Άρθρο του συγγραφέα και επιστήμονα Deepak Chopra
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι ένα εξαιρετικά ευαίσθητο όργανο. Καταγράφει ακόμα και την παραμικρή απόχρωση οποιασδήποτε εμπειρίας είχαμε ποτέ. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές όταν είμαστε ερωτευμένοι. Φανταστείτε κάποιος να σας ψιθυρίζει ότι σας αγαπά. Πρόκειται ίσως για τις πιο επιθυμητές λέξεις που όλοι μας θέλουμε να ακούσουμε στη ζωή μας. Ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται στη φράση «σ’ αγαπώ» με μια πλημμύρα θετικών αντιδράσεων. Οι άνθρωποι που είναι ερωτευμένοι αισθάνονται λιγότερο άγχος και η πίεσή τους μειώνεται. Όταν σε ένα ζευγάρι που έχει έναν ευτυχισμένο μακροχρόνιο γάμο ο ένας κρατά το χέρι του άλλου, ακόμη και η αντοχή τους στον φυσικό πόνο ενισχύεται.
Advertisment
Τα παραδείγματα αυτά και άλλα παρόμοια αναφέρονται λεπτομερώς σε ένα πρόσφατο άρθρο που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα New York Times και έχει τίτλο «The Brain on Love» από τη συγγραφέα και ποιήτρια Diane Ackerman. Είναι μια όμορφη προσέγγιση, κατά την οποία υποστηρίζεται η ύπαρξη ανθρώπινης σύνδεσης από την πρώτη στιγμή που ένα νεογέννητο μωρό αγγίζει τη μητέρα του. Το συναισθηματικό δέσιμο πραγματοποιείται μέσω πολύπλοκων μηχανισμών του εγκεφάλου που μας ακολουθούν σε όλη μας τη ζωή. Η αίσθηση της ενότητας που χαρακτηρίζει την ισχυρή σχέση μητέρας-παιδιού μεταμορφώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Παραμένει στους ευτυχισμένους παντρεμένους ενήλικες και δίνει μεγάλη ευχαρίστηση καθώς επίσης και ένα αίσθημα ασφάλειας σε βαθμό που ο εγκέφαλός μας να το επιδιώκει με τον ίδιο τρόπο που ένας ναρκομανής αναζητά την κοκαΐνη. Η Ackerman σπεύδει φυσικά να επισημάνει ότι ο έρωτας δεν είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με τη χρήση κοκαΐνης, αλλά στη θεωρία της περιλαμβάνονται οι ίδιοι υποδοχείς μορφινοειδών χημικών ουσιών στον εγκέφαλο, καθώς και μια εντυπωσιακή περιγραφή των ορμονικών αντιδράσεων και άλλων νευρολογικών ενδείξεων.
Έχουμε φτάσει σε μια τέτοια λεπτομερή έρευνα του εγκεφάλου που η λανθασμένη υλιστική θεωρία ανατρέπεται από χιλιάδες απεικονίσεις του εγκεφάλου που «αποδεικνύουν» ότι ο εγκέφαλος αντιλαμβάνεται το συναίσθημα του έρωτα με πολλούς τρόπους. Πάντως, η ιδέα ότι τα κέντρα ευχαρίστησης του εγκεφάλου αποτελούν την πηγή των συναισθημάτων του έρωτα δεν ισχύει απαραιτήτως. Τα κέντρα αυτά χρησιμοποιούνται για την καταγραφή και τη βίωση του συναισθήματος του έρωτα. Αυτό είναι διαφορετικό από το να θεωρήσουμε ότι το παράγουν τα ίδια. Η Ackerman φροντίζει να επισημάνει ότι τα κέντρα πόνου του εγκεφάλου είναι επίσης ευάλωτα όταν ερωτευόμαστε.
Advertisment
Ο πόνος της απόρριψης προκαλεί την ίδια αντίδραση στον εγκέφαλο με τον πραγματικό σωματικό πόνο. Σε αυτό το σημείο ακριβώς το επιχείρημα για τον εγκέφαλο που βιώνει το συναίσθημα του έρωτα αρχίζει να καταρρέει.
Αν ο εγκέφαλος ενός ποντικιού διεγερθεί με μια ευχάριστη εμπειρία, όπως η χορήγηση τροφής, το ποντίκι θα επιστρέψει ξανά και ξανά για να λάβει περισσότερα ερεθίσματα. Πρόκειται για μια προβλέψιμη, μηχανική αντίδραση. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο στους ανθρώπους. Αν βάλουμε ένα νόστιμο πιάτο ζυμαρικών μπροστά από έναν άνθρωπο, η αντίδρασή του θα είναι εντελώς απρόβλεπτη. Το άτομο αυτό μπορεί να απαντήσει πχ ότι δεν του αρέσουν τα ζυμαρικά, ότι κάνει δίαιτα, ότι δεν του αρέσει ο τρόπος μαγειρέματος ή απλώς να σπρώξει μακριά το πιάτο χωρίς κανέναν λόγο.
Αν θεωρήσουμε ότι ανήκουμε στα ανώτερα θηλαστικά, είμαστε διεστραμμένοι. Κάνουμε επιλογές που δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που ο εγκέφαλός μας είναι προγραμματισμένος να κάνει. Παίρνουμε αποφάσεις που είναι καινοτόμες, δημιουργικές, περίεργες και χωρίς όρια. Δυστυχώς για τη θεωρία του υλισμού, οι μηχανές ακολουθούν προκαθορισμένες οδηγίες, ο εγκέφαλος όχι. Οι αντιδράσεις του είναι μέρος ενός βρόχου ανάδρασης που ελέγχεται τελικά από το μυαλό.
Ας υποθέσουμε ότι είστε ερωτευμένος αλλά βρίσκεστε στο 1942, είστε Γάλλος και η αντίσταση στον καιρό του πολέμου σας ζήτα να κινηθείτε υπογείως για την καταπολέμηση των Ναζί. Η απόφασή σας πρέπει να βασίζεται σε όλα τα είδη παραγόντων: της συνείδησης, του πατριωτισμού, του κινδύνου, του ρίσκου, της πολιτικής, της ιστορίας, και πολλών άλλων. Το γεγονός ότι έχετε μια στοργική μητέρα αποτελεί μέρος της εξίσωσης, αλλά και τι μ’ αυτό; Πολλοί μαχητές της αντίστασης άφησαν πίσω τους τις αγαπημένες τους συζύγους και τα παιδιά τους.
Τίποτα δεν θα μπορούσε να απέχει περισσότερο από ένα ποντίκι που επιδιώκει να αυξήσει τη διέγερση των κέντρων ευχαρίστησης του εγκεφάλου του ή ακόμα και να εξισορροπήσει τα κέντρα ευχαρίστησης με τα κέντρα του πόνου. Αν μειώσουμε τις επιλογές που κάνουμε στη ζωή μας ακολουθώντας τις λειτουργίες του εγκεφάλου, σημαίνει ότι δεν λαμβάνουμε υπόψη την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, γεγονός που είναι παράλογο.
Ο υλισμός είναι προσβλητικός για το πνεύμα μας και γι’ αυτό τον λόγο όταν προκύψουν καινούρια ευρήματα σχετικά με τον εγκέφαλο, όπως άλλωστε συμβαίνει καθημερινά, που θα προσπαθήσουν να εξηγήσουν γιατί κάνετε, αισθάνεστε και επιθυμείτε κάτι, να είστε καχύποπτοι. Ένας λάτρης της μουσικής δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζει τις εσωτερικές λειτουργίες ενός πιάνου ούτε φυσικά να έχει μελετήσει τον Μότσαρτ και την έννοια του ωραίου.
Το συμπέρασμα είναι ότι ο εγκέφαλος μας μας επιτρέπει να καταγράφουμε και να εκφράζουμε συναισθήματα όπως η αγάπη και η καλοσύνη με την ηλεκτροχημική ενεργοποίηση συγκεκριμένων περιοχών και νευροχημικών. Όμως, διαθέτουμε επίσης τη δυνατότητα να επιλέξουμε τον τρόπο που θέλουμε να αντιμετωπίσουμε αυτά τα συναισθήματα. Η προσεκτική λήψη αποφάσεων ξεπερνά τις απλές αυτόματες αντιδράσεις ερεθίσματος-απόκρισης των νευρωνικών δικτύων μας και καθορίζει πραγματικά ποιοί είμαστε.
