Όνομα: Παπαρούνα
Επιστημονική ονομασία: Παπάβερι ή Μήκων η ροϊάς
Advertisment
Οικογένεια: Παπαβερίδων ή Μηκωνοειδών
Άλλα ονόματα: Κόκκινη παπαρούνα, λαλές, κοκκινούδα, κουτσουνάδα, πετεινός
Περιγραφή
Η παπαρούνα είναι φυτό ιθαγενές της Ευρώπης, της Βόρειας Αφρικής και των εύκρατων περιοχών της Ασίας, ενώ έχει εγκλιματιστεί στη Βόρεια και τη Νότια Αμερική. Πήρε το όνομά της από την κελτική λέξη «παπά» που σημαίνει «τροφή για μωρά» γιατί οι Κέλτες συνήθιζαν να ανακατεύουν χυμό παπαρούνας στις κρέμες των μωρών, σαν φάρμακο για τις παιδικές αρρώστιες.
Advertisment
Υπάρχουν πολλά είδη παπαρούνας (100 περίπου) που είτε είναι αυτοφυή λουλούδια των αγρών είτε καλλιεργούνται. Το πιο σημαντικό είδος του γένους είναι η Μήκων η υπνοφόρος. Η Μήκων η υπνοφόρος είναι το μόνο είδος παπαρούνας που καλλιεργείται εμπορικά σε μεγάλη κλίμακα. Καλλιεργείται για φαρμακευτικούς καθώς και για καλλωπιστικούς σκοπούς. Ευδοκιμεί σε καλλιεργημένα χωράφια και στις άκρες των δρόμων.
Στην ελληνική χλωρίδα συναντάμε 10 διαφορετικά είδη του φυτού. Πολλά είδη καλλωπιστικής παπαρούνας καλλιεργούνται με βολβούς, οι οποίοι τοποθετούνται στη γη νωρίς την άνοιξη. Έχει άνθη μεγάλα, κόκκινα στα περισσότερα είδη, με ποδίσκο μακρύ, ακόμα και καλλωπιστικές ποικιλίες με κατακόκκινα, πορφυρά, ρόδινα, σομόν, κίτρινα ή λευκά άνθη. Τα άνθη της βγαίνουν την άνοιξη από τις μασχάλες τον φύλλων, πάνω σε μακριούς, τριχωτούς ποδίσκους και στρέφονται προς τα κάτω, πριν ακόμα ανοίξουν. Όταν ανοίξουν, ορθώνονται.
Τα νεαρά χνουδωτά και λογχοειδή φύλλα της παπαρούνας συλλέγονται αργά το χειμώνα και μέχρι λίγο πριν ανθίσουν τον Απρίλιο-Μάιο ενώ τα άνθη της το καλοκαίρι.
Στην αγορά βρίσκουμε σε αφθονία μικρά ματσάκια με φύλλα και βλαστούς παπαρούνας, συνήθως μαζί με μάραθο και λάπαθο για μαγειρική χρήση. Οι σπόροι της παπαρούνας διατίθενται σε όλα τα καταστήματα μπαχαρικών.
Οι σπόροι αλλοιώνονται εύκολα, για αυτό, καλό είναι να φυλάσσονται στο ψυγείο ή σε πολύ δροσερό μέρος και να μην αγοράζονται σε μεγάλες ποσότητες.
Αν κανείς θελήσει, μπορεί να καλλιεργήσει παπαρούνα σπέρνοντάς την κατά το φθινόπωρο ή αργότερα, σε γραμμές που θα απέχουν μεταξύ τους 20 περίπου εκ. Επειδή ο σπόρος είναι πολύ μικρός δεν χρειάζεται σκέπασμα, η βροχή ή ένα πότισμα με ποτιστήρι θα τον σκεπάσει με αρκετό χώμα.
Συστατικά
Η παπαρούνα περιέχει αλκαλοειδή (παπαβερίνη και ροϊαδίνη), μηκωνικό οξύ, γλίσχρασμα και τανίνη. Περιέχει επίσης σίδηρο, μαγγάνιο, κάλιο, ασβέστιο, ανόργανα και οργανικά οξέα.
Επιπλέον, σημειώνουμε ότι τα φρέσκα άνθη αναδίνουν μια μυρωδιά που μοιάζει με του όπιου, ενώ η γεύση τους είναι υπόπικρη και περιέχουν εκτός των παραπάνω, γαλλικό οξύ, μηλικό οξύ, θειικό οξύ, υδροχλωρικό οξύ, κερί, γόμμα, και ινίνη.
Μερικές ποικιλίες όπως η ”Norman και η Przemko έχουν χαμηλή περιεκτικότητα σε μορφίνη και υψηλότερες συγκεντρώσεις σε άλλα αλκαλοειδή. Ωστόσο οι περισσότερες ποικιλίες έχουν περιεκτικότητα σε μορφίνη κατά μέσω όρο 10%. Εκτός από την μορφίνη και άλλα αλκαλοειδή εξάγονται από το φυτό όπως η κωδεΐνη, η Θηβαΐνη και η Οριπαβίνη.
Ιστορία και παράδοση
Κατά την ελληνική Μυθολογία, όταν ο θεός του Κάτω Κόσμου έκλεψε την Περσεφόνη, την κόρη της θεάς Δήμητρας, εκείνη, θέλοντας να ξεχάσει τον πόνο της, ήπιε ένα δυνατό ποτό φτιαγμένο από ένα είδος παπαρούνας, το αφιόνι. Όταν ξύπνησε η θεά, κατέβηκε στα λιβάδια και έκανε τους κάμπους γόνιμους και τις σοδιές πλούσιες, επιστρέφοντας στους ανθρώπους τα αγαθά της γης.
Ίσως αυτός είναι και ο συμβολικός ρόλος των τριών «καψών» από παπαρούνα που φέρει στο κεφάλι του εδώλιο της υστερομινωϊκής εποχής, το οποίο συνδέεται με την υγεία και τη γονιμότητα.
Στα Ελευσίνια μυστήρια, τα αγάλματα της θεάς ήταν στολισμένα με άνθη παπαρούνας.
Επίσης, χάρη στις ηρεμιστικές και υπνωτικές της ιδιότητες, παρουσίαζαν τον γιο του Άδη, τον Ύπνο και τη θεά Νύχτα με παπαρούνες στα μαλλιά και στα χέρια.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι έφερνε δύναμη και ζωτικότητα. Έτσι, έδιναν σπόρους παπαρούνας μαζί με μέλι και κρασί στους αθλητές, για να αυξάνουν τις επιδόσεις τους. Οι αρχαίες Ελληνίδες τη θεωρούσαν βοτάνι της αγάπης.
Στην αρχαιότητα, όλοι οι γιατροί χρησιμοποιούσαν τους σπόρους της παπαρούνας αλλά και τις κάψες από διάφορα είδη του φυτού, συχνά εισαγόμενα από την Αίγυπτο.
Το είδος «μήκων η υπνοφόρος» είναι από τα ισχυρότερα υπνωτικά, το οποίο οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν σε περιπτώσεις επεμβάσεων.
Στην αρχαιότητα επίσης, οι σπόροι της παπαρούνας χρησιμοποιούνταν στην παρασκευή ψωμιών, τους «μακωνίδες άρτους».
Τις ιδιότητές της γνώριζαν ο Διοσκουρίδης και ο Θεόφραστος.
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι πίστευαν ότι η παπαρούνα μπορούσε να θεραπεύσει μια πληγωμένη από έρωτα καρδιά, για αυτό το λόγο τη χρησιμοποιούσαν στην άσκηση μαγικών πρακτικών.
Οι πλούσιοι Ρωμαίοι στα τραπέζια τους παρουσίαζαν εκλεκτές πίτες από μέλι, αλεύρι και σπόρους παπαρούνας.
Στην Κίνα, η παπαρούνα συμβολίζει την πίστη και την αφοσίωση μεταξύ των εραστών.
Οι Αιγύπτιοι τοποθετούσαν παπαρούνες στα νεκροταφεία και στις κηδείες, ίσως γιατί το κόκκινο χρώμα τους είναι όμοιο με εκείνο του αίματος.
Στη χριστιανική παράδοση λέγεται ότι η παπαρούνα πήρε το κατακόκκινο χρώμα της γιατί έσταξε επάνω της, το αίμα του Εσταυρωμένου Χριστού.
Θεραπευτικές δράσεις και χρήσεις
-Η παπαρούνα είναι καταπραϋντική και μαλακτική, κατευναστική, ελαφρά ναρκωτική και εφιδρωτική.
-Το έγχυμα των ανθέων της αλλά και το δραστικότερο σιρόπι τους πίνεται ως αντιβηχικό.
-Καταπολεμά την αϋπνία και το κρυολόγημα.
-Ελαττώνει τη νευρική υπερδιέγερση και τη γενική ευερεθιστικότητα.
-Τα πέταλα του άνθους χρησιμοποιούνται κατά της βρογχίτιδας, ιδιαίτερα μάλιστα της οξείας, κατά του πνευμονικού κατάρρου, του βήχα του κοκίτη, των εξανθηματικών πυρετών και των ασθματικών κρίσεων.
-Συστήνεται κατά των εντερικών κολικών των παιδιών.
Τρόπος παρασκευής – δοσολογία
Για τσάι
Βράζουμε 5-10 γρ. ανθέων σε 1 λίτρο νερό.
Έγχυμα ανθέων
Βάζουμε 6-10 γρ. πέταλα σε 1 κιλό βραστό νερό που παίρνεται σε δόσεις με κουταλιές της σούπας.
Ενδιαφέροντα
-Τα πράσινα ευωδιαστά φρέσκα φύλλα της παπαρούνας νοστιμίζουν και αρωματίζουν τις χορτόπιτες.
-Συνδυάστε την παπαρούνα με διάφορα χόρτα, όπως σπανάκι, πράσα, λάπαθο και μάραθο.
-Με τους σπόρους της, που έχουν επίσης χαρακτηριστική γεύση, μπορείτε να φτιάξετε νόστιμα κέικ, και να αρτύσετε παξιμάδια και ψωμιά.
-Η παπαρούνα είναι το σύμβολο της ανοιξιάτικης υπαίθρου.
-Υπάρχουν γύρω στα 100 είδη παπαρούνας που ζουν στην Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική και τη Βόρεια Αμερική, με χρώματα ρόδινα, πορτοκαλί, κίτρινα, λευκά ή λιλά, όπως η κίτρινη παπαρούνα της άμμου που ζει στις ακτές, η κίτρινη μεταξένια αλπική παπαρούνα, που είναι είδος προστατευόμενο, και η γνωστή παπαρούνα Μήκων η υπνοφόρος με τα μεγάλα λευκά η μαβιά άνθη της.
-Οι Κινέζοι λένε πως μυρίζοντας την παπαρούνα τρεις φορές την ημέρα, προσελκύεις την τύχη.
Προφυλάξεις
Σχεδόν όλα τα μέρη της παπαρούνας είναι δηλητηριώδη, με διαφορετικό επίπεδο τοξικότητας. Ιδιαίτερα οι πρώτοι πράσινοι σπόροι της είναι οι πιο τοξικοί.
Προσοχή: Το παραπάνω άρθρο έχει ενημερωτικό σκοπό. Πριν χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε συνταγή ή πριν αλλάξετε τις διατροφικές σας συνήθειες, ζητήστε τη γνώμη του κατάλληλου επαγγελματία υγείας ή διατροφολόγου. Εάν λαμβάνετε φαρμακευτική αγωγή, βεβαιωθείτε ότι δεν υπάρχουν αλληλεπιδράσεις.
[toggle title="Πηγές"]
“Τα βότανα και η θεραπεία τους” εκδόσεις Αφοί Νάστου
“Φύση & Υγεία” εκδόσεις Κωσταρά
[/toggle]
