Αυθόρμητες σκέψεις, διαίσθηση, όνειρα και γρήγορες εντυπώσεις. Όλοι έχουμε βιώσει αυτές τις, φαινομενικά, τυχαίες σκέψεις να πετάγονται στο μυαλό μας σε καθημερινή βάση. Το ερώτημα είναι όμως τι κάνουμε με αυτές τις απρογραμμάτιστες σκέψεις; Μήπως τις αντιμετωπίζουμε ως τυχαίες περιπλάνησεις ενός ανήσυχου μυαλού ή ως νοηματικές αποκαλύψεις για τον εαυτό μας;
Μια ερευνητική ομάδα από το Πανεπιστήμιο Carnegie Mellon (CMU) και το Harvard Business School έθεσε ως στόχο να καθορίσει πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τις δικές τους αυθόρμητες σκέψεις και αν αυτές οι σκέψεις ή διαισθήσεις έχουν επιρροή πάνω στην κρίση τους. Γενικά, η έρευνα διεπίστωσε ότι οι αυθόρμητες σκέψεις θεωρείται ότι παρέχουν ισχυρή εσωτερική απεικόνιση και μπορούν να επηρεάσουν την κρίση και τις αποφάσεις περισσότερο από παρόμοιους, πιο λογικούς τρόπους σκέψης – ακόμη και σε σημαντικά θέματα, όπως η δέσμευση με τον σύντροφό μας.
Advertisment
“Είμαστε ενήμεροι για την παραγωγή των αυθόρμητων σκέψεων, αλλά δεν μπορούμε να διακρίνουμε μέχρι τώρα τους λόγους και τις διαδικασίες με τις οποίες αυτές οι σκέψεις προκύπτουν. Αντί να απορρίψει κανείς αυτές τις φαινομενικά τυχαίες σκέψεις ως ανόητες, η έρευνά μας διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι πιστεύουν ότι οι αυθόρμητες σκέψεις, ακριβώς επειδή δεν ελέγχονται, αποκαλύπτουν μία πιο ουσιαστική εικόνα για το μυαλό τους, για τις πεποιθήσεις, τις στάσεις και τις προτιμήσεις τους από παρόμοιες λογικές σκέψεις. Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι οι αυθόρμητες σκέψεις μπορεί να έχουν μια πιο ισχυρή επίδραση στην κρίση μας”, δήλωσε ο Carey Κ. Morewedge, επικεφαλής συγγραφέας στο Tepper School of Business. “Οι άνθρωποι συχνά πιστεύουν ότι οι διαισθήσεις, τα όνειρα ή οι τυχαίες σκέψεις, τους αποκαλύπτουν περισσότερες πληροφορίες από ό,τι το αποτέλεσμα των πιο λογικών σκέψεων. Αυτή η έρευνα βοηθά να εξηγήσουμε αυτές τις παράξενες πεποιθήσεις “.
Οι τρεις πρώτες μελέτες
Για αυτή τη μελέτη, ο Morewedge, η Colleen Ε. Giblin και ο Michael I. Norton από το Πανεπιστήμιο του Harvard διεξήγαγαν πέντε μελέτες. Οι τρείς πρώτες σχεδιάστηκαν για να ελεγχθεί η υπόθεση ότι όσο πιο αυθόρμητη είναι μια σκέψη, τόσο περισσότερο πιστεύεται ότι παρέχει ουσιαστική αυτεπίγνωση. Οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν το βαθμό στον οποίο οι διαφορετικές κατηγορίες σκέψης είναι αυθόρμητες ή ελέγχονται και το βαθμό στον οποίο κάθε μία από αυτές παρέχει αυτοεπίγνωση. Έτσι, ανακάλεσαν είτε ένα ευχάριστο είτε ένα δυσάρεστο γεγονός της παιδικής ηλικίας και αξιολόγησαν το βαθμό που η ανάμνηση αυτή θα παρέχει ουσιαστική αυτοεπίγνωση αν συνέβαινε αυθόρμητα ή εσκεμμένα. Στη συνέχεια παρήγαγαν σκέψεις για τέσσερις αγνώστους μέσω μίας επεξεργασμένης ή αυθόρμητης διαδικασίας και βαθμολόγησαν πόσο αυτές οι σκέψεις, τους παρείχαν πολύτιμη αυτεπίγνωση.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι όταν οι άνθρωποι αξιολογούν μια συγκεκριμένη σκέψη, δεν λαμβάνουν υπ’ όψιν τους μόνο το περιεχόμενό του αλλά επηρεάζονται επίσης από γενικότερες πεποιθήσεις τους σχετικά με τις διαφορετικές διαδικασίες της σκέψης. Σκέψεις με το ίδιο περιεχόμενο κρίνονται να έχουν περισσότερο νόημα αν προκύψουν μέσα από μια αυθόρμητη και ανεξέλεγκτη διαδικασία παρά από μία εσκεμμένη, ελεγχόμενη διαδικασία. Το αποτέλεσμα απαντήθηκε σε διάφορα είδη της σκέψης και του περιεχομένου της, συμπεριλαμβανομένων των σκέψεων για τους άλλους ανθρώπους. Αυτό σημαίνει ότι το περιεχόμενο της αυθόρμητης σκέψης δεν χρειάζεται να αναφέρεται αποκλειστικό στον εαυτό μόνο, προκειμένου οι άνθρωποι να αισθάνονται ότι έχουν μία ουσιαστική αυτοεπίγνωση.
Advertisment
Το αντίκτυπο των αυθόρμητων σκέψεων στην κρίση μας
Τα δύο τελευταία πειράματα παρέτειναν την έρευνα για να προσδιοριστεί αν η μεγαλύτερη διορατικότητα που αποδίδεται σε αυτόματες σκέψεις τους οδηγεί σε μεγαλύτερο αντίκτυπο στην κρίση τους. Οι ερευνητές εξέτασαν αυτό πρώτο, βάζοντας τους συμμετέχοντες να σκέφτονται ερωτικά για ένα πρόσωπο, εκτός από τον τωρινό σύντροφό τους, αυθόρμητα ή εσκεμμένα, να αναφέρουν την αυτεπίγνωσή τους, προερχόμενη από τη σκέψη τους και στη συνέχεια να φανερώσουν την έλξη τους προς το εν λόγω πρόσωπο. Διαπίστωσαν ότι εκείνοι που δημιούργησαν αυθόρμητα μια σκέψη για το ερωτικό πρόσωπο, υποστήριζαν ότι η σκέψη αυτή αποκάλυψε περισσότερη αυτεπίγνωση και αντιλήφθηκαν ότι η έλξη τους είναι ισχυρότερη, από ό, τι οι συμμετέχοντες οι οποίοι προσδιόρισαν ένα ερωτικό πρόσωπο μετά από λογική σκέψη.
Τέλος, για να διαπιστωθεί αν αυτή η μεγαλύτερη επιρροή θα επεκταθεί τόσο στις θετικές όσο και στις αρνητικές αυθόρμητες σκέψεις, οι συμμετέχοντες ανακάλεσαν μια θετική ή αρνητική εμπειρία που σχετίζεται με την πιο πρόσφατη ρομαντική σχέση τους. Οι συμμετέχοντες ανέφεραν την έκταση στην οποία η αυθόρμητη και σκόπιμη ανάκληση αυτής της μνήμης θα τους παρέχει ουσιαστική αυτοεπίγνωση και την αύξηση ή μείωση της πιθανότητας ότι θα διακόψουν τη σχέση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες πίστευαν ότι η ανάκληση μίας θετικής ή αρνητικής εμπειρίας με τον τρέχοντα ρομαντικό σύντροφο τους θα αποκαλύψει περισσότερη αυτοεπίγνωση και να έχουν μεγαλύτερη επιρροή στη δέσμευσή τους για την εν λόγω σχέση, αν την ανακαλούσαν αυθόρμητα και όχι εσκεμμένα.
“Η αντίληψη ότι μια σκέψη παρουσιάστηκε ξαφνικά στο μυαλό μας από το πουθενά μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να υπερεκτιμούν τις δικές τους ιδέες. Αναλογιζόμενοι μια σκέψη που ήρθε στο μυαλό αυθόρμητα, μπορεί να είναι χρήσιμο να ρωτήσετε τον εαυτό σας το εξής ερώτημα: αν η ίδια σκέψη έρχεται στο μυαλό μετά προσεκτική συζήτηση, θα φαίνεται εξίσου σημαντική; Αν διαπιστώσετε ότι η ερμηνεία σας για μια συγκεκριμένη σκέψη εξαρτάται από το αν ήρθε στο μυαλό αυθόρμητα, αυτό είναι μια ένδειξη ότι οι πεποιθήσεις σας σχετικά με αυτά τα διαφορετικά είδη των σκέψεων μπορεί να επηρεάζουν την κρίση σας”, συμπέρανε ο Giblin, διδακτορικός φοιτητής στο Tepper School of Business του CMU.
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στην Journal of Experimental Psychology
www.psychologynow.gr
