Του Κωνσταντίνου Σμιξιώτη
Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να υλοποιήσουν τους στόχους τους επειδή απλά δεν είναι διατιθέμενοι να δράσουν. Είναι ερωτευμένοι πλατωνικά με την επιθυμία τους και παραμένουν σε ένα φαντασιακό-κι όχι φανταστικό, γιατί το δεύτερο είναι πραγματικό ενώ το πρώτο ανύπαρκτο- νέφος που αναδύει μελαγχολία κι αναπάντητα γιατί. Είναι εκείνες οι απρόσιτες επιθυμίες που ενώ θέλουμε πολύ να βιώσουμε δε κάνουμε ούτε ένα βήμα προς αυτές επειδή τις θεωρούμε άπιαστο όνειρο, ίσως ακόμη και να θέλουμε, ενδόμυχα, να μείνουν τέτοιες, ευελπιστώντας πως έτσι παρατείνεται μια ψυχική διέγερση αλλά ίσως πάλι να εγείρεται το μείζον ερώτημα: Ποιος άγνωστος φόβος συντηρεί το ανεκπλήρωτο όνειρο καθιστώντας το απρόσιτο;
Advertisment
Στην ουσία όταν αισθανόμαστε έτσι ή πιστεύουμε σε μια τέτοια προοπτική, συμβαίνουν δυο τινά: Η επιθυμία δεν έχει την απαραίτητη φλόγα για να μας ωθήσει στην απαιτούμενη δράση, δεν υπάρχει το αναγκαίο κι ικανό κίνητρο για να μας βάλει σε διαδικασία υλοποίησης ή υπάρχει ένα εσωτερικό εμπόδιο το οποίο έχει ενδυθεί έναν αόρατο μανδύα ώστε να μη μπορούμε να το διακρίνουμε. Με λίγα λόγια εθελοτυφλούμε, όσο αφορά ένα δικό μας ελάττωμα, ενώ ταυτόχρονα αποκτούμε γερακίσιο βλέμμα όταν πρόκειται να αποδώσουμε τις ευθύνες για τους δικούς μας δισταγμούς κάπου απέναντι από μας: Στη κοινωνία, στο σύστημα, στην κακή μας τύχη και στο κακό μας τον καιρό.
Παρόλο που η τελευταία φράση αποπνέει αρκετή δόση ειρωνείας, εν τέλει ακόμη κι ο καιρός πολλές φορές γίνεται ένας αντίπαλος όταν τελικά δε θέλουμε, δεν έχουμε την πρόθεση να δράσουμε. «Βρέχει σήμερα, ας το αφήσω γι αύριο», παρόλο που αύριο δε γνωρίζουμε αν ρίξει χαλάζι, εν ολίγοις μπορεί να είναι και χειρότερα. Εδώ ταιριάζει αυτό που λένε: όποιος δε θέλει να ζυμώσει, δέκα χρόνια κοσκινίζει.
Στο άρθρο αυτό που είναι το προτελευταίο της σειράς «Αλαντίν», θα πραγματευτούμε την δράση, ως αναγκαία συνθήκη για την υλοποίηση ενός έργου και θα δούμε πως μέσα απ’ αυτήν έχουμε συγχρόνως την δυνατότητα να γνωρίσουμε τον εαυτό μας. Ναι! Ο δισταγμός στη δράση, για κάτι που όμως θέλουμε πολύ, κρύβει μέσα του έναν θησαυρό αυτογνωσίας. Πολλές φορές είναι πιο ουσιώδες να αποκαλύψουμε το νόημα του μετέωρου βήματος, παρά να το θέσουμε σε κίνηση, γιατί μέσα από αυτή τη μη-δράση θα πάρουμε ένα καλό μάθημα. Θα γνωρίσουμε τι είναι αυτό που μας κρατούσε ελεύθερους-πολιορκημένους.
Advertisment
Υπάρχει ωστόσο και μια άλλη εκδοχή της δράσης που μοιάζει ως μη-δράση αλλά εν τούτοις δεν είναι. Πολλοί άνθρωποι εργάζονται άοκνα και σκληρά για να δημιουργήσουν το όνειρο τους, δίχως το παραμικρό βογγητό, χωρίς να ξεστομίσουν ούτε ένα παράπονο. Αυτοί οι άνθρωποι είναι ερωτευμένοι με τη δράση του έργου τους, τόσο που ενώ φτάνουν σε απίστευτη σωματική εξάντληση, έχοντας υπερπηδήσει τεράστια εμπόδια, εν τούτοις δε το αντιλαμβάνονται, νομίζουν ότι δεν έχουν κάνει τίποτε. Έχουν γίνει ψυχή και σώμα ένα με το όνειρο τους, μέσω της δράσης τους. Αν κάποιος τους ρωτήσει: Πως τα κατάφερες; Τι έκανες για να φτάσεις ως εδώ; Θα απαντήσουν με αφέλεια: Τίποτε. Ταξίδευα!
Για αυτό το είδος των ονειρευτών η δράση είναι συνώνυμο της επιθυμίας, δεν υπάρχει δράση, αλλά ένας ερωτικός χορός που φέρνει παραζάλη. Ένα γλυκό μεθύσι καθοδόν προς το Τέλος, ένα τέλος που αν δεν έρθει θα είναι ακόμη πιο ερωτικό. Ως γνωστόν ο γάμος ενίοτε σκοτώνει τον έρωτα.
Αυτή είναι η θεάρεστη δράση ή καλύτερη η θεϊκή της πλευρά. Να εργάζεσαι για τον σκοπό προς τον σκοπό και να μη σε νοιάζει τόσο ο σκοπός όσο το έργο και μέσα από αυτό κάθε ενέργεια που σπαταλιέται να γίνεται αξόδευτη, με την έννοια ότι είναι ανεξάντλητη, επειδή αντί να χαραμίζεται απλά απελευθερώνεται, αναγεννιέται και γεμίζει με ευεξία τον ερωτευμένο ταξιδευτή. Σκεφτείτε έναν ζωγράφο: Θέλει πολύ να ζωγραφίσει ένα τοπίο. Τι πιστεύετε; Που βρίσκεται η απόλαυση του; Στην διάρκεια της δημιουργίας του ή στο τέλος;. Στο τέλος μπορεί να νιώσει ικανοποίηση, αλλά την ηδονή την αισθάνεται ενόσω ζωγραφίζει.
Είναι κι αυτό σαν το σύνδρομο των βιβλιόφιλων: Οι αναγνώστες συναρπαστικών μυθιστορημάτων θέλουν να ολοκληρώσουν το διάβασμα για να μάθουν το τέλος, αλλά δε θέλουν να τελειώσει η ανάγνωση του βιβλίου. Δηλαδή ενώ θέλουν να τελειώσει το βιβλίο εν τούτοις δε θέλουν να τελειώσει το βιβλίο.
Όλα τα παραπάνω υποδηλώνουν ότι υπάρχουν κάποιες κρίσιμες καμπές στα μονοπάτια των ονείρων: Πρώτον η επιθυμία πρέπει να είναι τόσο καυτή που η έλξη της να είναι ακατανίκητη αλλά η απόκτηση της να είναι πειρασμός και ταυτόχρονα ιδανικό. Να θέλω να φτάσω στη πηγή αλλά η αίσθηση της δίψας να είναι πιο ηδονική. Αυτός ο πόθος συντηρεί το ταξίδι και γιγαντώνει τα αποθέματα ψυχής.
Δεύτερον, η δράση να χάνει την αξία της ως μέσο και να γίνεται σκοπός. Παύει να κυριαρχεί στη σκέψη ως εμπόδιο και γίνεται συνώνυμο ενός αβίαστου κυματισμού. Στην ουσία δεν υπάρχει δράση, αλλά σύμπλευση με τη ροή. Εδώ βρίσκεται το νόημα της φράσης: «Να μη κάνεις τίποτε κι όμως να γίνεται». Αυτό θα το βιώσουμε μόνο όταν κάθε μας εγχείρημα είναι συντονισμένο με την επιθυμία. Για ένα ερωτευμένο κάθε δράση είναι φυσιολογική απόρροια του αισθήματος του, είναι προέκταση του εαυτού του. Δεν υπάρχει κόπος και μόχθος παρά μόνο έρωτας κι αυτή η αίσθηση εξαϋλώνει κάθε βάρος και ταυτόχρονα τον κάνει ικανό να υπερπηδά κάθε εμπόδιο ή το καθιστά αόρατο για τα δικά του μάτια.
Τρίτον, αν δε μπει άμεσα ο ονειρευτής σε αυθόρμητη δράση πρέπει να συλλογιστεί: Γιατί δεν δρασκελίζω τον ποταμό όταν στην απέναντι όχθη με περιμένει ο έρωτας μου; Τι είναι αυτό που στέκεται ανάμεσα σε μένα και την πολυπόθητη επιθυμία; Είναι μια μεγαλειώδης νίκη η κατάκτηση αυτής της γνώσης. Φυσικά πάντα η γνώση πρέπει να βρίσκει εφαρμογή μες τη ζωή. Ούτως ειπείν πρέπει να μας δώσει τα πραγματικά της οφέλη κι όχι μόνο τα ακαδημαϊκά. Με λίγα λόγια δεν είναι αρκετό να γίνουμε περισσότερο σοφοί, αλλά να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη σοφία στη καθημερινότητα μας.
Ποιο ελάττωμα υποβόσκει πίσω από έναν δισταγμό; Τι θα πετύχαινα αν δεν υπήρχε; Γιατί υπάρχει; Πως θα το αφαιρέσω για να βαδίσω ανενόχλητος προς τον σκοπό; Όσο μεγαλύτερη είναι η επιθυμία τόσο πιο επικίνδυνο είναι ένα ελάττωμα που μας αποθαρρύνει. Αν δηλαδή η καυτή φλόγα της επιθυμίας δεν αρκεί για να μας σπρώξει μπροστά, φανταστείτε πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα.
Στο σημείο αυτό αξίζει μια καλή αναρώτηση: Μήπως η επιθυμία εμφανίστηκε για να αποκαλύψει σε μας ένα εσωτερικό αγκάθι που αλλιώς δε θα το αντιλαμβανόμαστε; Μήπως τελικά πολλές επιθυμίες είναι περισσότερο οδηγοί αυτογνωσίας παρά ποθούμενα; Αυτό είναι ένα καλό επίπεδο στοχασμού ώστε αντί να θυμώνουμε ή να απελπιζόμαστε όταν δεν υλοποιούνται οι επιθυμίες μας, να σκεφτόμαστε ότι μας δόθηκε η δυνατότητα να ανακαλύψουμε έναν άλλο εαυτό, έναν εαυτό που έστεκε εμπόδιο στη πορεία μας.
Συνοψίζοντας:
► Πριν από την επίτευξη ενός στόχου είναι απαραίτητη μια δράση, άσχετα αν για πολλούς είναι συνώνυμο της ηδονής ή της αδυναμίας. Αν η δράση δε μπει σε λειτουργία χάνεται η πεμπτουσία της ύπαρξης μας που δεν είναι άλλη από τη Δράση.
► Η μη-δράση είναι η θεϊκή δράση, είναι η δράση του Ερωτευμένου. Στα μάτια ενός τρίτου παρατηρητή δε παύει να είναι μι συνηθισμένη κι εν πολλοίς επίπονη δράση. Ο Ερωτευμένος όμως είναι έτσι κι αλλιώς «τυφλός», συνεπώς ποτέ δε θα αναφερθεί στη δράση του ως μέσο, αλλά μπορεί να του θυμίζει ένα ατέρμονο φλερτ με την ακόρεστη επιθυμία του.
► Ο δισταγμός της δράσης είναι κι αυτός ένα υπέροχο δώρο γι αυτόν που μπορεί να δει καθαρά: Είναι μια μεγάλη ευκαιρία για να γνωριστεί καλύτερα με τον εαυτό του. Να αναρωτηθεί: Ποιος μικρός εαυτός δεν επιθυμεί την δική μου επιθυμία; Γιατί προσπαθεί να με εμποδίσει; Μήπως επιθυμεί να μην επιθυμώ αυτό που θα με εξελίξει;
► Το μετέωρο βήμα της δράσης κρύβει ένα ακόμη μεγάλο μυστικό: Την προστασία! Ο άνθρωπος πολλές φορές επιθυμεί απερίσκεπτα κι όταν κοντοστέκεται δε πρέπει απαραίτητα να σκεφτεί ότι υπάρχει κάποιο ελάττωμα, αλλά αντιθέτως είναι φρονιμότερο να συλλογιστεί ξανά και καλύτερα: Τι είναι αυτό που επιθυμώ; Γιατί το επιθυμώ; Τι θα μου προσφέρει; Πόσο καλύτερος θα γίνω για τον κόσμο αν το αποκτήσω; Μήπως επιθυμώ κάτι που δε πρέπει να επιθυμώ γιατί θα με πισωγυρίσει;
► Επιπρόσθετα: Πριν από κάθε δράση είναι ωφέλιμο να έχουμε κατανοήσει ποιο είναι το εσωτερικό κίνητρο που μας ωθεί στη κατάκτηση ενός στόχου Αν αυτό δεν έχει αποσαφηνιστεί τότε είναι πραγματικά ωφέλιμη μια πρόσκαιρη αδράνεια, γιατί κάθε δράση δημιουργεί μια αντίδραση και κάθε δράση αποφέρει στον δράστη το περιεχόμενο του εσωτερικού του κινήτρου. Αυτό που βλέπουμε εξωτερικά μπορεί να είναι μια οφθαλμαπάτη, γιατί ενίοτε: Άλλα λέμε, άλλα κάνουμε κι άλλα έχουμε κατά νου.
► Η δράση μπορεί να έχει κόπο αλλά μπορεί να έχει και τρόπο για να ολοκληρωθεί, ωστόσο κανένας κόπος δεν εκλαμβάνεται ως επώδυνος όταν έχει ένα γλυκύ τέλος κι ένας τρόπος δεν είναι οκνηρία ή αδράνεια παρά η έμπνευση ενός ευφυούς και πολυμήχανου Οδυσσέα, είναι ένας νοητικός «κόπος» που καθιστά τη δράση διασκέδαση.
► Η επιθυμία βρίσκεται στο τέλος κι η δράση καθοδόν, αλλά το τέλος δεν είναι παρά μόνο μια στιγμή, ενώ η πορεία χιλιάδες στιγμές που περιμένουν να τις απολαύσουμε. Άρα η απόλαυση, ως επί το πλείστον, πρέπει να αναζητηθεί στη δράση, στο παρόν, σε κάθε μικρή στιγμή καθοδόν για το τέλος. Το τέλος είναι ο θρίαμβος αλλά ταυτόχρονα κι ο θάνατος όλων αυτών των στιγμών επειδή δεν εμπεριέχει καμία δράση.
► Η αναποφασιστικότητα για δράση, τις περισσότερες φορές, γίνεται το σημείο στο οποίο κινδυνεύει να ενταφιασθεί μια επιθυμία και παρόλο που η τελευταία πάντοτε θα μας γυροφέρνει σαν ένα φάντασμα, θα είναι τόσο άπιαστη όσο κι αυτό. Στον αντίποδα, η δράση είναι αυτή που θα μας ταξιδέψει στον πολυπόθητο σκοπό.
► Αν η δράση από μόνη της δεν μας προσδίδει απόλαυση τότε ούτε η επιθυμία μας έχει την ικανότητα να μας την προσφέρει. Είναι μια πλάνη να πιστεύουμε ότι ο προορισμός θα είναι πιο ευχάριστος από τη χαρά που εμπεριέχει η διαδρομή. Αυτός που σκέφτεται την κορύφωση σαν λύτρωση απλά προσπαθεί να δραπετεύσει από το παρόν. Το Τέλος είναι η επιβράβευση μιας ορθής διαδρομής, άρα η αξία βρίσκεται στη πορεία.
Το παρόν άρθρο αποτελεί μέρος της σειράς άρθρων: «Το λυχνάρι του Αλαντίν»
- Δύσκολες καταστάσεις στη ζωή: Τελικά είναι προβλήματα ή λύσεις; - 10 Νοεμβρίου 2022
- Η καθημερινότητα ως προβολή του «αόρατου κόσμου» - 31 Ιανουαρίου 2022
- Η ψυχολογία της καθημερινότητας: Επιθυμίες και διαπροσωπικές σχέσεις - 13 Νοεμβρίου 2021
