Το βασικό ερώτημα στην επεξεργασία των πληροφοριών που μας κατακλύζουν διαρκώς δεν είναι αν είμαστε ικανοί να τις αντιλαμβανόμαστε άμεσα κι απόλυτα αλλά αν θέλουμε, πραγματικά, να τις συγκρατήσουμε και να τις θυμόμαστε ή αν επιθυμούμε να τις ξεχάσουμε ως μη γενόμενες.
Υπάρχει μια ακολουθία από παράγοντες που καθορίζουν, εν μέρει, την πρόσληψη-κωδικοποίηση, αποθήκευση κι ανάκληση των πληροφοριών: Ενδιαφέρον-προσοχή-συγκέντρωση του νου- και νοερή απεικόνιση μέσω της επανάληψης. Η ανάσυρση των αποθηκευμένων πληροφοριών είναι άμεσα συνδεδεμένη με τον τρόπο κωδικοποίησης αλλά η λεπτομερής κι επιστημονική ανάλυση του μνημονικού μηχανισμού δεν εμπίπτει στη φιλοσοφία αυτού του κειμένου κι έτσι δε θα αναφερθούμε εκτενώς.
Advertisment
Είναι λογικό πως ό,τι μας ενδιαφέρει θα έλξει την προσοχή μας πάνω του, κάτι που εν συνεχεία θα «αναγκάσει» τον νου να συγκεντρωθεί σ’ αυτό το γεγονός, αντικείμενο ή άνθρωπο. Όταν ο νους συγκεντρώνεται εμβαθύνει και κατ’ επέκταση επεξεργάζεται καλά, αναλύοντας τα δεδομένα κι απορροφώντας τις σχετικές πληροφορίες.
Διαβάστε Επίσης
Advertisment
Κατόπιν-ακόμη κι αν δε το πράξουμε συνειδητά με διάφορες στρατηγικές-θα κωδικοποιήσει τις εισερχόμενες πληροφορίες και θα τις αποθηκεύσει σε κάποιο αρχείο. Η μνημονική ικανότητα μας αποδεικνύεται με την ανάκληση αυτής της πληροφορίας. Αν δε μπορούμε να την ανασύρουμε σκόπιμα σημαίνει ότι η όλη διαδικασία δεν έγινε συνειδητά ή για κάποιο λόγο αποφεύγουμε, έστω κι ασυνείδητα, να αναζητήσουμε το μνημονικό ίχνος, στην ουσία εσωτερικά κυοφορούμε μια σύγκρουση, απ τη μια προσπαθούμε να ανακαλέσουμε την πληροφορία κι απ την άλλη έχουμε ήδη «ευχηθεί» να πέσει σε λήθη.
Αν κάτι μας αρέσει πολύ θα το θυμόμαστε εύκολα, αφού ακόμη κι αν δε το αντιλαμβανόμαστε, επεξεργαζόμαστε καλά αυτό που μας αρέσει, είμαστε εστιασμένοι πάνω του. Αυτό βέβαια δεν είναι απόλυτο αλλά συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να συμβεί. Στον αντίποδα αυτό που δε μας αρέσει, είτε επειδή είναι αδιάφορο είτε επειδή μας πληγώνει, δε θα το θυμόμαστε εύκολα, κυρίως επειδή θέλουμε να το ξεχάσουμε.
Στη περίπτωση ενός αδιάφορου ερεθίσματος, το οποίο όμως έτσι κι αλλιώς διαπερνά τα κυκλώματα μνημονικής επεξεργασίας, δεν έχουμε τη δυνατότητα να αποκωδικοποιήσουμε την πληροφορία κι ως εκ τούτου, όπως έχουμε ήδη πει, δε γνωρίζουμε τι έχουμε αποθηκεύσει. Γι αυτό όταν παρακολουθούμε τηλεόραση είναι φρόνιμο να είμαστε συνειδητοί και να έχουμε πλήρη επίγνωση για τις πληροφορίες, ήχου και εικόνας, που προσλαμβάνουμε, διαφορετικά είναι καλύτερα να μην έχουμε την τηλεόραση ανοιχτή αν πρόκειται να είμαστε απασχολημένοι με κάτι άλλο, π.χ να διαβάζουμε, να κάνουμε δουλειές του σπιτιού ή να κοιμόμαστε κλπ. Διότι ελλοχεύει ο κίνδυνος να δεχθούμε υποβολές μέσω διαφημιστικών μηνυμάτων ή άλλων σημάτων που με λανθάνοντα τρόπο επηρεάζουν υποσυνείδητα την συμπεριφορά μας.
Το βασικό όλων όμως είναι η περίπτωση των πληροφοριών που για κάποιους λόγους δε θέλουμε να θυμόμαστε. Εκεί ακριβώς κρύβεται ένα τεράστιο μήνυμα αυτογνωσίας που αν το απωθήσουμε θα αφήσουμε ένα μάθημα να περάσει δίχως να εργαστούμε με αυτό, το μάθημα αυτό θα το χρωστάμε και θα πρέπει να θυμόμαστε ότι ενώ εμείς το ξεχάσαμε εκείνο μας θυμάται. Συνεπώς έχουμε δυο επιλογές: Είτε να ξεκαθαρίσουμε το μήνυμα της πληροφορίας και να διαγνώσουμε γιατί μας ενοχλεί, είτε να στρουθοκαμηλίσουμε και να επιτρέψουμε σε ένα Δούρειο Ίππο να ζει μέσα μας, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Οι πληροφορίες όμως διαπερνούν το αντιληπτικό μας πεδίο, πολλές φορές, με ασύλληπτη ταχύτητα και όταν αναδύεται το μήνυμα τους είναι πολύ αργά για να δράσουμε. Γι αυτό είναι ωφέλιμο να εξασκούμαστε καθημερινά σε μια αναδρομική άσκηση μέσω της νοερής απεικόνισης για να επαναφέρουμε στο προσκήνιο όλες της στιγμές της ημέρας, ξεκινώντας από την τελευταία και καταλήγοντας στη πρώτη. Στην αρχή ίσως να μην έχουμε μεγάλη επιτυχία στη προσπάθεια ανάσυρσης των εικόνων αλλά σταδιακά καθώς εργαζόμαστε με αυτή τη πρακτική ολοένα και περισσότερες εικόνες θα αναδύονται στο νου μας.
Είναι σημαντικό να είμαστε χαλαροί και να μην εμποδίζουμε αυτή την ανακλητική διεργασία λόγω άγχους , φόβου ή θλίψης. Οι τρεις αυτές καταστάσεις διάθεσης είναι εχθροί της μνήμης και συχνά την σβήνουν για λόγους ενστικτώδους προστασίας. Είναι ευνόητο, αν κι υποσυνείδητο, το γεγονός της αποφυγής καταστάσεων που μας ενοχλούν ή μας δημιουργούν αφόρητο πόνο, έτσι η αποφυγή επειδή μας ανακουφίζει από την δυσφορία, ενισχύεται κι επιστρατεύεται ως μηχανισμός προστασίας του οργανισμού, μηχανικά κι αυτοματοποιημένα. Αν συλλογιστούμε ότι αυτό που μας ενοχλεί είναι ένα μήνυμα αυτογνωσίας τότε μπορούμε να κατανοήσουμε εύκολα ότι η λήθη των γεγονότων που περιέχουν τέτοιες πληροφορίες είναι η απώλεια ενός μέρος του εαυτού μας.
Με την αναδρομική νοερή απεικόνιση έχουμε την δυνατότητα να εγκαταστήσουμε στην μακρόχρονη μνήμη μας όλα τα γεγονότα της ημέρας με τέτοιο τρόπο που να αποτελούν ζωντανό κομμάτι της προσωπικότητας μας. Είναι σημαντικό ενόσω «βλέπουμε» σε επανάληψη τις σκηνές της ημέρας που πέρασε, να μην κρίνουμε ούτε να αναζητούμε διακαώς φταίχτες εν είδη απόδοσης αιτιών, απλά να παρατηρούμε συναισθηματικά αποστασιοποιημένοι, καρέ καρά το συμβάν και να προσπαθούμε να αποστάξουμε όλο το νόημα της συμπεριφοράς μας είτε είναι ενεργητική είτε είναι παθητική, ανεξάρτητα αν πρόκειται για μια αντίδραση στη συμπεριφορά άλλων ή μια εκ προθέσεως ενέργεια.
Δίχως συναισθηματική φόρτιση , ως ένας τρίτος αντικειμενικός-το κατά δύναμη- παρατηρητής θα αφήσουμε να εξελιχθούν ξανά τα γεγονότα. Υπάρχει μέσα μας ένας «γνώμονας» που θα μας δώσει διαισθητικά μια νέα εκδοχή της σκηνής που χρήζει επαναπροσδιορισμού κι επιδιόρθωσης. Επειδή όμως αυτό το σημείο ξεφεύγει από την ύλη αυτού του άρθρου, θα το αφήσουμε εδώ και θα επανέλθουμε σε ένα άλλο κείμενο στο μέλλον.
Η ουσία της άσκησης αυτής είναι η διευθέτηση των πληροφοριών κι η επανασύσταση των γεγονότων με τέτοιο τρόπο που η αποθήκευση τους πλέον να είναι συνειδητή και να μην υπάρχει κίνδυνος ενεργοποίησης λανθάνουσας γνώσης που απωθήσαμε. Επιπρόσθετα θα μας επιτρέψει να θυμόμαστε δίχως δυσάρεστα συναισθήματα το παρελθόν, έτσι ώστε τελικά να έχουμε συγκροτήσει έναν ενιαίο εαυτό. Αλλά το πιο σημαντικό είναι πως θα μας οδηγεί καθημερινά σε συμπεριφορές που θα είναι πλέον πιο συνειδητές και με περισσότερη επίγνωση, αποφεύγοντας έτσι παγίδες και λάθη. Το γεγονός αυτό ενδεχομένως να ενεργοποιείται υποσυνείδητα, στην αρχή, αλλά θα είναι σαν να έχουμε εκ νέου προγραμματίσει το εσωτερικό κέντρο ελέγχου μας με εντολές ευεργετικές για μας και τους άλλους.
Ένα σημαντικό σημείο στην πρόσληψη των πληροφοριών που πρέπει να έχουμε κατά νου είναι ότι κάθε πληροφορία περιέχει ένα κωδικοποιημένο μήνυμα το οποίο ενδέχεται να επηρεάσει τη συμπεριφορά μας αλλά και την λειτουργία του οργανισμού μας.
Ένα εξωτερικό ερέθισμα μεταβιβάζει ενέργεια και προκαλεί διέγερση στα εγκεφαλικά κύτταρα τα οποία απελευθερώνουν νευροδιαβιβαστές στις συνάψεις, ένα μικρό διάστημα ανάμεσα στον άξονα ενός νευρώνα και του δενδρίτη ενός άλλου (Δενδρίτες: διακλαδώσεις, τμήμα των νευρικών κυττάρων μέσω των οποίων συλλέγονται οι πληροφορίες κι εν συνεχεία προωθούνται κατά μήκος του νευροάξονα με τη μορφή απελευθέρωσης ενεργειακού δυναμικού).
Στην ουσία αυτή η διαδικασία που μόλις περιγράφηκε αδρά δεν είναι τίποτε άλλο από μεταφορά πληροφοριών που δραστηριοποιεί τον εγκέφαλο κι αρχίζει μια αλληλουχία δράσεων ενδοεπικοινωνίας που σκοπό έχουν να δώσουν εντολές συμπεριφοράς τόσο στα εσωτερικά όργανα όσο και στο κεντρικό νευρικό σύστημα του οργανισμού.
Φανταστείτε τι μεταφέρει μια αρνητική σκέψη: Ποιο είναι η πληροφορία της την ώρα που η ηλεκτρομαγνητική της ενέργεια διαπερνά τους νευρώνες του εγκεφαλικού φλοιού; Τι μήνυμα μεταβιβάζει μέσω των νευροδιαβιβαστών που απελευθερώνει στις συνάψεις του εγκεφάλου; Ποιες εντολές δίδονται στην υπόφυση και την επίφυση για να ξεκινήσουν την παραγωγή συγκεκριμένων ορμονών και για ποιόν άραγε λόγο; Τι σχέση μπορεί να έχει η αύξηση των καρκινικών κυττάρων με μια τέτοια παρατεταμένα επαναλαμβανόμενη διαδικασία; Πόσο ενήμεροι είμαστε για όλο αυτό το εσωτερικό κύκλωμα και τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα εντός μας;
Ενδεικτικά: Σκέψεις άγχους απελευθερώνουν κορτιζόλη-υπεύθυνη για την κατάθλιψη-και σκέψεις χαράς απελευθερώνουν ενδορφίνες, υπεύθυνες για το αίσθημα της ευφορίας. Κάποια τρόφιμα απελευθερώνουν μελατονίνη, ειδική στη βιολογική ρύθμιση του ύπνου, άλλα σεροτονίνη, υπεύθυνη για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Όλα αυτά είναι δυνατόν να ξεκινήσουν μόνο με μια σκέψη φορτισμένη συναισθηματικά και καταδεικνύουν την ανάγκη της συνειδητής προσοχής σε κάθε πληροφορία που επιχειρεί να εισέλθει στο γνωστικό κύκλωμα μας αλλά και την μετουσίωση των αρνητικών σε θετικά πριν αποθηκευτούν στο μνημονικό μας αρχείο.
Ένα άλλο μείζον θέμα είναι η ενθύμηση των ονείρων, τα οποία πολλές φορές είναι απωθημένες αναμνήσεις κι άλλες φορές σημαντικά μηνύματα, αλλά για όλα αυτά θα μιλήσουμε σε ένα επόμενο άρθρο.
Συνοψίζοντας:
◆ Η ζωή είναι συνειδητή μνήμη, στην ουσία ζήσαμε πραγματικά μόνο ό,τι θυμόμαστε, κι είναι προτιμότερο να την εξασκούμε παρά να την παραμελούμε, γιατί κάποτε θα κατανοήσουμε ότι δίχως την μνήμη θα είναι σαν να έχουμε χάσει ένα μέρος απ’ τον εαυτό μας. Σε συλλογικό επίπεδο, οι κοινωνίες που χάνουν τη μνήμη τους χάνουν τον συνεκτικό ιστό τους κι εκφυλίζονται.
◆ Είναι φρονιμότερο να ασχολούμαστε με ένα πράγμα κάθε φορά και να εστιάζουμε σ’ αυτό όλες τις αισθήσεις μας. Η ταυτόχρονη ενασχόληση με πολλά έργα προϋποθέτει διεύρυνση της συνειδητότητας.
◆ Είναι ωφέλιμο στο τέλος κάθε μέρας να κάνουμε ανασκόπηση όλων των γεγονότων, αναλύοντας καρά καρέ τις στιγμές που πέρασαν, επαναπροσδιορίζοντας, αποστασιοποιημένοι, τη συμπεριφορά μας δίχως κριτική διάθεση για κανέναν. Αυτή είναι μια μορφή ορθής επανάληψης ή επανάληψη της παρελθούσας δράσης στο ορθό.
◆ Αυτό που μας ενοχλεί δε πρέπει να πέσει σε λήθη αλλά να εξιχνιαστεί για να εντοπιστεί ο εσωτερικός ένοχος, μόνο τότε αυτό που θυμόμαστε θα μας ξεχάσει αλλά αφήνοντας πίσω του το απόσταγμα της σοφίας που είχε αιχμαλωτίσει.
Στην πραγματικότητα αυτό που επιμένει να μας θυμάται δεν επιθυμεί τίποτε άλλο παρά να ξεχαστεί μια και καλή απελευθερώνοντας το ενεργειακό του φορτίο, ένα σημαντικό μήνυμα, μια σπουδαία πληροφορία που αποφεύγουμε να πάρουμε.
◆ Αντί να αποφεύγουμε τις άσχημες μνήμες θα πρέπει να τις μετουσιώνουμε σε ωφέλιμες πληροφορίες, τίποτε δεν έρχεται δίχως δώρα, η διαφορά είναι ότι ο πόνος τα αφήνει φεύγοντας ενώ στη χαρά τα δώρα προηγούνται. Αν αυτό γίνει κατανοητό τότε η μνήμη αντί να λειτουργεί επιλεκτικά κι αποσπασματικά θα καταστεί ένα πολύτιμο αρχείο γνώσης στο οποίο η πρόσβαση θα είναι μια όμορφη και χρήσιμη διαδρομή. Στην ουσία όλες οι ανώτερες ποιοτικά μνήμες θα ενσωματωθούν στην συνείδηση, διευρύνοντας την, ενώ οι ανώφελες θα απορριφθούν για πάντα.
◆ Η συνειδητή προσοχή κι η αυτοπαρατήρηση μπορούν να μας προστατεύσουν από επικίνδυνες παρενέργειες που ενδεχομένως θα επιφέρουν οι αρνητικές πληροφορίες που διαπερνούν είτε με τη μορφή ηλεκτρικής ενέργειας είτε χημικών ουσιών το εγκεφαλικό μας κύκλωμα.
◆ Ο μηχανισμός που πυροδοτεί την έλξη και την εστίαση της προσοχής και κατ’ επέκταση τη συγκέντρωση του νου πάνω στο γεγονός-αντικείμενο-άνθρωπο είναι το ενδιαφέρον κι αν θέλουμε να συγκρατούμε τις πληροφορίες πρέπει να βρίσκουμε τρόπους να κεντρίζουμε το ενδιαφέρον μας. Μια ιδέα είναι να επιχειρούμε να βλέπουμε από μια νέα οπτική κάτι που έχουμε συνηθίσει και χάσαμε το ενδιαφέρον μας γι αυτό. Ένας άλλος τρόπος είναι να αναζητούμε νέα ενδιαφέροντα, πράγματα που θα εξιτάρουν τη προσοχή μας.
◆ Σε κάθε περίπτωση η αρχή βρίσκεται στο ενδιαφέρον, στον αντίποδα η αδιαφορία σημαίνει απόσυρση της ζωτικότητας μας από κάτι, είναι κι αυτό ένα μεγάλο μυστικό. Θέλεις να δώσεις ζωή; Δείξε ενδιαφέρον; Θέλεις να ατροφήσει κάτι; Απόσυρε το ενδιαφέρον σου. Η μνήμη όμως να παραμένει ζωντανή, γιατί η μνήμη είναι συνώνυμο της συνείδησης. Προσέξτε όμως μια διαφορά: Άλλο αδιαφορώ κι άλλο ξεχνάω, στη πρώτη περίπτωση αποφεύγω την επαφή με την πληροφορία, αποστρέφω τον εαυτό μου απ’ αυτήν, ενώ στη δεύτερη περίπτωση η πληροφορία έχει εισέλθει στο σύστημα μας κι απλά είτε ηθελημένα είτε ακούσια κάπου έχει παραμεληθεί κι εργάζεται υπόγεια κι υποσυνείδητα.
Το παρόν κείμενο αποτελεί συνέχεια των άρθρων: Η Λήθη είναι θάνατος και Η Ζωή είναι Μνήμη
- Δύσκολες καταστάσεις στη ζωή: Τελικά είναι προβλήματα ή λύσεις; - 10 Νοεμβρίου 2022
- Η καθημερινότητα ως προβολή του «αόρατου κόσμου» - 31 Ιανουαρίου 2022
- Η ψυχολογία της καθημερινότητας: Επιθυμίες και διαπροσωπικές σχέσεις - 13 Νοεμβρίου 2021
