Από τη Νίκη Γκατζέλια, Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας
Τι έχει ο καθένας στο μυαλό του όταν ακούει τη λέξη «συγχώρεση»;
Η έννοια της συγχώρεσης πολλές φορές παρεξηγείται και αλλοιώνεται απ’ όσους προσπαθούν να την εφαρμόσουν, γι’ αυτό και η εφαρμογή της ίσως είναι δύσκολη.
Advertisment
Η συγχώρεση ορίζεται στο μυαλό πολλών ατόμων ως «άφεση αμαρτιών» ή «αυταπάρνηση και παραίτηση από κάθε προσωπική επιθυμία». Όταν κάποιος πληγώνεται από τη συμπεριφορά κάποιου αγαπημένου του προσώπου θεωρεί ότι προκειμένου να τον συγχωρέσει πρέπει να ξεχάσει το συμβάν και να γίνουν όλα όπως πριν.
Είναι, όμως, πράγματι αυτή η έννοια της συγχώρεσης, ή μήπως είναι απαραίτητος ο επαναπροσδιορισμός της;
Στην πραγματικότητα ο ορισμός της συγχώρεσης προκύπτει από την ίδια την ετυμολογία της λέξης. Συν + χωρώ σημαίνει «δίνω χώρω». Δίνω χώρο στην σκέψη μου, έτσι ώστε αυτή να μπορέσει να χωρέσει και άλλες απόψεις πέρα από τη δική μου, δηλαδή χωράω δύο ενδεχόμενες ερμηνείες που αφορούν το ίδιο γεγονός. Αυτό δεν προϋποθέτει ότι οφείλω να ενστερνιστώ την αντίθετη άποψη, αλλά να την κατανοήσω. Η κατανόηση και η ενσυναίσθηση των σκέψεων και των συναισθημάτων του άλλου δεν σχετίζεται με το αποτέλεσμα, που μπορεί να είναι η απόρριψη της δικής του ερμηνείας για το γεγονός ή ακόμη και η διακοπή των σχέσεων μαζί του.
Το ερώτημα που μπορεί να θέσει κανείς είναι για ποιό λόγο να μπω στη διαδικασία της συγχώρεσης, τι έχω να κερδίσω από αυτό;
Εξετάζοντας την ψυχολογική διάσταση της συγχώρεσης γίνεται φανερό ότι η κατανόηση του άλλου αποφέρει οφέλη για τον ίδιο τον εαυτό. Η ανάμνηση του κακού που συνέβη και η διαρκής ενασχόληση με αυτό, η διαιώνιση των αρνητικών συναισθημάτων και σκέψεων και η τοποθέτηση του εαυτού στο ρόλο του θύματος διαταράσσει την ψυχική υγεία και γαλήνη του ατόμου, προκαλεί σκέψεις εκδίκησης και συνεπάγεται φόβο, άγχος και συμπτώματα κατάθλιψης. Αντίθετα η διαδικασία της συγχώρεσης αποφορτίζει το άτομο από τον ψυχικό πόνο που βιώνει λόγω της άσχημης συμπεριφοράς που δέχτηκε και αφανίζει τη συναισθηματική απειλή.
Advertisment
Επιπροσθέτως, η συγχώρεση προσφέρει απελευθέρωση από τα δυσάρεστα συναισθήματα, ψυχική ηρεμία, ψυχολογική κάθαρση και ηθική ικανοποίηση στο άτομο. Το άτομο αποδεσμεύεται από το παρελθόν και βιώνει τη λύτρωση.
Θεωρώντας την έννοια της συγχώρεσης ως ενσυνείδητη υπέρβαση του δυσάρεστου γεγονότος και των αρνητικών συναισθημάτων που αυτό συνεπάγεται και ως κατανόηση μίας οπτικής γωνίας που δεν συμβαδίζει, ίσως, με την προσωπικότητα του ατόμου, ο τρόπος για την εφαρμογή της δεν είναι ακατόρθωτος, ούτε απαιτεί προσωπική ταπείνωση. Αντιθέτως, απαιτεί αυτογνωσία, αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Η αποδοχή του ίδιου μας του εαυτού με τα λάθη και τις αδυναμίες του προωθεί την ικανότητα κατανόησης και των αδυναμιών των άλλων ανθρώπων. Η ικανότητα να συγχωρούμε τους άλλους εξαρτάται από το πόσο ειλικρινείς είμαστε με τον εαυτό μας. Αυτό που έχει σημασία δεν είναι το κουράγιο κάποιου να είναι πιστός στις πεποιθήσεις του, αλλά το κουράγιο να αλλάξει αυτές τις πεποιθήσεις.
Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση και η κατανόηση των αρνητικών συναισθημάτων του εαυτού. Τα αρνητικά συναισθήματα μπορεί να περιλαμβάνουν θλίψη, εγκατάλειψη, αδικία ή θυμό. Η ώριμη έκφραση και διαχείρισή τους και η αποδοχή αυτών των συναισθημάτων συμβάλλει στο να ξεπεραστούν. Στην ουσία η συγχώρεση δεν αποτελεί προϊόν ψυχικής δύναμης του ατόμου, ούτε ένδειξη αλτρουϊσμού, αλλά επέρχεται ως αποτέλεσμα μίας απλής νοητικής επεξεργασίας του τραυματικού γεγονότος και της λειτουργικής διαχείρισης των ψυχολογικών και συμπεριφορικών αντιδράσεων που αυτό προκάλεσε στο άτομο. Πρόκειται για τη συνειδητοποίηση ότι αυτό που έγινε δεν μπορεί να αλλάξει και την προσπάθεια για προστασία του εαυτού. Το άτομο δεν επιτρέπει πλέον στις σκέψεις του και στα συναισθήματά του να κυριεύουν τον ψυχισμό του.
Συμπερασματικά, η έννοια της συγχώρεσης δεν προϋποθέτει την έλλειψη αξιοπρέπειας από μέρους του ατόμου που συγχωρεί, αλλά την αποφυγή της απολυτότητας και τον μη περιορισμό της σκέψης του στην προσωπική του άποψη. Η διαιώνιση των αρνητικών συναισθημάτων που σχετίζονται με το πρόσωπο που μας έβλαψε μόνο μειονεκτήματα μπορεί να αποφέρει για την ψυχολογική υγεία. Μόνο η παραδοχή του ψυχικού πόνου μπορεί να βοηθήσει στην προσπάθεια υπέρβασης του δυσάρεστου γεγονότος. Αυτό αποτελεί φροντίδα και προστασία του εαυτού, καθώς και μία πολύ σημαντική απόφαση για τη δημιουργία ενός καλύτερου μέλλοντος.
Βιβλιογραφία:
Θρησκεία και Ψυχιατρική, Irvin D. Yalom, Εκδόσεις Άγρα, 2003
The Healing Power of Forgiveness, A Definition of Forgiveness That We Can All Live With, by Nancy Schimelpfening
