Το Σεπτέμβριο του 1918 ένας γέρος το έσκαγε από τη Ρωσία, όπου μόλις είχε επικρατήσει η κομμουνιστική επανάσταση, μεταμφιεσμένος σε διπλωματικό ταχυδρόμο. Πέθανε απογοητευμένος δύο χρόνια αργότερα στη Λωζάννη. Το όνομά του ήταν Πέτρος Κάρολος Φαμπερζέ και θεωρείται ο καλύτερος κοσμηματοποιός που γέννησε ποτέ η ανθρωπότητα.
Το κομμουνιστικό καθεστώς έκλεισε τα καταστήματα και τα εργαστήριά του, καθώς δεν μπορούσε να ανεχτεί τη δραστηριότητα του επίσημου κοσμηματοποιού των τσάρων, του οποίου τα δημιουργήματα λάτρεψαν βασιλείς, πρίγκιπες και Κροίσοι από όλο τον κόσμο. Είχε ένα μεγάλο κατάστημα στη Μόσχα και αργότερα στην Οδησσό, στο Κίεβο και στο Λονδίνο, στα οποία είχαν πρόσβαση μόνο εστεμμένοι, μαχαραγιάδες, πρίγκιπες και πολυεκατομμυριούχοι επιχειρηματίες. Τα έργα του Φαμπερζέ ήταν αριστουργήματα με όλων των ειδών τα πολύτιμα μέταλλα και τις πέτρες. Τα εργαστήριά του έφτιαξαν πολλές χιλιάδες εκπληκτικά αντικείμενα, όλα όμως μοναδικά. Ποτέ δεν κατασκευάστηκε κάποιο δεύτερη φορά.
Advertisment
Πέρα από τα κλασικά κοσμήματα, η φαντασία και η τέχνη του Φαμπερζέ οργίαζε σε όλων των ειδών τα αντικείμενα. Μινιατούρες, αγάλματα, κύπελλα, σταχτοδοχεία, χερούλια για ομπρέλες, φιγούρες, ρολόγια, λουλούδια. Ανάμεσα στις μυριάδες αντικείμενα, διάσημα ήταν το κουτί μουσικής από σμάλτο, χρυσό και διαμάντια που έφτιαξε για την επέτειο των γάμων του πρίγκιπα Φέλιξ Γιουσούποφ, η καρφίτσα για την μπαλαρίνα Ταμάρα Καρσαβίνα, που αποτελείτο από το μεγαλύτερο αμέθυστο που βρέθηκε ποτέ, ένα καλάθι λουλουδιών για την τσαρίνα Αλεξάνδρα με λουλούδια από πέρλες και χρυσούς στήμονες, μια ασημένια χύτρα στηριγμένη σε τέσσερα νύχια αετού για το βασιλιά Μενελίκ της Αβησσυνίας, μια κούπα από μαύρο γυαλί με ροζ σμάλτο, χρυσάφι και διαμάντια για τον Ράμα τον ΣΤ΄, βασιλιά του Σιάμ.
Πασίγνωστος είναι επίσης ένας Βούδας 15 εκατοστών από πράσινο ζαντ, με μάτια από ρουμπίνια, γλώσσα από ροζ διαμάντια και ζώνη από λευκό σμάλτο, καθώς και η μινιατούρα 7.5 εκατοστών μιας καρότσας με καθίσματα από ραβδωτό σμάλτο, διακοσμημένη με χρυσάφι, παράθυρα από κεντητό κρύσταλλο και εσωτερικό από πέρλες. Όμως, τα πιο διάσημα αριστουργήματα του Φαμπερζέ ήταν τα περίφημα πασχαλινά αυγά των τσάρων.
Advertisment
Το 1881 ο Φαμπερζέ έκανε δώρο στον τσάρο Αλέξανδρο τον Γ΄ ένα αυγό από λευκό σμάλτο πάνω σε χρυσάφι. Όταν ο τσάρος το άνοιξε, βρήκε μέσα ένα χρυσό κρόκο, που άνοιγε και αυτός για να βγει από μέσα του ένα πουλάκι με μια κορόνα στην οποία υπήρχε ένα ρουμπινένιο αυγό. Τόσο πολύ ενθουσιάστηκε ο τσάρος, που παράγγελε στον Φαμπερζέ ένα αυγό κάθε Πάσχα, πράξη που συνεχίστηκε και με τους απογόνους του. Ο Φαμπερζέ, τον επόμενο μισό αιώνα, κατασκεύασε συνολικά πενήντα εφτά εκπληκτικά αυγά, καθένα από τα οποία έγινε διάσημο. Μερικά από τα πιο γνωστά:
Το αυγό του 1897: Από πράσινο χρυσάφι, με τους δύο ρωσικούς αυτοκρατορικούς αετούς από μαύρο σμάλτο και ροζ διαμάντια. Περιείχε μινιατούρα της αυτοκρατορικής άμαξας με διασταυρούμενες ταινίες χρυσού και τη θέση του οδηγού από πορτοκαλί σμάλτο.
Το αυγό του 1900: Με ένα χάρτη της Ρωσίας και μια μινιατούρα του Υπερσιβηρικού σιδηροδρόμου από πλατίνα, με ένα πελώριο ρουμπίνι στην ατμομηχανή, με δυο χρυσά επιβατικά βαγόνια, ένα ασημένιο καπνιζόντων κι ένα βαγόνι εκκλησία από κρύσταλλο.
Το αυγό του 1906: Με ματ μοβ σμάλτο, διασταυρούμενες γιρλάντες από διαμάντια κι ένα χρυσό κύκνο που κολυμπά σε μια λίμνη από ακουαμαρίνα. Γύρω από τη λίμνη υπήρχαν υδρόβια φυτά στις τέσσερις αποχρώσεις του χρυσού, ενώ, με το πάτημα ενός κουμπιού, ο κύκνος σηκώνεται στα χρυσά πόδια του και κάθεται σε ένα χρυσό δένδρο.
Η παραγωγή αυτών των αυγών σταμάτησε το 1917, με την επικράτηση των μπολσεβίκων και κανείς δεν ξέρει πόσα ακριβώς σώζονται σήμερα. Στο μουσείο του Κρεμλίνου υπάρχουν μόνο τρία, στο μουσείο της Βιρτζίνια στις ΗΠΑ υπάρχουν τέσσερα και οι Λονδρέζοι κοσμηματοπώλες Γουόρσκι έχουν άλλα τρία. Αυτά εκτίθενται σε δημόσια θέα, υπάρχουν όμως και άλλα σε ιδιωτικές συλλογές.
Ένας Αμερικανός βαρελάς, ο Αρμάνδος Χάμμερ, πήγε το 1921 στη Ρωσία με ένα ιδιόκτητο κινητό ιατρείο για να βοηθήσει δήθεν στην καταπολέμηση του τύφου. Η επανάσταση τον δέχτηκε μετά βαϊων και κλάδων, θεωρώντας ότι κινείτο από διεθνιστική αλληλεγγύη και τον διευκόλυνε να περιοδεύσει στη Ρωσία. Όταν ο Χάμμερ επέστρεψε στην Αμερική, έβγαλε από τις κρύπτες του ιατρείου δεκατρία τέτοια πασχαλινά αυγά, που είχε αγοράσει για ένα κομμάτι ψωμί από διάφορους ρακένδυτους και αγράμματους επαναστάτες, που τα είχαν βάλει στην τσέπη τους όταν κατέλαβαν τα ανάκτορα.
Ο Χάμμερ τα διοχέτευσε σε ιδιωτικές συλλογές στις ΗΠΑ, αποκομίζοντας μυθικά ποσά. Αυτά όμως σώθηκαν. Τα υπόλοιπα από τα πενήντα εφτά αυγά χάθηκαν, πιθανότατα τεμαχίστηκαν και πουλήθηκαν ως χρυσός και ως πέτρες για τις βιοποριστικές ανάγκες όσων τα είχαν αρπάξει. Ο Φαμπερζέ έφυγε από τη Ρωσία κατεστραμμένος και πέθανε στην ψάθα, βυθισμένος στη δυστυχία. Ο σερ Σάσβερ Σίτγουελ είπε γι΄αυτόν: «Φαίνεται απίθανο να ξαναποκτήσει ο κόσμος έναν κοσμηματοποιό όπως ο Κάρολος Φαμπερζέ. Αυτά τα αντικείμενα φαντασίας που έφτιαξε ποτέ δεν πρόκειται να ξαναγίνουν».
