Ο Ελληνικής καταγωγής, Γάλλος φιλόσοφος, κοινωνιολόγος και συγγραφέας Έντγκαρ Μορέν γράφει για τη μεταμόρφωση των συστημάτων.
Όταν ένα σύστημα είναι ανίκανο να θεραπεύσει τα ζωτικά του προβλήματα φθείρεται, διαλύεται ή καταφέρνει να δημιουργήσει ένα μετα-σύστημα που μπορεί να θεραπεύσει τα προβλήματά του: μεταμορφώνεται. Το πιθανό είναι η φθορά. Το απίθανο αλλά δυνατό είναι η μεταμόρφωση (…). Σήμερα, χρειάζεται να ξανασκεφτούμε τα πάντα. Να ξαναρχίσουμε τα πάντα. Στην πραγματικότητα όλα ξανάρχισαν, αλλά χωρίς να το γνωρίζουμε. Βρισκόμαστε στο στάδιο των απλών, αόρατων, περιθωριακών, διασκορπισμένων εκκινήσεων.
Advertisment
Γιατί υπάρχει ήδη σε όλες τις ηπείρους ένας δημιουργικός αναβρασμός, μια πληθώρα τοπικών πρωτοβουλιών που έχουν την έννοια της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής, γνωστικής, εκπαιδευτικής, ηθικής αναγέννησης ή αυτή της αλλαγής του τρόπου ζωής. Αυτές οι πρωτοβουλίες δε γνωρίζονται μεταξύ τους, καμιά υπηρεσία δεν τις απογράφει, κανένα κόμμα δεν έχει ιδέα. Αλλά είναι το εκκολαπτήριο του μέλλοντος. Πρόκειται να τις αναγνωρίσουμε, να τις καταγράψουμε, να τις αντιπαραβάλλουμε, να τις καταχωρήσουμε και να τις συνδυάσουμε σε μια ποικιλία μεταρρυθμιστικών οδών.
Είναι οι πολλαπλές οδοί που θα μπορέσουν αναπτυσσόμενες από κοινού να συνδυαστούν για να δημιουργήσουν μια νέα οδό, η οποία μπορεί να μας οδηγήσει προς την ακόμα αόρατη και ασύλληπτη μεταμόρφωση. Η ιδέα της μεταμόρφωσης, πιο πλούσια από την ιδέα της επανάστασης, διατηρεί τη μεταμορφωτική της ριζοσπαστικότητα αλλά τη συνδέει με τη διατήρηση (της ζωής, της πολιτισμικής κληρονομιάς). Για να πάμε προς τη μεταμόρφωση όμως, πώς να αλλάξουμε ρότα; Ακόμα κι αν μας φαίνεται πιθανό να διορθώσουμε μερικά στραβά, είναι απίθανο να σταματήσουμε το τεχνο-επιστημονικο-οικονομικο-εκπολιτιστικό κύμα που οδηγεί τον πλανήτη στην καταστροφή.
Κι όμως, η ανθρώπινη Ιστορία άλλαξε πολλές φορές ρότα. Όλα ξεκινούν πάντοτε από ένα νεωτερισμό, ένα νέο μήνυμα που ξεφεύγει από το καθιερωμένο, που είναι περιθωριακό, απλό, συχνά αόρατο στους συγχρόνους του. Έτσι ξεκίνησαν οι μεγάλες θρησκείες: ο βουδισμός, ο χριστιανισμός, ο μουσουλμανισμός. Ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε ως παράσιτο των φεουδαλικών κοινωνιών για να ξεπεταχτεί τελικά και, με τη βοήθεια των βασιλείων, να τις διαλύσει. Δεν αρκεί πια να καταγγέλουμε. Τώρα χρειάζεται να εκφραστούμε. Δεν αρκεί πια να επισημαίνουμε τον επείγοντα χαρακτήρα της κατάστασης.
Advertisment
Πρέπει και να ξέρουμε πια πως να ξεκινήσουμε με το να ορίζουμε τις οδούς που θα οδηγούσαν στην Οδό. Αυτό στο οποίο θα προσπαθήσουμε να συνεισφέρουμε. Για ποιους λόγους οφείλουμε να ελπίζουμε; Μπορούμε να διατυπώσουμε πέντε αρχές της ελπίδας. Η αληθινή ελπίδα γνωρίζει πως δεν είναι καθόλου βέβαιη. Είναι η ελπίδα όχι για τον καλύτερο κόσμο, αλλά για έναν κόσμο καλύτερο. Η απαρχή είναι μπροστά μας, έλεγε ο Χάιντεγκερ. Και η μεταμόρφωση θα ήταν πραγματικά μια νέα αρχή.
