Από το περιοδικό Holistic Life
Κάθε μέλος μιας οικογένειας είναι το μέρος σε σχέση με το όλον που είναι ολόκληρο το οικογενειακό σύστημα.
Advertisment
Η Ελληνική οικογένεια χθες και σήμερα
Κάποτε μίλαγε ο πατέρας και όλοι στέκονταν προσοχή. Κάποτε η τηλεόραση δεν υπήρχε και ο ρόλος του μπαμπά και της μαμάς ήταν ξεκάθαρος – απλός και πατροπαράδοτος. Στις αρχές της νέας χιλιετίας ο γονιός έχει παγιδευτεί ανάμεσα στις απαιτήσεις του παιδιού του από τη μια μεριά και την κάλυψη των προσωπικών του αναγκών από την άλλη. Η δομή της ελληνικής οικογένειας έχει αλλάξει συθέμελα. Σε σύντομο χρονικό διάστημα περάσαμε από την αγροτική – πολυμελή οικογένεια στην πυρηνική ή μονογονεϊκή. Σήμερα σχεδόν όλοι οι αυτόχθονες Έλληνες έχουν τροφή και στέγη. Τα προβλήματα διαφοροποιούνται, είναι περισσότερο ψυχοκοινωνικά και λιγότερο άμεσης επιβίωσης. Οι Γονείς φοβούνται πάρα πολύ σήμερα για την τύχη και το μέλλον των παιδιών τους με όλα αυτά που βλέπουν να συμβαίνουν ανά τον κόσμο. Είναι μόνιμα αγχωμένοι μέσα σ’ αυτή την ξέφρενα εναλλασσόμενη πραγματικότητα και πολλές φορές δεν έχουν χρόνο και τρόπο να απαντήσουν στις ατέλειωτες ερωτήσεις των πανέξυπνων σημερινών παιδιών. Συνήθως παλεύουν ολημερίς ή ολονυχτίς προκειμένου να εξασφαλίσουν τα πάντα στα παιδιά τους. Αυτό συχνά τους εξαντλεί και ύπουλα σιγά-σιγά τους κάνει να αισθάνονται θύματα. Ο ρόλος του θύματος όμως δεν υφίσταται αν δεν υπάρχει κάποιος θύτης. Στην προκειμένη περίπτωση τα παιδιά γίνονται θύτες εν αγνοία τους και χωρίς καμία κακή πρόθεση εκ μέρους του γονιού. Οι σημερινοί νέοι παρόλο ότι έχουν αυτά τα «πάντα» που προσπαθούν να δώσουν οι γονείς, όχι μόνο δεν είναι ευχαριστημένοι, αλλά μεγαλώνει ολοένα η αίσθηση κούρασης, αχρηστίας, μοναξιάς και κατάθλιψης που αισθάνονται. Ο άνθρωπος, από τη φύση του, αν δεν παλέψει μόνος του για κάτι ώστε να νιώσει τη χαρά της δημιουργίας
Δεν ωριμάζει,
Advertisment
Δεν μαθαίνει,
Δεν αναπτύσσεται.
«Τι σας λείπει σήμερα;», είναι η απορία των γονιών.
«Τι αξίζει σήμερα για το οποίο να παλέψουμε;», ρωτούν οι νέοι.
Κι απάντηση δεν δίνεται. Έτσι οι γονείς με τα παιδιά εμπλέκονται σε σχέσεις άγχους κι ενοχής, υπερπροστασίας κι αγωνίας. Οι ρόλοι αρχίζουν να μπερδεύονται επικίνδυνα, τα προσωπικά, συναισθηματικά όρια θολώνουν κι η οικογενειακή ατμόσφαιρα βαραίνει. Το stress με το οποίον οι γονείς είναι μόνιμα πλημμυρισμένοι, ξεχειλίζει επικίνδυνα και περιλούζει τα τρυφερά βλαστάρια, με συνέπειες ανεξέλεγκτες.
Η ολοκλήρωση του ασυνείδητου και επικίνδυνου αυτού παιχνιδιού πραγματώνεται με την εμφάνιση του σωτήρα, που θα σώσει το καλό θύμα από τον κακό θύτη. Συνήθως είναι ένας από τους δυο γονείς σε εναλλαγή , ή ο παππούς ή η γιαγιά ή κάποιος θείος. Όλο αυτό όσες φορές και αν συμβεί δεν είναι καταστροφικό εάν δεν καταλήξει να παγιωθεί σαν μοναδική δυνατότητα επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας.
Έμμεσες – Παρεμβατικές σχέσεις
Σε μια τετραμελή οικογένεια υπάρχουν εν δυνάμει δώδεκα σχέσεις (σχ.Α). Πολλές όμως απ’ αυτές δεν λειτουργούν ανεξάρτητα γιατί πάντοτε κάποιος επεμβαίνει να τις κατευθύνει προς άλλη κατεύθυνση απ’ αυτή που θ’ ακολουθούσαν αν δεν είχε γίνει η επέμβαση. Αυτό φυσικά δεν γίνεται με κακή πρόθεση, απλά για προστατευτικούς λόγους. (π.χ. η μαμά που επεμβαίνει στη σχέση παιδιού – πατέρα, ή ο πατέρας που επεμβαίνει στη σχέση των αδελφών κ.λ.π.). Ο τρόπος επικοινωνίας ανάμεσα στα μέλη μιας οικογένειας είναι πιθανόν να έχει σχέση με τα προβλήματα υγείας που εκδηλώνονται σαν συμπτώματα, διαταραχές και ενοχλήσεις. Σε πολλές οικογένειες συμβαίνει να επεμβαίνει κάποιος σε κάθε δυαδική σχέση (σχ.Β). Σ’ αυτή τη περίπτωση δεν λειτουργεί καμιά σχέση αυτόνομα κι ανεξάρτητα. Στην πραγματική ζωή τα πράγματα είναι πιο ζωντανά και κινούμενα. Με τη συμβολική αναπαράσταση (σχ.Α) γίνεται προσπάθεια να φανεί η τάση που είναι πιο υγιής. Το ότι οι γονείς π.χ. επεμβαίνουν στη σχέση των αδελφών δεν σημαίνει ότι η σχέση αυτή δεν λειτουργεί ποτέ ανεξάρτητα. Υπάρχουν όμως οικογένειες όπου, σε οποιαδήποτε ερώτηση κάθε μέλους είναι δύσκολο να υπάρξει ξεκάθαρη απάντηση με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η επικοινωνία και να αποφεύγεται η προσωπική ευθύνη.
Η δυνατότητα λειτουργίας των έξι δυαδικών σχέσεων αυτόνομα σε μια τετραμελή οικογένεια (σχ.Α) εξαρτάται από τη συχνότητα παρέμβασης των τρίτων. Εάν τα μέλη μιας οικογένειας έχουν το χώρο και την απαιτούμενη υπομονή στην επικοινωνία τους σαν δυάδες, τότε έχουν μεγάλες πιθανότητες κανονικής ανάπτυξης. Συνηθίζεται όμως συχνά η δι’ αντιπροσώπου επικοινωνία (σχ.Β).
Το αθέατο βάρος του ρόλου
Αν παρατηρήσουμε τα κορμιά των ανθρώπων θα δούμε εμφανή τα βάρη που κουβαλούν. Πολύ περισσότερο, όταν γίνονται γονείς όπου ο φόβος και η αγωνία μεγαλώνει, μαζί με την κούραση, ψυχική και σωματική, αφού οι υποχρεώσεις και τα βάρη γίνονται διπλά. Οι γονείς τείνουν – ασυνείδητα – να επιβαρύνουν τα παιδιά τους με τις δικές τους άλυτες συναισθηματικές καταστάσεις.
Έχει διαπιστωθεί μεγάλη σχέση ανάμεσα στα προβλήματα υγείας και το ρόλο που έχει ο κάθε άνθρωπος στην οικογένειά του. (π.χ. ο ρόλος του ”μεγαλύτερου” παιδιού στην οικογένεια, του “καλού” ή “κακού” κ.λ.π.)
Οι ρόλοι είναι συνήθως βαθιά ριζωμένοι από την παιδική ηλικία. Πολλοί από εμάς κουβαλάμε ακόμα τον ρόλο αυτό σαν ένα υπέρβαρο φορτίο έστω και αν οι λόγοι που τον δημιούργησαν έχουν πλέον εκλείψει λόγω της ενηλικίωσης και αλλαγής συνθηκών ζωής. Ο ρόλος έχει γίνει πια μια αντανακλαστική συμπεριφορά, η οποία επηρεάζει ύπουλα και ασυνείδητα όχι μόνο εμάς, άλλα και τα παιδιά μας. Όταν φορτώνουμε τα δικά μας βάρη στα παιδιά συνειδητά η ασυνείδητα, περιορίζουμε ασφυκτικά το χώρο και το χρόνο που δικαιούνται ώστε να αναπτύξουν την δική τους ξεχωριστή προσωπικότητα.
Τα παιδιά νοιώθουν, βιώνουν καταστάσεις και συναισθήματα χωρίς να είναι σε θέση να εξηγήσουν, ή κι αν εξηγούν και διαμαρτύρονται να μην τα ακούει κανείς. Όταν οι ίδιοι οι γονείς άλλωστε καταπιέζουν το πρόβλημα τους, δεν αντέχουν να το ακούν από τα παιδιά τους. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι τα νεύρα, το άγχος, η ενοχή, η τιμωρία ή υπερβολική ανεκτικότητα που λειτουργούν άμεσα ως δηλητήριο στις σχέσεις των ανθρώπων, πόσο μάλλον σε μια σχέση τόσο τρυφερή όσο η σχέση του γονιού με το παιδί του. Η οποιαδήποτε διαταραχή ψυχική, σωματική, νοητική δείχνει ότι υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο μέσα μας.
Δηλαδή η σύγκρουση μεταξύ ενός επιβεβλημένου ρόλου που μας έχει δοθεί η δεχθήκαμε αναγκαστικά και η ανάγκη της έκφρασης του πραγματικού εαυτού. Αυτά τα βάρη δημιουργούν διάφορες ασθένειες στους γονείς και κατ’ επέκταση στα παιδιά, αρχής γινομένης της κατάθλιψης της λοχείας, έως πονοκεφάλους, πόνους στη μέσης, στον αυχένα, στο στομάχι, αϋπνίες, παχυσαρκία, κ.λ.π. Η συνήθης αντιμετώπιση όλων αυτών των ψυχοσωματικών ενοχλήσεων είναι το χάπι, μιας και ζούμε στον αιώνα του χαπιού. Στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση χρήσης ψυχοτρόπων ουσιών. Έρευνες διαπιστώνουν ότι είμαστε από τους πρώτους στον κόσμο, αναλογικά με τον πληθυσμό άλλων χωρών, στη χρήση ψυχοφαρμάκων. Φυσικά το χάπι καταστέλλει τα συμπτώματα και ανακουφίζει από το πόνο. Επιπλέον δεν δημιουργεί άμεσα και φανερά περαιτέρω προβλήματα. Όμως στη φύση τίποτε δεν πάει χαμένο, έτσι και σε μια οικογένεια είναι πιθανόν, μια καταπιεσμένη π.χ. κατάθλιψη του γονέα που αντιμετωπίστηκε με φαρμακευτική αγωγή, να ξεσπάσει μετά από λίγο καιρό ή αμέσως στο παιδί με κάποια άλλη μορφή ασθένειας ή διαταραχής. Γι’ αυτό το λόγο είναι υγιέστερο ο γονέας να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του με φυσικούς τρόπους και να ξαλαφρώσει τη ψυχή και το σώμα από το αθέατο βάρος του ρόλου του.
Αντιμετωπίζουμε το μέρος εν αγνοία του όλου ή το μέρος σε σχέση με το όλον;
Φιλιππάτου Ανδρονίκη – Σύμβουλος Οικογένειας – Διευθύντρια Βιόδρασης
Στη σύνταξη του άρθρου βοήθησε η Χρυσάνθη Μήττα – Ψυχολόγος,
