“Ό,τι ήταν κάποτε δύσκολο απλουστεύτηκε. Γινόμαστε εραστές λίγες μέρες ή βδομάδες μετά τη γνωριμία μας… Όμως, ό,τι ήταν αυτονόητο έγινε προβληματικό: επιστρατεύουμε τη σοφία του Ταλμούδ για να αποφασίσουμε αν θα μείνουμε μαζί και κάτω από ποιες συνθήκες και όρους, αν θα δεχτούμε τα κλειδιά του σπιτιού του άλλου ή αν θα την κάνουμε με ελαφρά πηδηματάκια. Ο φόβος της απώλειας της ανεξαρτησίας μας είναι μεγαλύτερος από τη σεμνοτυφία του παλιού καιρού. Να ποιο είναι το στοίχημα και το δόγμα των σύγχρονων κοινωνιών: Βάζουμε τους νόμους στην υπηρεσία των παθών αντί να υποτάσσουμε τα πάθη στους νόμους.
Θυσιάζουμε τη διάρκεια για χάρη της προσωρινότητας, προσαρμόζουμε τους θεσμούς στην παραμικρή τροποποίηση των ηθών. Βρίσκουμε εύκολες λύσεις σε δύσκολα προβλήματα, αφήνουμε ελεύθερο το ορμητικό ποτάμι των αισθημάτων, αντίθετα από τους προγόνους μας που το διοχέτευαν ελεγχόμενα με πλήθος απαγορεύσεων. Η φιλοδοξία μας τα τελευταία χρόνια ήταν υπέρμετρη, παραληρηματική: σήμερα αισθανόμαστε τις συνέπειες.” – Απόσπασμα από το «Ο γάμος από έρωτα έχει αποτύχει;» του Πασκάλ Μπρυκνέρ, εκδόσεις Πατάκη
Advertisment
Σε όλη την ως τώρα ζωή μου στάθηκε αδύνατο να μάθω καλά Άλγεβρα. Η αλήθεια είναι πως δεν θυμάμαι καν ούτε μια ταυτότητα να αποδείξω. Το παράδοξο είναι πως στα σχολικά μου χρόνια έτυχε να έχω άριστους καθηγητές που δίδασκαν εξαιρετικά το αντικείμενό τους. Κι ενώ ο ίδιος καθηγητής μας δίδασκε και Άλγεβρα και Γεωμετρία, στην Άλγεβρα, μολονότι στη τάξη νόμιζα πως είχα κατανοήσει κάθε λεπτομέρεια όσων ανέφερε ο δάσκαλος, η βαθμολογία μου στα γραπτά διαγωνίσματα μόλις και μετά πολλής βίας πλησίαζε στη βάση.
Το αντίθετο συνέβαινε στη Γεωμετρία που κι αυτή μου άρεσε το ίδιο αλλά εδώ και στα διαγωνίσματα πήγαινα πολύ καλά. Ο καθηγητής σίγουρα διέκρινε αυτή την αναντιστοιχία μεταξύ ιδέας και πραγματικότητας και πάντα με πριμοδοτούσε με έναν γενναίο βαθμό και στα δυο μαθήματα.
Όταν με το καλό τελείωσα το σχολείο, το θέμα με είχε απασχολήσει, περισσότερο σαν περιέργεια στις δυνάμεις του εαυτού μου. Πώς είναι δυνατόν να μη μπορώ να μάθω καλά Άλγεβρα, να μην ολοκληρώνω σωστά ούτε μια άσκηση στα διαγωνίσματα ενώ στη τάξη πίστευα πως τα είχα κατανοήσει όλα; Σοφοί επί σοφών ασχολήθηκαν με το θέμα στα αμφιθέατρα του μυαλού μου αλλά η απάντηση ήταν πολύ απλή και ήρθε μόλις τα τελευταία χρόνια.
Advertisment
Όταν μας μοίραζαν τα βιβλία στην αρχή της σχολικής χρονιάς, μάς έδιναν κι ένα εγχειρίδιο με τις λύσεις των ασκήσεων στα Μαθηματικά. Τη πρώτη φορά που ασχολήθηκα με τη λύση αλγεβρικής άσκησης και δεν μπόρεσα να τη λύσω, κατέφυγα σε αυτό. Όχι για να συμβουλευτώ˙ για να αντιγράψω!
Κι έτσι η ευκολία της πρώτης φοράς έγινε συνήθεια κι έπειτα δεδομένο για όλα τα επόμενα χρόνια της μαθηματικής μου σταδιοδρομίας. Είχα ορίσει στον εαυτό μου την εύκολη λύση της αντιγραφής στο δύσκολο πρόβλημα της λύσης. Και κάπως έτσι Άλγεβρα δεν έμαθα ποτέ καθώς δεν γνώρισα τον κόπο και τον τρόπο να διαχειρίζεσαι τη μεθοδολογία επίλυσης του εκάστοτε προβλήματος.
Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τον Μπρυκνέρ, θα αναρωτηθεί κανείς. Είναι το πρώτο (για να είμαι φιλαλήθης το δεύτερο) πράγμα που ήρθε στο νου μου μόλις διάβασα αυτό το απόσπασμα στα πρώτα κεφάλαια του βιβλίου του χαρισματικού συγγραφέα. Εύκολες λύσεις σε δύσκολα προβλήματα δεν υπάρχουν. Απλά είναι άκοποι τρόποι να διαιωνίζεις ένα πρόβλημα, γιγαντώνοντας τις διατάσεις του αντί να προσπαθείς επιτυχημένα ή ατυχώς να το επιλύσεις.
Κι οι άνθρωποι; θα μου πεις. Οι άνθρωποι που στα πόδια τους απλώνουμε ανακουφισμένοι και ταυτόχρονα ανυποψίαστα γελασμένοι την ασφάλεια, τον φόβο της απώλειας της ανεξαρτησίας μας, είναι εκείνοι που με μιας υπόσχονται εύκολες λύσεις. Στο σώμα, στο νου και στη καρδιά τους όλα επιτρέπονται, όλα είναι εύκολα, προσκαλούν μιλώντας για προορισμούς μαγευτικούς αλλά προσφέροντας τα μικράς διάρκειας ταξίδια από τον εγωισμό ως τον άλλο εγωισμό, από την ερημιά ως τη κλοπή.
Οι άνθρωποι που εύκολα αλλάζουν συναισθήματα, σώματα και εμπειρίες δεν μπορούν να είναι τίποτα περισσότερο από εύκολοι άνθρωποι. Δίχως όρια και κρίση τα ζουν όλα με όλους˙ τίποτα ιδιαίτερο δε γεννιέται από καμιά ζωή που δεν έχει ανακαλύψει την ιδιαιτερότητά της. Μοιραία οι σχέσεις τους με τον καθένα γίνονται το αντίθετο. Δύσκολες αν όχι καταστροφικές ή χαμένες. Πιο πέρα όμως στην πληρότητα ποτέ. Κι ως εκεί˙ τραγικά ως εκεί.
Φωτίζουμε τις ζωές των εραστών μας και όσων αποκαλούμε συντρόφους στη διάρκεια της λάμψης ενός πυροτεχνήματος πριν το ατέλειωτο σκοτάδι. Βλέπουμε λίγο, σχετιζόμαστε λίγο, νιώθουμε λίγο, ερωτευόμαστε λίγο δίνουμε το σώμα μας τροφή για λίγο, τρεφόμαστε με χάδια και κούφια μεγάλα λόγια για λίγο, επειδή ακριβώς βάζουμε τους νόμους στην υπηρεσία των παθών αντί να υποτάσσουμε τα πάθη στους νόμους. Η ελευθερία χάνει το νόημά της, ο άλλος μετατρέπεται σε μέσο, αδυνατούμε να ασφαλίσουμε κάτι γιατί οι ψυχές μας δεν κρύβουν πλέον θησαυρούς, τα δίνουμε όλα στον καθένα, όλοι γίνονται το ίδιο, όλα βιώνονται ως ίδιο, όλα σε όλους, όλα για όλους, ανεξαίρετα, αδιάκριτα, ανέξοδα, ανεπιτυχώς, ατυχώς, τραγικώς!
Ο Μπρυκνέρ εδώ κάνει λόγο για απαγορεύσεις και εύκολα μπορεί να παρεξηγηθεί, ιδίως σε μια εποχή που όλα επιτρέπονται, όλα δίνονται, όλα ανήκουν αλλού. Αν δεν πιστεύεις σε θησαυρούς, εάν δεν τους έχεις ψάξει, εάν δεν τους έχεις βρει, ναι, τότε τι να δώσεις και σε ποιον; Τα δίνεις όλα επειδή ακριβώς η αξία τους είναι ανύπαρκτη. (Θεέ μου πόσο θα ενοχληθούν οι χονδρέμποροι των λεπτών αισθημάτων!) Κι αν αλήθεια ο μόνος τρόπος για να πλουτίσεις τη ζωή σου είναι να τη μοιράζεις, είναι πρώτα να της έχεις δώσει αξία, να την έχεις καταστήσει πολύτιμη, να διαχειρίζεσαι φιλότιμα την ανεκτίμητη αξία της. Μόνο τότε έχει, και πρέπει να έχει, σημασία η όποια δωρεά σου.
Το λάθος δεν υπήρξε ποτέ αδικαιολόγητο. Υπάρχει με τόση βεβαιότητα μες στη ζωή όσο και η πιθανότητα να καταλήξεις σε λάθος αποτέλεσμα όταν ξεκινάς να λύσεις μια δύσκολη μαθηματική άσκηση στην Άλγεβρα. Το λάθος είναι ο τρόπος. Ο εύκολος τρόπος. Η γελοία φαντασίωση να ίπτασαι για χάρη του άλλου από έκπληξη σε έκπληξη, γυρεύοντας να χωρέσεις στην «άγονη πλήξη μιας ζωής δίχως έρωτα» όσα δεν κατάφερες να γίνεις ο ίδιος στη ζωή σου, να υπόσχεσαι τον κόσμο όλον, να περιμένεις τον κόσμο όλον από κάποιον που δε ξέρει, που δεν τόλμησε να μπει στον πειρασμό να συνθέσει με αγωνία κι αγώνα ο ίδιος και να ζήσει υπεύθυνα και συνειδητά με την προσωπική του ταυτότητα.
Οι ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι ταξίδια από ευχάριστες εκπλήξεις σε ευχάριστες εκπλήξεις. Είναι κάτι πιο ουσιαστικό και πιο όμορφο. Είναι μια διάρκεια αγαπητικής επικοινωνίας ανθρώπων που μέσα της χωράνε αμέτρητες ώρες μονοτονίας και «καθημερινότητας», αρκετές στιγμές κούρασης και βαρεμάρας, κάμποσες περίοδοι απογοήτευσης και θυμού και εκατοντάδες σπαρμένες διαψεύσεις και στιγμές ρουτίνας. Το όμορφο γεννάται και υπάρχει ως έκπληξη κάθε φορά που σπάει αυτό τον φαύλο κύκλο επειδή ακριβώς η πολυτιμότητα του εδράζεται σε τούτη τη σπανιότητα με την οποία εμφανίζεται. Η ποιότητα της σχέσης δεν είναι τίποτε άλλο από τον τρόπο με τον οποίον ζεις την καθημερινότητά σου με έναν άνθρωπο. Ωριμάζοντας με την πληρότητα της εμπιστοσύνης ή μένοντας άκοπος από τον εγκλεισμό στις εγωιστικές σου εξασφαλίσεις.
Γυρνώντας το χρόνο πίσω λυπάμαι που παρέμεινα ανίκανος να κατανοώ επαρκώς και να λύνω τις αλγεβρικές ασκήσεις. Πιο πολύ όμως λυπάμαι για τον τρόπο που νόμιζα πως έμαθα να λύνω επιτυχώς όλα τα δύσκολα προβλήματα της ζωής. Οι σχέσεις είναι τρόπος. Όπως ακριβώς και η ζωή, όπως ακριβώς και οι απαιτήσεις να μάθεις Άλγεβρα. Δυστυχώς όμως τα αποτελέσματα έρχονται πάντα αργά και πάντα όχι τη στιγμή που κρίνονται όλα. Μετά διαχειρίζεσαι τους λόγους, τις αιτίες και αν είσαι λίγο πιο τυχερός και τα αποτελέσματα. Άλγεβρα όμως δεν θα έχεις μάθει.
Ακόμη περισσότερο σε όλα τα δύσκολα ζητήματα της ζωής θα έχεις προτείνει εύκολες λύσεις. Οι συνέπειες της παραληρηματικής φιλοδοξίας θα χαϊδεύουν ύπουλα τις σφιγμένες σου παλάμες. Μη πιέζεσαι, μη κοπιάζεις, μη τολμάς, μη προσπαθείς. Και η εύκολη λύση θα παραμένει άλυτη ευκολία και το άλυτο πρόβλημα, άλυτο πρόβλημα. Και οι εύκολοι άνθρωποι θα μπαινοβγαίνουν σε δύσκολες σχέσεις και λύση δεν θα προσφέρει κανείς. Ένας ευτυχής βιοπορισμός στη ψεύτικη γη του άκοπου τίποτα! Διαλέγεις και παίρνεις, διαλέγεις και ζεις.
