Ο Αλ Σεκέλ, ένας γνωστικός νευροεπιστήμονας, δίνει μια διάλεξη στο TED και εξηγεί το πώς λειτουργούν οι οπτικές οφθαλμαπάτες και ξεγελούν τον εγκέφαλο. Μέσα από πλήθος παραδειγμάτων που παρουσιάζει, αποδεικνύει πως όχι μόνο, κάτι τέτοιο, συμβαίνει πολύ εύκολα και είναι αναπόφευκτο, αλλά και ότι, συνειδητά ή ασυνείδητα, το απολαμβάνουμε.
Advertisment
Διαβάστε ολόκληρη την ομιλία:
Θα μιλήσουμε -η δική μου- είναι μια καινούρια διάλεξη αποκλειστικά για το TED – και πρόκειται να σας δείξω κάποιες οφθαλμαπάτες που δημιουργήσαμε για το TED, και θα προσπαθήσω να να το συσχετίσω με την ευτυχία. Αυτό που είχα στο μυαλό μου σχετικά με την ευτυχία είναι, αυτό που μας δίνει ευτυχία- ή η ευτυχία, την οποία εξισώνω με τη χαρά στο δικό μου συγκεκριμένο τομέα, και το θεωρώ κάτι πολύ ουσιαστικό. Και μου απασχολούσε το μυαλό. Και αυτό έχει να κάνει και με τις οφθαλμαπάτες και τις ταινίες που πάμε και βλέπουμε και τα αστεία και τα σόου με μάγους είναι πως υπάρχει κάτι σε σχέση με αυτά τα πράγματα που οι προσδοκίες μας παραβιάζονται με ένα ευχάριστο τρόπο. Πάμε και βλέπουμε μια ταινία. Και έχει μια απροσδόκητη τροπή – κάτι που δεν το περίμενες – και ανακαλύπτεις μια ευχάριστη εμπειρία.Κοιτάς αυτές τις ας τις πούμε οφθαλμαπάτες στο βιβλίο μου και είναι κάτι που δεν το περίμενες. Κι υπάρχει κάτι που σε κάνει να χαίρεσαι για αυτό. Το ίδιο συμβαίνει και με τα ανέκδοτα και όλα τα παρεμφερή πράγματα. Λοιπόν, αυτό που θα προσπαθήσω να κάνω στη διάλεξή μου είναι να το πάω λίγο παραπέρα και να δω αν μπορώ να παραβιάσω τις προσδοκίες σας με κάποιο ευχάριστο τρόπο. Εννοώ πως, μερικές φορές οι προσδοκίες που παραβιάζονται δεν είναι ευχάριστες, αλλά εγώ θα δοκιμάσω να το κάνω με τρόπο ευχάριστο, με ένα πολύ αρχέγονο τρόπο ώστε να δώσω χαρά στους παρευρισκόμενους.
Γι αυτό θα σας δείξω μερικούς τρόπους με τους οποίους μπορούμε να παραβιάσουμε τις προσδοκίες σας. Καταρχάς, θέλω να σας δείξω τη συγκεκριμένη οφθαλμαπάτη εδώ. Θέλω καταρχάς, όταν αυτή εμφανισθεί στην οθόνη να προσέξετε ότι οι δύο τρύπες είναι κάθετες μεταξύ τους. Όλα αυτά είναι αντιληπτικά τρυκ. Αυτά τα αντικείμενα που θα σας δείξω είναι πραγματικά. Τώρα θα σας δείξω πώς γίνεται αυτό. Έχω αναστρέψει το φιλμ εδώ ώστε να μπορέσετε να αποκτήσετε μια πολύ ενδιαφέρουσα εμπειρία. Θέλω να δείτε πώς αυτή η οφθαλμαπάτη στήνεται, και πρόκειται να κάνει περιστροφή ώστε να δείτε ότι είναι ανεστραμμένη. Τώρα παρακολουθήστε, καθώς αυτή στρέφεται αντίστροφα, πόσο γρήγορα η αντίληψή σας αλλάζει. Εντάξει λοιπόν. Παρακολουθήστε τη καθώς περιστρέφεται αντίστροφα. Και είναι πολύ έξυπνο το κοινό, δε συμφωνείτε; Δείτε εάν μπορείτε να το εμποδίσετε να συμβεί, παρόλο που ξέρετε εκατό τοις εκατό πως είναι αλήθεια- μπαμ! Δεν μπορείτε να το αποφύγετε. Τι σας λέει αυτό για σας; Θα το επαναλάβουμε. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι αυτό. Δείτε αν μπορείτε να το εμποδίσετε να συμβεί. Όχι. Είναι δύσκολο.
Advertisment
Και μπορούμε να παραβιάσουμε τις προσδοκίες σας με πολλούς και διάφορους τρόπους σε σχέση με την αναπαράσταση, το σχήμα, το χρώμα, και πάει λέγοντας και είναι πολύ αρχέγονο. Και είναι ένα ενδιαφέρον θέμα για να το συλλογιστείτε. Γιατί αυτά τα πράγματα- αυτά τα πράγματα μας φαίνονται ευχάριστα. Γιατί θα τα θεωρούσαμε ευχάριστα; Λοιπόν, εδώ είναι κάτι που έκανε ο Λάιονελ έκανε πριν λίγο. Μου αρέσουνε κάπως αυτά τα μικροπράγματα σαν κι αυτό.
Πάλι, αυτό δεν είναι ένα οπτικό τρυκ. Αυτό είναι εκείνο το οποίο θα βλέπατε. Με άλλα λόγια, δεν είναι κόλπο της κάμερας. Πρόκειται για αντιληπτικό τρυκ. Εντάξει. Μπορούμε να παραβιάσουμε τις προσδοκίες σας ως προς το σχήμα. Μπορούμε να παραβιάσουμε τις προσδοκίες σας πάνω στην αναπαράσταση – το τι αναπαριστά μια εικόνα. Τι βλέπετε εδώ; Πόσοι από σας εδώ βλέπετε δελφίνια; Σηκώστε τα χέρια σας αν βλέπετε δελφίνια. Εντάξει, σε εκείνους που σήκωσαν τα χέρια τους, μετά (τη διάλεξη), οι υπόλοιποι από το κοινό, να πάτε να τους μιλήσετε, εντάξει; Βασικά, αυτό είναι το καλύτερο παράδειγμα που γνωρίζω για την αυτόματη αντίδραση βάσει των εμπειριών μας. Αν είσαι παιδί ηλικίας κάτω των 10 που δεν έχεις ακόμα πονηρέψει, θα κοιτάξεις αυτή την εικόνα και θα δεις δελφίνια. Τώρα, κάποιοι από εσάς τους ενήλικες εδώ λέτε, ” Τι δελφίνια; Τι δελφίνια;” Αλλά πράγματι, εάν αντιστρέφατε το φόντο της φιγούρας- με άλλα λόγια, τις σκούρες περιοχές εδώ- ξέχασα να ζητήσω ένα δείκτη- αλλά αν το αντιστρέψετε, θα δείτε μια ολόκληρη σειρά από μικρά δελφίνια. Επί τη ευκαιρία, αν επίσης είσαστε φοιτητής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο Καλιφόρνιας- κι αυτοί συνήθως βλέπουν απλώς δελφίνια. Αυτό βασίζεται στην εμπειρία.
Τώρα, κάτι τέτοιο μπορεί να χρησιμοποιηθεί επειδή κι αυτή στο κάτω-κάτω είναι μια ομιλία για το σχέδιο. ‘Ετσι, αυτό το κάνει κι η εταιρεία Saatchi & Saatchi, και πράγματι δεν τιμωρήθηκαν γι αυτή τη διαφήμιση στην Αυστραλία.Επομένως, αν κοιτάξετε αυτή τη διαφήμιση για μπύρα, όλοι αυτοί οι άνθρωποι έχουν κατά κάποιο τρόπο προκλητική στάση. Αλλά αυτό ξεπεράστηκε, και επιπλέον κέρδισαν και το βραβείο Clio, επομένως έχει πλάκα να κάνεις τέτοια πράγματα. Θυμηθείτε αυτό το κάπως, χμ. Είναι ένα αστείο που έκανα όταν γίνονταν οι εκλογές στη Φλόριντα. Ξέρετε, μετρήστε τις ψήφους του Γκορ, μετρήστε του Μπούς. Ξαναμετρήστε τις.
Μπορείτε να παραβιάσετε τις προσδοκίες σας ως προς τις εμπειρίες σας. Εδώ έχουμε ένα εξωτερικό συντριβάνι που το έφτιαξα με κάποιους φίλους μου, αλλά μπορείτε να σταματήσετε το νερό και να φαίνονται οι σταγόνες- βασικά να κάνετε όλες τις σταγόνες να ανυψώνονται.Αυτό είναι κάτι που το φτιάχνουμε, ξέρετε, για πάρκα αναψυχής και άλλους παρόμοιους χώρους. Τώρα ας έχουμε μια στατική εικόνα. Τη βλέπετε; Βλέπετε το μεσαίο κομμάτι να κινείται προς τα κάτω και τα εξωτερικά κομμάτια να κινούνται προς τα πάνω. Είναι εντελώς στατική. Είναι μια στατική εικόνα. Πόσοι άνθρωποι βλέπουν αυτήν την οφθαλμαπάτη; Είναι εντελώς στατική. Εντάξει. Τώρα, όταν – είναι ενδιαφέρον πως όταν κοιτάμε μια εικόνα βλέπουμε, ξέρετε, χρώμα, βάθος, υφή. Και μπορείτε να κοιτάξετε όλη αυτή τη σκηνή και να την αναλύσετε. Μπορείτε να δείτε πως η γυναίκα είναι πιο κοντά στον τοίχο και τα λοιπά. Αλλά όλο αυτό το πράγμα είναι στην πραγματικότητα επίπεδο. Είναι ζωγραφισμένο.Μοιάζει πραγματικό με την τεχνική trompe l’oeil. Και χρησιμοποιεί τόσο καλά αυτήν την τεχνική που κάποιοι άνθρωποι θύμωσαν όταν δοκίμασαν να μιλήσουν στη γυναίκα κι αυτή δεν τους απαντούσε.
Τώρα, μπορεί να κάνετε λάθη στο σχέδιο. Όπως αυτό το κτήριο στη Νέα Υόρκη. Ούτως ώστε αν το βλέπετε από αυτήν την πλευρά, δίνει την εντύπωση πως τα μπαλκόνια έχουν κλίση προς τα πάνω κι όταν πάτε από την άλλη πλευρά φαίνεται πως τα μπαλκόνια έχουν κλίση προς τα κάτω. Υπάρχουν λοιπόν περιπτώσεις που τα λάθη σας στο σχέδιο εμπεριέχουν οφθαλμαπάτες. Ή, παίρνετε αυτή τη συγκεκριμένη ανεπεξέργαστη φωτογραφία. Τώρα, είναι αρκετά ενδιαφέρον ότι δέχομαι πολλά ηλεκτρονικά μηνύματα από ανθρώπους που λένε, “Υπάρχει κάποια αντιληπτική διαφορά ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες;” Κι εγώ πράγματι λέω, ¨”Όχι,” Εννοώ πως οι γυναίκες πορεύονται στον κόσμο όπως ακριβώς και οι άντρες- και γιατί όχι; Όμως, εδώ είναι μια οφθαλμαπάτη που οι γυναίκες μπορούν με συνέπεια να τα καταφέρουν καλύτερα από τους άντρες: να ταιριάξουν τα κεφάλια επειδή αυτές βασίζονται σε στοιχεία της μόδας. Μπορούν να ταιριάξουν το καπέλο.
Εντάξει, τώρα για ένα επιμέρους θέμα – θέλω να σας δείξω το σχέδιο στις οφθαλαμαπάτες. Πιστεύω πως το πρώτο παράδειγμα για τις οφθαλμαπάτες χρησιμοποιήθηκε σκόπιμα από τον Ντα Βίτσι σε αυτήν την αναμορφική εικόνα ενός ματιού. Έτσι που όταν το έβλεπες από μικρή γωνία έδειχνε έτσι. Κι αυτή η μικρή τεχνική έγινε δημοφιλής τον 16ο αιώνα και τον 17ο αιώνα προκειμένου να περάσουν κρυφά μηνύματα, όπου θα μπορούσατε να στρέψετε την εικόνα και να τη δείτε από μικρή γωνία όπως εδώ. Αλλά αυτές είναι πρώιμες χρήσεις της οφθαλμαπάτης που εισήχθηκαν- κάτι που αποτελεί θέμα διένεξης- με τον πίνακα του Χανς Χολμπάιν “Οι Πρεσβευτές.” και ο Χανς Χολμπάιν εργάσθηκε για τον Ερρίκο τον 8ο. Αυτό το έργο το έβαλαν σε ένα τοίχο όπου καθώς κατεβαίνεις τη σκάλα βλέπεις αυτό το κρυμμένο κρανίο.
Εντάξει, τώρα θα σας δείξω έργα κάποιων σχεδιαστών που δούλεψαν με οφθαλμαπάτες για να δώσουν αυτό το στοιχείο της έκπληξης. Ένας από τους αγαπημένους μου είναι ο Σκοτ Κιμ. Δούλεψα μαζί με το Σκοτ για να δημιουργήσω μερικές οφθαλμαπάτες για το TED κι ελπίζω να σας αρέσουν. Έχουμε εδώ μια για το TED και την ευτυχία. Εντάξει λοιπόν. Ο Άρθουρ [Γκάνσον] δεν μίλησε ακόμα, αλλά η δική του ομιλία θα είναι υπέροχη κι έχει κάποια από τα πραγματικά φανταστικά μηχανήματά του έξω. Κι έτσι, εμείς – ο Σκοτ δημιούργησε αυτό το υπέροχο έργο-φόρο τιμής για τον Άρθουρ Γκάνσον.
Λοιπόν, υπάρχει αναλογική και ψηφιακή εικόνα. Θεώρησα πως αυτό βόλευε την περίσταση. Κι η μορφή φτάνει ως κάτω. Και για τους μουσικούς Και φυσικά, αφού η ευτυχία – θέλουμε ” χαρά για τον κόσμο.” Τώρα, άλλος ένας μεγάλος σχεδιαστής – είναι πολύ γνωστός στην Ιαπωνία – ο Shingeo Fukuda. Κι αυτός απλώς κατασκευάζει κάποια φανταστικά πράγματα. Αυτό είναι απλώς εκπληκτικό. Αυτό είναι ένας σωρός παλιοσίδερα που όταν τα βλέπεις από μια συγκεκριμένη γωνία, βλέπεις το είδωλο στον καθρέφτη να είναι σαν ένα τέλειο πιάνο. Ο πιανίστας μεταμορφώνεται σε βιολιστή. Είναι φοβερό. Αυτός ο σωρός από πιρούνια, μαχαίρια και κουτάλια και διάφορα μαχαιροπίρουνα, κολλημένα μαζί, δημιουργούν τη σκιά μιας μοτοσυκλέτας. Μαθαίνεις κάτι όπως κάνω κι εγώ, που θα πει πως υπάρχει πολύς κόσμος με άφθονο χρόνο στη διάθεσή του.
O Ken Knowlton κάνει αυτές τις θαυμάσιες σύνθετες εικόνες. Για παράδειγμα δημιουργεί την εικόνα του Ζακ Κουστώ χρησιμοποιώντας κοχύλια τα οποία δεν έχει ρετουσάρει, αλλά απλά τα έχει αναδιατάξει. Έφτιαξε τον Αϊνστάιν χρησιμοποιώντας ζάρια επειδή, στο κάτω κάτω, Ο Αϊνστάιν είπε,”Ο Θεός δεν παίζει ζάρια με την υφήλιο.” Ο Μπερτ Χέρζογκ από μη ρετουσαρισμένα πλήκτρα. Ο Ουίλ Σκορτζ, σταυρόλεξο, ο Τζον Σέντερκουίστ δημιουργεί με την τεχνική tromp l’oeil αυτά τα υπέροχα ντουλάπια.
Τώρα, θα το τρέξω λίγο το θέμα μου μιας και τελειώνει ο χρόνος μου. Θέλω να σας δείξω στα γρήγορα αυτά που έχω φτιάξει. Ένα καινούριο είδος οφθαλμαπάτης. Έχω κάνει κάτι χρησιμοποιώντας τις οφθαλμαπάτες τύπου Pixar. Λοιπόν βλέπετε αυτά τα παιδάκια στο ίδιο μέγεθος εδώ. Να τρέχουν στην αίθουσα. Οι επιφάνειες των δύο τραπεζιών με το ίδιο μέγεθος. Δείχνουν προς δύο κατευθύνσεις ταυτόχρονα. Έχετε ένα μεγαλύτερο κομμάτι που ταιριάζει με ένα μικρότερο. Και αυτό είναι κάτι για να το σκεφτείτε, εντάξει; Έτσι βλέπετε μεγαλύτερα κομμάτια να ταιριάζουν με μικρότερα κομμάτια εδώ. Το βλέπετε όλοι; Πράγμα που είναι αδύνατον. Μπορείτε να δείτε ότι τα δυο παιδιά εμφανίζονται ταυτόχρονα από δυο διαφορετικές κατευθύνσεις. Τώρα μπορείτε να πιστέψετε πως αυτές οι δυο επιφάνειες των τραπεζιών έχουν το ίδιο μέγεθος και σχήμα; Κι όμως έτσι είναι. Λοιπόν αν τα μετρήσετε θα το διαπιστώσετε. Καθώς σας λέω, αυτές οι δυο φιγούρες είναι απολύτως ίδιες σε μέγεθος και σχήμα. Κι είναι ενδιαφέρον, κάνοντάς το αυτό με αυτόν τον αλλαγμένο τρόπο, (να δείτε) πόσο πιο έντονες είναι αυτές οι οφθαλμαπάτες. Εν πάση περιπτώσει, ελπίζω αυτό να σας έδωσε λίγη χαρά και ευτυχία, κι αν ενδιαφέρεστε να δείτε κι άλλα ωραία εφέ, ελάτε να με βρείτε έξω. Θα χαρώ να σας δείξω πολλά πράγματα.
