Το παρακάτω ερωτηματολόγιο είναι απόσπασμα από το βιβλίο των Jeffrey E. Young, Ph.D και Janet S. Klosko, Ph.D «Ανακαλύπτοντας ξανά τη ζωή σας» που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΤΑΚΗ. Είναι ένα σύνθετο ερωτηματολόγιο το οποίο όμως θα σας δώσει εξαιρετικές πληροφορίες για τον εαυτό σας. Μελετήστε προσεκτικά τους κανόνες του ερωτηματολογίου και έπειτα διαβάστε τις εξηγήσεις.
Σε ποιες παγίδες ζωής έχετε πέσει;
Αξιολογήστε τις παρακάτω είκοσι δύο προτάσεις σύμφωνα με το κατά πόσο σας αντιπροσωπεύουν, χρησιμοποιώντας την επόμενη κλίμακα βαθμολογίας:
Advertisment
ΚΛΙΜΑΚΑ ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑΣ
1. Δεν ισχύει καθόλου στην περίπτωση μου.
2. Δεν ισχύει σε μεγάλο βαθμό στην περίπτωση μου.
Advertisment
3. Ισχύει σε πολύ μικρό βαθμό στην περίπτωση μου.
4. Ισχύει σε μέτριο βαθμό στην περίπτωση μου.
5. Ισχύει σε μεγάλο βαθμό στην περίπτωση μου.
6. Ισχύει απόλυτα στην περίπτωση μου.
Πρώτα αξιολογήστε πόσο ισχύει η συγκεκριμένη κατάσταση στην παιδική σας ηλικία. Αν η απάντηση σας είναι διαφορετική για τις διάφορες περιόδους της παιδικής σας ηλικίας, διαλέξτε το βαθμό εκείνο που σας περιγράφει καλύτερα ως την ηλικία των δώδεκα. Στη συνέχεια, αξιολογήστε πόσο πραγματικά ισχύει η κάθε πρόταση στην τωρινή σας κατάσταση του ενήλικου. Αν η απάντηση σας είναι διαφορετική για τα διάφορα στάδια της ενήλικης ζωής σας, διαλέξτε το βαθμό που σας αντιπροσωπεύει περισσότερο τους τελευταίους έξι μήνες.
Χρησιμοποιώντας το φύλλο αξιολόγησης
Τώρα είστε έτοιμοι να μεταφέρετε τη βαθμολογία σας από το ερωτηματολόγιο στο φύλλο αξιολόγησης. Το παρακάτω δείγμα του ερωτηματολογίου και το δείγμα του φύλλου αξιολόγησης σας δείχνουν πώς να το κάνετε:
Οι ερωτήσεις 1 και 2 αναφέρονται στην παγίδα της Εγκατάλειψης. Ας ξεκινήσουμε με την ερώτηση 1. Πάρτε τη βαθμολογία σας απ’ αυτή την ερώτηση για την παιδική σας ηλικία και μεταφέρετε τη στο κουτί ακριβώς δεξιά από τη λέξη ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ στο φύλλο αξιολόγησης δίπλα από τον αριθμό 1 (κάτω από τη στήλη της Παιδικής Ηλικίας). Μετά πάρτε τη βαθμολογία σας στην ερώτηση που αναφέρεται στο τώρα (στην ενήλικη ζωή σας) και μεταφέρετε τη στο διπλανό κουτί 1 (κάτω από τη στήλη του Τώρα).
Έπειτα δείτε τη βαθμολογία σας στην ερώτηση 2 για την παιδική ηλικία σας. Μεταφέρετε τη στο κουτί 2, κάτω από τη στήλη της Παιδικής Ηλικίας σας. Πάρτε τη βαθμολογία σας για την ερώτηση 2 που αναφέρεται στο τώρα και μεταφέρετε τη στο διπλανό κουτί 2, κάτω από τη στήλη του Τώρα. Κάθε παγίδα εκτιμάται από τις απαντήσεις στις δύο ερωτήσεις που της αντιστοιχούν.
Τώρα εξετάστε τις τέσσερις βαθμολογίες σας στην παγίδα της εγκατάλειψης. Ποιος είναι ο μεγαλύτερος βαθμός; Μεταφέρετε το μεγαλύτερο βαθμό σας (1,2,3,4,5 ή 6) στο τελευταίο κουτί στη σειρά της Εγκατάλειψης. Αν ο μεγαλύτερος βαθμός σας είναι 4, 5 ή 6 τσεκάρετε την πρώτη στήλη. Αυτό σημαίνει πως η Εγκατάλειψη αντιπροσωπεύει πιθανότατα μία από τις παγίδες σας. Αν ο μεγαλύτερος βαθμός σας είναι 1,2 ή 3, αφήστε το κουτί κενό. Αυτό σημαίνει πως η Εγκατάλειψη πιθανότατα δεν αντιπροσωπεύει μια από τις παγίδες σας.
Ξεκινήστε λοιπόν και συμπληρώστε με τον ίδιο τρόπο τις υπόλοιπες βαθμολογίες σας στο φύλλο αξιολόγησης.
Η ερμηνεία της βαθμολογίας σας
Θα περιγράψουμε τώρα με συντομία τις έντεκα παγίδες, ώστε ν’ αποκτήσετε μια γενικότερη εικόνα για την καθεμία. Συμβουλευτείτε το φύλλο αξιολόγησης: η κάθε παγίδα που έχει ένα ✓ δίπλα της είναι πιθανόν να ισχύει στην περίπτωση σας. Φυσικά, όσο μεγαλύτερος είναι ο βαθμός σας για την καθεμία παγίδα χωριστά τόσο πιο ισχυρή είναι αυτή και τόσο περισσότερη επίδραση έχει ασκήσει στη ζωή σας. Θα θελήσετε να διαβάσετε περισσότερα για τις παγίδες αυτές αργότερα, αφού τελειώσετε τα εισαγωγικά κεφάλαια. Αν δεν είστε σίγουροι για το αν μια παγίδα αντιπροσωπεύει τη δική σας περίπτωση ή εκείνη ενός κοντινού προσώπου, μην ανησυχείτε μήπως πρέπει να βεβαιωθείτε τώρα.
Οι έντεκα παγίδες εν συντομία
Δύο παγίδες έχουν να κάνουν με την έλλειψη ασφάλειας ή σιγουριάς στην οικογένεια σας κατά την παιδική σας ηλικία. Είναι οι παγίδες της Εγκατάλειψης και της Δυσπιστίας.
Εγκατάλειψη
Η παγίδα της Εγκατάλειψης ανταποκρίνεται στο συναίσθημα ότι οι άνθρωποι που αγαπάτε θα σας εγκαταλείψουν και ότι θα καταλήξετε για πάντα συναισθηματικά απομονωμένοι. Είτε νιώθετε πως οι δικοί σας άνθρωποι θα πεθάνουν, θα φύγουν από το σπίτι για πάντα είτε θα σας εγκαταλείψουν επειδή προτιμούν κάποιον άλλο, έχετε την αίσθηση πως θα μείνετε μόνοι. Εξαιτίας αυτού του φόβου, είναι δυνατόν να προσκολλάστε υπερβολικά στους κοντινούς σας ανθρώπους. Η ειρωνεία είναι ότι τελικά τους απομακρύνετε από κοντά σας. Ακόμη και οι φυσιολογικοί αποχωρισμοί μπορεί να σας αναστατώνουν ή να σας εκνευρίζουν.
Δυσπιστία και κακοποίηση
Η παγίδα της Δυσπιστίας και της Κακοποίησης είναι η σιγουριά ότι οι άνθρωποι θα σας πληγώσουν ή θα σας κακομεταχειριστούν κατά κάποιον τρόπο – ότι θα σας εξαπατήσουν, θα σας πουν ψέματα, θα σας ταπεινώσουν, θα σας βλάψουν σωματικά ή θα σας εκμεταλλευτούν. Αν έχετε πέσει σ’ αυτή την παγίδα, κρύβεστε πίσω από έναν τοίχο δυσπιστίας για να προστατευτείτε. Δεν αφήνετε ποτέ τους άλλους να σας πλησιάσουν.
Υποπτεύεστε τις προθέσεις των ανθρώπων και έχετε την τάση να σκέφτεστε πάντα το χειρότερο. Επειδή πιστεύετε πως οι άνθρωποι που αγαπάτε θα σας προδώσουν, είτε αποφεύγετε εντελώς τις σχέσεις είτε δημιουργείτε επιφανειακές σχέσεις, χωρίς να ανοίγεστε καθόλου στους άλλους, είτε δημιουργείτε σχέσεις με ανθρώπους που σας φέρονται άσχημα, με αποτέλεσμα να νιώθετε στη συνέχεια θυμό και εκδικητικότητα απέναντι τους.
Δύο άλλες παγίδες έχουν να κάνουν με την ικανότητα σας να λειτουργείτε ανεξάρτητα στον κόσμο. Πρόκειται για τις παγίδες της Εξάρτησης και της Ευαλωτότητας.
Εξάρτηση
Αν έχετε πέσει στην παγίδα της Εξάρτησης, νιώθετε ανίκανοι να αντιμετωπίσετε την καθημερινή ζωή αποτελεσματικά, χωρίς σημαντική βοήθεια από άλλους. Εξαρτιέστε από τους άλλους προκειμένου να μπορέσετε να λειτουργήσετε, και χρειάζεστε συνεχή υποστήριξη. Στην παιδική σας ηλικία σας έκαναν να νιώθετε ανίκανοι κάθε φορά που προσπαθούσατε να αποδείξετε την ανεξαρτησία σας. Τώρα, στην ενήλικη πια ζωή σας, έχετε ανάγκη από ισχυρά πρότυπα από τα οποία θέλετε να εξαρτηθείτε, επιτρέποντας τους να κατευθύνουν τη ζωή σας. Στη δουλειά, αποφεύγετε να ενεργείτε με δική σας πρωτοβουλία. Είναι βέβαια περιττό να πούμε ότι η συμπεριφορά αυτή εμποδίζει την προσωπική σας εξέλιξη.
Ευαλωτότητα
Η παγίδα της Ευαλωτότητας σας κάνει να ζείτε με το φόβο πως μια μεγάλη καταστροφή πρόκειται να σας πλήξει – είτε φυσική, οικονομική, είτε ακόμη και αρρώστια ή θάνατος. Δε νιώθετε ασφαλείς στον κόσμο. Αν έχετε αυτή την παγίδα, σημαίνει πως στην παιδική σας ηλικία σας έκαναν να νιώθετε πως ο κόσμος είναι ένα επικίνδυνο μέρος. Οι γονείς σας ήταν υπερπροστατευτικοί και ανησυχούσαν σε πολύ μεγάλο βαθμό για την ασφάλεια σας. Οι φόβοι σας είναι υπερβολικοί και εξωπραγματικοί, παρ’ όλα αυτά τους αφήνετε να ελέγχουν τη ζωή σας και διοχετεύετε όλη σας την ενέργεια στο να βεβαιωθείτε ότι είστε ασφαλείς.
Οι φόβοι σας μπορεί να αφορούν μια αρρώστια: το να πάθετε προσβολή πανικού, να κολλήσετε AIDS ή να τρελαθείτε. Ή ακόμη μπορεί να έχουν σχέση με την οικονομική παρακμή σας: το να μείνετε απένταροι και να καταλήξετε στους δρόμους. Η ευαλωτότητά σας μπορεί να περιστρέφεται και γύρω από άλλες φοβικές καταστάσεις, όπως τους σεισμούς, τις ληστείες ή το να ταξιδέψετε μ’ αεροπλάνο.
Δύο παγίδες έχουν σχέση με την ισχύ των συναισθηματικών δεσμών σας με τους άλλους: Σνναισθηματική Στέρηση και Κοινωνικός Αποκλεισμός.
Συναισθηματική στέρηση
Η παγίδα της Σνναισθηματικής Στέρησης ανταποκρίνεται στην πεποίθηση πως η ανάγκη σας για αγάπη δεν πρόκειται ποτέ να καλυφθεί σε ικανοποιητικό βαθμό από τους άλλους. Νιώθετε πως κανείς δεν ενδιαφέρεται αληθινά για σας και πως κανείς δεν καταλαβαίνει πώς νιώθετε. Σας τραβούν περισσότερο οι ψυχροί και κλειστοί άνθρωποι, ή ακόμη κι εσείς οι ίδιοι γίνεστε έτσι, κάτι που σας κάνει να δημιουργείτε σχέσεις που αναπόφευκτα αποδεικνύονται αποτυχημένες. Νιώθετε εξαπατημένοι και παραπαίετε ανάμεσα στο θυμό, στη θλίψη και στη μοναξιά. Κατά έναν ειρωνικό τρόπο ο θυμός σας διώχνει τους άλλους από κοντά σας, διαιωνίζοντας τα συναισθήματα στέρησης σας.
Όταν οι ασθενείς που υποφέρουν από συναισθηματική στέρηση έρχονται σε μας για τις θεραπευτικές τους συνεδρίες, αποπνέουν ένα αίσθημα μοναξιάς που παραμένει διάχυτο στην ατμόσφαιρα ακόμη και αφού φύγουν από το γραφείο. Πρόκειται για μια τρομακτική κενότητα, μια συναισθηματική αποσύνδεση. Οι άνθρωποι αυτοί δεν ξέρουν τι σημαίνει αγάπη.
Κοινωνικός αποκλεισμός
Η παγίδα του Κοινωνικού Αποκλεισμού αφορά τις σχέσεις σας με φίλους και ομάδες. Έχει να κάνει με το συναίσθημα της απομόνωσης από τον υπόλοιπο κόσμο, καθώς και με το συναίσθημα της διαφορετικότητας. Αν έχετε αυτή την παγίδα, σημαίνει πως σαν παιδί νιώθατε αποκλεισμένος/η από τους συνομηλίκους σας. Δεν ανήκατε σε παρέες. Ίσως είχατε κάποιο ασυνήθιστο χαρακτηριστικό που σας έκανε να νιώθετε διαφορετικός/ή. Τώρα, διατηρείτε αυτή την παγίδα κυρίως μέσω της αποφυγής. Αποφεύγετε να συναναστρέφεστε με ομάδες και να κάνετε φίλους.
Μπορεί να νιώθατε αποκλεισμένος/η επειδή υπήρχε κάτι πάνω σας το οποίο τα άλλα παιδιά απέρριπταν. Συνεπώς, νιώθετε άσχημος/η, σεξουαλικά ανεπιθύμητος/η, χαμηλού κύρους, ανίκανος/η να χειριστείτε επιδέξια το λόγο, βαρετός/ή ή ανεπαρκής. Επαναδραστηριοποιείτε δηλαδή την παιδική σας απόρριψη – νιώθετε και συμπεριφέρεστε με αίσθημα κατωτερότητας στις διάφορες κοινωνικές καταστάσεις.
Δεν είναι πάντα εμφανές ότι κάποιος έχει πέσει στην παγίδα του Κοινωνικού Αποκλεισμού. Πολλοί άνθρωποι που έχουν αυτή την παγίδα είναι αρκετά άνετοι και κοινωνικά επιδέξιοι στις ανάλογες περιστάσεις. Η παγίδα τους μπορεί να μην εκδηλώνεται στις σχέσεις του ενός προς έναν. Πολλές φορές όμως διαπιστώνουμε με έκπληξη πόσο αγχώδεις και επιφυλακτικοί είναι σε πάρτι, σε συναντήσεις, στην τάξη ή στη δουλειά τους. Έχουν μια διαρκή ανησυχία, προκειμένου να ικανοποιήσουν την ανάγκη τους να ανήκουν κάπου.”
Οι δύο παγίδες που έχουν σχέση με την αυτοεκτίμησή σας είναι η Μειονεκτικότητα και η Αποτυχία.
Μειονεκτικότητα
Η παγίδα της Μειονεκτικότητας σας κάνει να νιώθετε εσωτερικά ελαττωματικοί/ες και ανεπαρκείς. Πιστεύετε πως κανείς απ’ όσους σας γνωρίζουν πραγματικά δε θα μπορούσε να σας αγαπήσει. Σαν παιδί, δε σας σέβονταν γι’ αυτό που ήσασταν στην οικογένεια. Αντιθέτως, σας κατέκριναν για τα «ελαττώματα σας». Ως αποτέλεσμα, κατηγορούσατε τον εαυτό σας. Τώρα φοβάστε την αγάπη. Δυσκολεύεστε να πιστέψετε πως οι κοντινοί σας άνθρωποι σας εκτιμούν, γι’ αυτό περιμένετε την απόρριψη τους.
Αποτυχία
Η παγίδα της Αποτυχίας ανταποκρίνεται στην πεποίθηση της ανεπάρκειας σας στην επιτυχία, όπως για παράδειγμα στο χώρο της δουλειάς, του σχολείου και των σπορ. Πιστεύετε πως είστε αποτυχημένοι/ες σε σχέση με τους συνομήλικους σας. Σαν παιδί, σας έκαναν να νιώθετε κατώτερος/η στο θέμα της επιτυχίας. Μπορεί να είχατε κάποια διαταραχή της μάθησης ή να μην μπορέσατε ποτέ να αναπτύξετε σημαντικές ικανότητες όπως αυτή της ανάγνωσης. Τα άλλα παιδιά ήταν πάντα καλύτερα από σας. Σας αποκαλούσαν «βλάκα», «ατάλαντο/η» ή «τεμπέλη/α». Τώρα διατηρείτε την παγίδα σας υπερβάλλοντας το βαθμό της αποτυχίας σας και ενεργώντας με τρόπο που εξασφαλίζει τη συνεχόμενη αποτυχία σας.
Δύο παγίδες έχουν ως αντικείμενο τους την αυτοέκφραση – την ικανότητα σας να εκφράζετε αυτό που θέλετε και να ικανοποιείτε τις πραγματικές σας ανάγκες: Υποταγή και Ανελαστικά Στάνταρ.
Υποταγή
Με την Υποταγή θυσιάζετε τις προσωπικές σας ανάγκες και επιθυμίες σας προκειμένου να ικανοποιήσετε τους άλλους ή να καλύψετε τις ανάγκες τους. Αφήνετε τους άλλους να σας ελέγχουν. Συμπεριφέρεστε μ’ αυτό τον τρόπο είτε λόγω ενοχών ότι θα πληγώσετε τους άλλους αν βάζετε πάνω απ’ όλα τον εαυτό σας είτε λόγω του φόβου ότι θα σας τιμωρήσουν ή θα σας εγκαταλείψουν αν δεν υπακούσετε. Σαν παιδί, κάποιος κοντινός σας άνθρωπος, πιθανότατα ο ένας γονιός σας, σας καταπίεζε. Τώρα, δημιουργείτε συνεχώς σχέσεις με αυταρχικούς, εξουσιαστικούς ανθρώπους στους οποίους υποτάσσεστε ή με ανθρώπους που έχουν πάρα πολλά προβλήματα για να μπορέσουν να σας ανταποδώσουν τις χάρες που τους κάνετε.
Ανελαστικά Στάνταρ
Αν έχετε πέσει στην παγίδα των Ανελαστικών Στάνταρ, αγωνίζεστε αδιάκοπα να εκπληρώσετε τις υπερβολικά υψηλές προσδοκίες σας.Δίνετε τεράστια έμφαση στο κύρος, στα χρήματα, στην επιτυχία, στην ομορφιά, στην τάξη ή στην αναγνώριση, εις βάρος της ευτυχίας, της ικανοποίησης, της υγείας, του αισθήματος της ολοκλήρωσης και των αρμονικών σχέσεων. Πιθανότατα απευθύνετε τα ανελαστικά στάνταρ και σε άλλους ανθρώπους, ενώ συγχρόνως είστε ιδιαίτερα επικριτικοί. Κατά την παιδική ηλικία σας, οι άλλοι είχαν την απαίτηση να είστε τέλειος/α και σας έμαθαν ότι οτιδήποτε άλλο εκτός από την επιτυχία θεωρείται αποτυχία. Σας έκαναν να πιστέψετε πως τίποτα απ’ ό,τι κάνατε δεν ήταν αρκετά καλό.
Αυτονόητο δικαίωμα
Η τελευταία παγίδα, αυτή του Αυτονόητου Δικαιώματος, έχει σχέση με την ικανότητα σας να δέχεστε ρεαλιστικά όρια στη ζωή. Οι άνθρωποι που έχουν πέσει σ’ αυτή την παγίδα νιώθουν μοναδικοί. Επιμένουν ότι μπορούν να κάνουν, να πουν ή να έχουν ό,τι θελήσουν αμέσως. Περιφρονούν αυτά που οι άλλοι θεωρούν λογικά, ό,τι είναι εφικτό, το χρόνο ή την υπομονή που συνήθως απαιτούνται και τις συνέπειες στους άλλους. Δυσκολεύονται να επιβάλλουν την πειθαρχία στον εαυτό τους.
Πολλοί από τους ανθρώπους που έχουν πέσει σ’ αυτή την παγίδα ήταν κακομαθημένοι ως παιδιά. Δεν τους ζητήθηκε να ασκούν έλεγχο στον εαυτό τους ή να δέχονται τους περιορισμούς που ίσχυαν για τα άλλα παιδιά. Ως ενήλικοι, εξακολουθούν να θυμώνουν όταν δε γίνεται το δικό τους. Τώρα πια έχετε μια ιδέα για το ποιες παγίδες ισχύουν στην περίπτωση σας.
