Ένα πολύ ωραίο απόσπασμα του Χόρχε Μπουκάι από το βιβλίο “Από την Aυτοεκτίμηση στον Εγωισμό ” (εκδόσεις opera) που μιλάει για την κατάθλιψη και πως είναι δυνατόν να βρει κάποιος διέξοδο από αυτήν. Το απόσπασμα είναι σε μορφή διαλόγου.
“Υπάρχουν διέξοδοι και μάλιστα πολλές, αν και δεν είναι πάντα εύκολες ούτε άμεσες. “Πρέπει να βγει κανείς από εκεί που μπήκε”.”
Advertisment
»Πρέπει, δηλαδή, να ξαναπάρουμε τον δρόμο απ’ την αρχή και να μελετήσουμε τον μηχανισμό που οδήγησε τον άνθρωπο στην κατάθλιψη. Πρέπει να καταλάβουμε πώς πέρασε από την αναποφασιστικότητα και το άγχος, —κατάσταση προφανώς αδιέξοδη—, στην παράλυση και την αγωνία, κι έπειτα να δούμε γιατί, αντί να αντιδράσει, τρομοκρατήθηκε κι έπεσε στην κατάθλιψη. Πρέπει να βρεθεί ο τρόπος να τον κάνουμε να γυρίσει πίσω, για να μπορέσει να πάρει τον δρόμο αντίστροφα και να ξαναβγεί στην επιφάνεια. Αν μπορούσε κανείς να κάνει τους καταθλιπτικούς ασθενείς να επιχειρήσουν μια αναθεώρηση της ιστορίας που τους οδήγησε στην παράλυση, ορισμένοι απ’ αυτούς θα άρχιζαν να βρίσκουν τη λύση.»
«Είναι έτσι, όμως, όλα τα είδη κατάθλιψης; Επιδρούν όλα στον άνθρωπο με τον ίδιο τρόπο; Κι όσοι πάσχουν, μπορούν να βρουν την έξοδο ακολουθώντας αυτές τις συμβουλές;»
«Όχι δεν έχουν όλες οι μορφές κατάθλιψης την ίδια προέλευση. Υπάρχουν κάποιες μάλλον οργανικής παρά ψυχολογικής αιτιολογίας που λέγονται “ενδογενείς μορφές κατάθλιψης”, κι έχουν να κάνουν περισσότερο με τη βιοχημεία, με τους νευροδιαβιβαστές και με τις χημικές ουσίες και λιγότερο με την προσωπική ιστορία του ασθενούς (παρόλο που ξέρουμε ότι αυτές οι δύο πλευρές δεν
Advertisment
είναι ποτέ απολύτως διαχωρισμένες). Οι ασθενείς αυτού του τύπου μπορεί να χρειάζονται μια επιπλέον γνωστική ή συμπεριφορική βοήθεια, που θα δώσει στον νευρικό μεταβολισμό τους αυτό που του λείπει. Απ’ όσο γνωρίζουμε, η ενδογενής κατάθλιψη απαιτεί διαφορετική αντιμετώπιση από την εξωγενή. Εκτός από μια καλή διάγνωση, η πρώτη μπορεί να φτάσει να χρειάζεται για κάποιο διάστημα φαρμακευτική αγωγή. Πολλές φορές, αυτό το βοήθημα το οποίο ο ασθενής προτιμά να αποφύγει (αλλά και ορισμένοι θεραπευτές μεταξύ των οποίων κι εγώ), αποτελεί αναπόφευκτο μονόδρομο για τη θεραπεία.
»Όταν η κατάθλιψη είναι εξωγενής (απ’ έξω προς τα μέσα), οι αυξομοιώσεις του μεταβολισμού δείχνουν να κινούνται μέσα στα φυσιολογικά όρια για πολύ καιρό. Κάτι τέτοιο μας προσανατολίζει προς μια διαταραχή εστιασμένη περισσότερο στο ψυχολογικό ή το πνευματικό πεδίο. Μέσα σ’ αυτήν την ομάδα συναντώνται —πέρα από τις αμυντικές αντιδράσεις για τις οποίες μιλήσαμε ήδη—, οι “αντιδραστικές μορφές κατάθλιψης”, όπου η συναισθηματική διαταραχή έρχεται να “απαντήσει” σε αντικειμενικά οδυνηρές καταστάσεις που βιώνει ο ασθενής.»
«Μένω με την αίσθηση ότι τα όρια ανάμεσα σ’ αυτές τις έννοιες είναι κάπως δυσδιάκριτα. Είναι έτσι ή όχι;»
«Είναι, κι αυτός που δεν τα κατέχει σε βάθος μπορεί να κάνει λάθος. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή, δεδομένου ότι από τη διάγνωση εξαρτάται η αγωγή, κι απ’ αυτήν το τελικό αποτέλεσμα. Μια πολύ βαθιά θλίψη που παρατείνεται επί μακρόν ή δεν την επεξεργάζεται σωστά το άτομο (όπως είναι η εξαιρετικά δραματική εμπειρία της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου), μπορεί συχνά να καταλήξει, λόγω υπερδιέγερσης, σε βαθιά κατάθλιψη.
«Μπορεί να υπάρχει πληθώρα παραδειγμάτων, όμως προτιμώ να μην υπεισέλθω σ’ αυτά. Αρκεί να ξέρεις ότι το παρακάτω σχήμα απεικονίζει το πώς η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί σταδιακά:
«Μου μένει μια ερώτηση που μου φαίνεται και η πιο σημαντική: Αν ο φόβος ανοίγει, από τη μια, όλες αυτές τις αρρωστημένες πόρτες και μας φέρνει αντιμέτωπους με τον κίνδυνο και τον πόνο, αλλά από την άλλη αποτελεί και μια φυσιολογική αντίδραση άμυνας, τι μπορούμε να κάνουμε για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας;»
«Αν χρησιμεύει σε κάτι το παραπάνω σχήμα, είναι ακριβώς για ν’ απαντήσει σ’ αυτό το ερώτημα. Μπορεί κανείς να δει σ’ αυτό καθαρά, ότι ο φόβος είναι το άλλο άκρο της δράσης. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι το ακριβώς αντίθετο. Κι αυτό επιβεβαιώνεται όχι μόνο γιατί ο φόβος, όταν εμφανίζεται, δεν μας αφήνει να δράσουμε, αλλά επίσης και κυρίως, γιατί όταν ξεκινάμε μια ενέργεια, ακόμη κι αν δεν είναι η καλύτερη ούτε η πιο αποτελεσματική, ο φόβος έχει την τάση να φθίνει και να χάνεται. Θέλω να πω μ’ αυτό, πως ο φόβος νικιέται μόνο με τη δράση· δεν υπάρχει άλλος δρόμος.»
«Το θέμα είναι, λοιπόν, να διαλέξει κανείς αν θα προχωρήσει στη δράση ή θα μείνει με τον φόβο;»
«Έτσι είναι. Όταν τελικά αποφασίσουμε να δράσουμε, μπορεί και να τρομάξουμε στην ιδέα αυτού που πρόκειται να κάνουμε, ωστόσο, δεν θα φοβόμαστε πια. Είναι απολύτως αναγκαίο να πάρουμε μιαν απόφαση για να ξεφύγουμε από τον φόβο. Αν καταφέρουμε να μετατρέψουμε σε απόφαση την αναποφασιστικότητα, την παράλυση, το άγχος και την αγωνία, τότε θα ανυψωθούμε ως τη δράση, και ο φόβος θα ναυαγήσει μπροστά στη διέγερση που θα νιώσουμε τη στιγμή της υλοποίησης.»
