Γράφει η Στέλλα Παππά
Ο άνθρωπος θέλει να νοιώθει ολοκληρωμένος. Θέλει να βγει από τα περιορισμένα όρια της δικής του ζωής και να αναφέρεται σε κάτι έξω από τον εαυτό του, το οποίο ταυτόχρονα να είναι και ουσιαστικό γι’ αυτόν.
Advertisment
Προσπαθεί να ενώσει στην τέχνη το περιορισμένο εγώ του σε μια συνολική ύπαρξη και να κάνει πιο κοινωνική την ατομικότητά του.
Οι ιδέες του Ελβετού ψυχίατρου, φιλόσοφου και ιδρυτή της αναλυτικής ψυχολογίας Κάρλ Γκούσταβ Γιουνγκ (Carl Gustav Jung) για το συλλογικό ασυνείδητο ήταν πολύ δημοφιλείς ειδικά μεταξύ των Αμερικανικών εξπρεσιονιστών στη δεκαετία του 1940 και 1950.
Ο σουρεαλιστικός τρόπος στο γράψιμο και τη ζωγραφική καθόρισε την πρακτική πολλών καλλιτεχνών του 20ού αιώνα.
Οι απόψεις του Γιουνγκ είχαν μια ευνοϊκή υποδοχή μεταξύ των ψυχολόγων, δεδομένης της πεποίθησής του ότι το περιεχόμενο του ασυνείδητου και του συλλογικού ασυνείδητου, θα μπορούσε να προσεγγιστεί από την τέχνη και άλλες μορφές πολιτιστικής έκφρασης.
Σταδιακά και μέχρι τη δεκαετία του ’70 η προσοχή στην ψυχολογία της τέχνης άρχισε να εξασθενεί. Οι καλλιτέχνες ενδιαφέρονταν περισσότερο για την ψυχανάλυση και τον φεμινισμό και οι αρχιτέκτονες για τη φαινομενολογία και τη γραφή των Wittgenstein, Lyotard και Derrida.
Advertisment
Όσον αφορά στην τέχνη και τους ιστορικούς της αρχιτεκτονικής, κριτικάρισαν την ψυχολογία για την ύπαρξη αντικρουόμενων θεωρημάτων και θεώρησαν ότι ήταν πολιτιστικά αφελής.
Ο Erwin Panofsky, που άσκησε τεράστια επίδραση στην εξέλιξη της ιστορίας της τέχνης στις ΗΠΑ, υποστήριξε ότι οι ιστορικοί πρέπει να εστιάσουν λιγότερο σε αυτό που βλέπουν και περισσότερο σε αυτά που σκέφτονται.
Σήμερα, η ψυχολογία διαδραματίζει ακόμα έναν σημαντικό ρόλο στην τέχνη, περισσότερο στον τομέα της εκτίμησής της.
O άνθρωπος επιθυμεί να είναι κάτι παραπάνω από τον εαυτό του
Η τέχνη είναι τόσο παλιά σχεδόν όσο και ο άνθρωπος. Κάθε είδος τέχνης καθορίζεται από τον χρόνο και εκφράζει τις ιδέες, τους πόθους, τις ανάγκες και τις ελπίδες μιας κοινωνίας. Ταυτόχρονα όμως, η τέχνη προχωρεί πέρα από τα όρια της εποχής της.
Σε όλες τις μορφές της εξέλιξής της, η τέχνη πάντοτε εμπεριέχει μαγεία που συναρπάζει τον άνθρωπο και τον βοηθάει να δαμάσει τον ανεξερεύνητο κόσμο.
Είναι φανερό πως ο άνθρωπος επιθυμεί να είναι κάτι παραπάνω από τον εαυτό του. Αισθάνεται την ανάγκη να απολαμβάνει κάθε είδους τέχνη -ποίηση, ζωγραφική, μουσική, θέατρο- επειδή είναι ψυχαγωγικό να ταυτίζει κανείς τον εαυτό του με έναν πίνακα ζωγραφικής, με ένα μουσικό κομμάτι ή με τους ήρωες ενός διηγήματος.
Η τάση μας να ανταποκρινόμαστε στο μη πραγματικό, μας κάνει να το αισθανόμαστε ακόμα εντονότερα από ό,τι την ίδια την πραγματικότητα.
Στην τέχνη προηγείται η συμμετοχή στην εμπειρία, επειδή η τέχνη μας βοηθάει να εκφράσουμε την άπειρη ικανότητα του ανθρώπου να συμμερίζεται ιδέες και εμπειρίες.
Μέσα από την τέχνη βρίσκουμε την ευτυχισμένη ελευθερία που μας στερεί η καθημερινότητα, ενώ μας αιχμαλωτίζει με έναν διαφορετικό τρόπο από την πραγματικότητα.
Αυτή η πρόσκαιρη αιχμαλωσία αποτελεί ακριβώς και τη φύση της ευχαρίστησης που προκαλείται ακόμη και από δραματικά έργα.
Η τέχνη ως μέσο φέρνει τον άνθρωπο σε μια κατάσταση ισορροπίας με τον γύρω του κόσμο και γι’ αυτό θα παραμένει πάντοτε ως μια ανάγκη. Υπάρχει στην τέχνη κάτι που εκφράζει μια αναλλοίωτη αλήθεια. Αυτό είναι που μας καθιστά ικανούς να συγκινούμαστε απλά κοιτάζοντας προϊστορικές ζωγραφιές των σπηλαίων.
Ο Μπέρτολ Μπρέχτ υποστήριζε ότι το άμεσο αποτέλεσμα του έργου τέχνης είναι να καταπνίγει τις κοινωνικές διακρίσεις, ώστε να δημιουργείται ένα σύνολο που δεν είναι χωρισμένο σε τάξεις αλλά είναι καθολικά ανθρώπινο.
Σε έναν αλλοτριωμένο κόσμο, την κοινωνική πραγματικότητα πρέπει να την αναπαράγουμε με ένα τρόπο συναρπαστικό, κάτω από ένα νέο φως και μέσω της αλλοτρίωσης του αντικειμένου και των χαρακτήρων. Ένα έργο τέχνης πρέπει να συναρπάζει το ακροατήριο που δεν ταυτίζεται μαζί του μέσω μιας παθητικής ταύτισης αλλά με την επίκληση της λογικής, πράγμα που απαιτεί δράση και απόφαση, έτσι ώστε ο θεατής να κάνει κάτι πιο παραγωγικό από το να παρακολουθεί απλά ή να παρατηρεί ένα έργο.
Η δουλειά του καλλιτέχνη είναι μια διαδικασία ύψιστα συνειδητή και λογική, στο τέλος της οποίας το έργο τέχνης προβάλλει ως δαμασμένη προσωπική πραγματικότητα και καθόλου ως μια κατάσταση έμπνευσης που πηγάζει από το παραλήρημα.
Για να είναι κάποιος καλλιτέχνης πρέπει να συλλαμβάνει, να συγκρατεί και να μεταμορφώνει την εμπειρία σε μνήμη, τη μνήμη σε έκφραση και την έκφραση σε μορφή. Πρέπει, επίσης, να ξέρει τη δουλειά του, να τη χαίρεται, να καταλαβαίνει τους κανόνες, τις μορφές και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να δαμάσει τη φύση και να την υποτάξει στη σύμβαση της τέχνης.
medisense.gr
