Αν είστε άνω των 40 ετών, σας εγγυώμαι ότι η ανάγνωση αυτού του άρθρου θα
σας φτιάξει το κέφι. Για μια πιο ολοκληρωμένη απόλαυση, θα πρέπει να
διαβάσετε το βιβλίο «The Secret Life of the Grown Up Brain» («Η μυστική ζωή
του ενήλικου εγκεφάλου»), αλλά θα σας προσφέρω μια γεύση.
Εχετε παρατηρήσει ότι ξεχνάτε ονόματα; Οτι αφαιρείστε και δεν μπορείτε να
θυμηθείτε τι ακριβώς πήγατε να κάνετε στην κουζίνα; Οτι πρέπει να γράφετε
ατέλειωτες λίστες με όλα τα μικροκαθήκοντα που ξεχνάτε; Οτι τα παιδιά σας
μουγκρίζουν από ανυπομονησία όταν δεν μπορείτε να χειριστείτε κάποιο
καινούργιο γκάτζετ;
Advertisment
Αν απαντάτε «ναι» σε κάποιο ή σε όλα από αυτά, μήπως συμπεραίνετε κατόπιν
ότι το μεσόκοπο μυαλό σας αρχίζει να διαλύεται και ότι έχετε πάρει τον
κατήφορο που οδηγεί αργά αλλά σταθερά στο γεροντικό ξεκούτιασμα; Και μήπως
προσθέτετε στον φόβο αυτόν την πικρή ταπείνωση ότι έχετε καταντήσει να σας
αφήνουν πίσω οι τεχνολογικές δεξιότητες των παιδιών του δημοτικού;
Αν συμβαίνει αυτό, το βιβλίο της Μπάρμπαρα Στράουτς θα σας κάνει να πηδάτε
από χαρά. Υποστηρίζει ότι σε ένα μεγάλο φάσμα γνωσιακών δεξιοτήτων, ο νους
των μεσηλίκων (ηλικίας περίπου από 40 έως 68) ξεπερνάει σε επιδόσεις κάθε
άλλη ηλικιακή ομάδα. Υπάρχουν κάποια πράγματα που χάνουμε (π.χ. η γοργή
ανάκληση πληροφοριών όπως τα ονόματα, καθώς και κάποια ελάττωση της
ταχύτητας), αλλά αυτά αντισταθμίζονται με το παραπάνω από τα μεγάλα κέρδη σε
πολλές σημαντικές μορφές διανοητικής λειτουργίας.
Το μεσήλικο μυαλό έχει αναπτύξει «ισχυρά συστήματα που ξεπερνούν τις
δυσκολίες περίπλοκων προβλημάτων για να φτάσουν σε συγκεκριμένες λύσεις.
Χειρίζεται πιο ήρεμα τα συναισθήματα και τις πληροφορίες. Είναι πιο
εύκαμπτο, πιο ευέλικτο, ακόμα και πιο ευδιάθετο». Σε τέσσερις από έξι
διανοητικές ικανότητες, η κορύφωση έρχεται στη μέση ηλικία. Ο μεσήλικας
αναγνωρίζει καλύτερα τις λεπτές αποχρώσεις και τα διφορούμενα. Μπορεί να
συλλάβει με μεγαλύτερη ακρίβεια καταστάσεις, να κάνει τους συσχετισμούς και
να δει το ευρύτερο πλαίσιο? αυτό επιτρέπει την καλύτερη κρίση. Και στην
αναζήτηση της σοφίας -τι είναι και ποιος την έχει- μια μελέτη συμπεραίνει
ότι κορυφώνεται γύρω στα 65, έπειτα από μια σταθερή συσσώρευση στη διάρκεια
της ζωής.
Advertisment
Η έρευνα πιθανόν να καταλήξει σύντομα σε αποδείξεις σχετικές με τη
φυσιολογία. Η μυελίνη, η κρίσιμης σημασίας λευκή λιπαρή ουσία που καλύπτει
τις νευρικές ίνες, κάνει τις συνδέσεις στην εγκεφαλική λειτουργία. Σε δύο
θέσεις-κλειδιά του εγκεφάλου η μυελίνη εξακολουθεί να αυξάνεται κατά τη μέση
ηλικία, συχνά και μετά τα 60.
Το πιο αξιοπερίεργο εύρημα αυτής της έρευνας είναι ίσως ότι ο νους του
μεσήλικα είναι πιο χαρούμενος. Σε μια σειρά από τεστ έγινε φανερό ότι οι
μεσήλικες αγχώθηκαν λιγότερο από τα αρνητικά ερεθίσματα και ανταποκρίθηκαν
πολύ έντονα στα θετικά.
Αν λοιπόν οι μεσήλικες είναι τόσο ευνοημένοι, γιατί η περίοδος αυτή της ζωής
μας είναι τόσο δυσφημισμένη; Εδώ η Μπάρμπαρα Στράουτς γκρεμίζει με
εκπληκτική μαεστρία τη διαμονοποίηση της μέσης ηλικιας κατά τον 20ό αιώνα.
Δεν υπάρχουν αποδείξεις ούτε για την ανδρική «κρίση μέσης ηλικίας» ούτε για
το γυναικείο «σύνδρομο της άδειας φωλιάς». Η μέση ηλικία είναι εξίσου
επιρρεπής σε κρίσεις όπως όλες οι άλλες ηλικίες, αλλά σε γενικές γραμμές η
ικανοποίηση από τη ζωή αυξάνεται και φτάνει στο απόγειό της στα χρόνια της
όψιμης ωριμότητας. Και αυτό παρά τα όσα λέγονται για τους ανθρώπους
«σάντουιτς», που φροντίζουν και παιδιά και γέρους γονείς? η αλήθεια είναι
πως οι μεσήλικες είναι πολύ ικανοί ζογκλέρ στις πολλαπλές υποχρεώσεις τους.
Η μέση ηλικία είναι ένα μοντέρνο φαινόμενο – πριν από έναν αιώνα, το
προσδόκιμο επιβίωσης ήταν 47 χρόνια. Αντί, όμως, να δούμε τις ευκαιρίες από
αυτήν την εκτεταμένη περίοδο ζωής μετά τη φροντίδα των παιδιών και πριν από
την έναρξη των γηρατειών, την καταδικάσαμε ως εποχή απώλειας, παρακμής και
στενοχώριας. Ενας λόγος αυτής της αρνητικότητας πιθανόν να είναι το γεγονός
ότι χρησίμευσε για να σπρώξει τους αγχωμένους μεσήλικες καταναλωτές να
αγοράζουν φανταχτερά αυτοκίνητα και αντιρυτιδικές κρέμες.
Οπως λέει η συγγραφέας Μάργκαρετ Γκιούλετ, έχουμε γίνει θύματα μιας
«ιδεολογίας της παρακμής», αφεθήκαμε να μας «ορίσει ως γέρους η κουλτούρα».
Ευτυχώς, η επιστήμη συστηματικά υπονομεύει όλους αυτούς τους μύθους. Και
ίσως τα καλά μαντάτα να μας βοηθήσουν να οργανώσουμε καλύτερα την εργασιακή
ζωή μας, που την έχουμε στριμώξει στις κρίσιμες δεκαετίες της δημιουργίας
οικογένειας και της ανατροφής των παιδιών.
Στο μεταξύ, είναι καιρός για ανακωχή. Ας μην ανησυχούμε για τα ξεχασμένα
ονόματα, τα χαμένα κλειδιά και την αφηρημάδα: όλα αυτά είναι ασήμαντα.
Σε γενικές γραμμές, το μυαλό μας είναι μια χαρά. Νιώθετε καλύτερα τώρα;
