντικές δυσκολίες. Έτσι ο Γερμανός γιατρός προσέλαβε έναν καλλιτέχνη κατάποσης σπαθιών, ώστε να μπορέσει να δεχθεί το μήκους 47 εκατοστών ενδοσκόπιο.
9.Ένας ασθενής με τρύπα στο στομάχι, ήταν η αφορμή για να μελετηθεί η διαδικασία της πέψης. Το 1822, ένας κυνηγός άγριων ζώων πυροβόλησε κατά λάθος έναν 19χρονο άνδρα. Ο χειρούργος Beaumont κατάφερε να κλείσει την πληγή του άτυχου νεαρού, αλλά στο στομάχι του παρέμεινε μια τρύπα στην κοιλιακή χώρα, η οποία και επέτρεψε την παρατήρηση της διαδικασίας της χώνεψης. Την επόμενη δεκαετία ο Beaumont διεξήγαγε 238 πειράματα στον νεαρό άνδρα, μεταξύ των οποίων προσπαθούσε και να τοποθετήσει φαγητό απευθείας στο στομάχι του από την ανοιχτή πληγή. Από τις εργασίες του προέκυψαν σημαντικά συμπεράσματα, όπως ότι ο πυρετός μπορεί να επηρεάσει τη χώνεψη αλλά και ότι η πέψη δεν είναι απλά μια μηχανική διαδικασία.
10. Το στομάχι πρέπει να προστατεύεται από τον εαυτό του. Στα εσωτερικά τοιχώματα του στομάχου, εκκρίνονται από διάφορα κύτταρα περί τα 2 λίτρα υδροχλωρικού οξέως κάθε μέρα. Το υδροχλωρικό οξύ σκοτώνει τα βακτήρια και βοηθά στη χώνεψη. Η ισχυρή αυτή χημική ουσία χρησιμοποιείται για την αφαίρεση της σκουριάς από μεταλλικά εξαρτήματα, αλλά και περιέχεται σε διάφορα καθαριστικά του σπιτιού. Προκειμένου να προστατευτεί το ίδιο το στομάχι από τον εαυτό του, καλύπτεται από μια βλεννογόνο. Επειδή όμως και αυτή η βλεννογόνος διαβρώνεται σιγά σιγά, ανανεώνεται κάθε δυο βδομάδες.
11.Εδώ και έναν αιώνα, οι γιατροί αντιμετώπιζαν με λανθασμένο τρόπο το πεπτικό έλκος. Το πεπτικό έλκος είναι μια επώδυνη πληγή στο εσωτερικό του οισοφάγου, του στομάχου ή του λεπτού εντέρου, η οποία ενδεικτικά προσβάλλει 50 εκατομμύρια Αμερικανούς κάθε χρόνο. Οι γιατροί ανέκαθεν θεωρούσαν πως το άγχος και τα καυτερά φαγητά επηρεάζουν αρνητικά την εκδήλωση έλκους-έτσι επί εκατό περίπου χρόνια συνιστούσαν ξεκούραση και ήπια δίαιτα. Το 1982 όμως, οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι το πραγματικό αίτιο για το έλκος του στομάχου είναι το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, το οποίο μεταφέρεται στο επίμαχο σημείο από τη βλεννογόνο του στομάχου. Έτσι η συνταγή άλλαξε και πλέον οι γιατροί συστήνουν αντιβιοτικά. Μάλιστα η ανακάλυψη αυτή, σήμανε για τους δύο ερευνητές βράβευση με το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής το 2005.
12.Το γουργουρητό στο στομάχι μπορεί να προκύψει ανά πάσα στιγμή και όχι μόνο όταν πεινάμε. Οι βορβορυγμοί, ή πολύ απλά τα γουργουρίσματα του στομαχιού, είναι το αποτέλεσμα περίσταλσης στο στομάχι και στο λεπτό έντερο και προκύπτουν ως φυσική συνέχεια της διαδικασίας της χώνεψης. Όταν όμως ο πεπτικός σωλήνας είναι κενός, ακούγονται δυνατότερα επειδή ακριβώς δεν υπάρχει τροφή να απορροφήσει τον ήχο. Το ερώτημα όμως είναι, γιατί συσπώνται οι μύες όταν δεν υπάρχει φαγητό στο στομάχι; Αφού το στομάχι αδειάσει το περιεχόμενό του στο λεπτό έντερο, στέλνει σήματα στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος αποκρίνεται και στέλνει με τη σειρά του σήμα στους σχετικούς μύες να ξεκινήσουν τη διαδικασία της περίσταλσης. Οι συστολές των μυών καθιστούν πια βέβαιο πως το στομάχι είναι εντελώς άδειο, και έτσι εμείς λαμβάνουμε το μήνυμα πως ο οργανισμός μας χρειάζεται ξανά τροφή.
