Το 2007, ο Robert Thatcher, ένας μελετητής του εγκεφάλου στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Φλόριντα, αποφάσισε να εξετάσει τις διακυμάνσεις μεταξύ της φάσης του κλειδώματος και του θορύβου στον εγκέφαλο δεκάδων μικρών παιδιών. Ενώ διαπίστωσε ότι οι περίοδοι θορύβου διαρκούσαν κατά μέσο όρο 55 χιλιοστά του δευτερολέπτου, παράλληλα εντόπισε στατιστικά σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα παιδιά.
Οι εγκέφαλοι ορισμένων παιδιών είχαν την τάση να παραμένουν περισσότερο στη φάση του κλειδώματος, ενώ σε άλλους τα μεσοδιαστήματα του θορύβου πλησίαζαν τα 60 χιλιοστά του δευτερολέπτου. Και όταν ο Thatcher αποφάσισε να συγκρίνει τις καταμετρήσεις των εγκεφαλικών κυμάτων με τις επιδόσεις των παιδιών στα κλασικά τεστ νοημοσύνης (IQ), βρήκε μια άμεση συσχέτιση ανάμεσα στα δύο σύνολα δεδομένων.
Advertisment
Για κάθε επιπλέον χιλιοστό του δευτερολέπτου παραμονής στο χαοτικό επίπεδο υπήρχαν 20 πρόσθετοι βαθμοί στο τεστ νοημοσύνης. Κατ΄αναλογία, οι πιο μακρές περίοδοι παραμονής στη φάση του κλειδώματος αντιστοιχούσαν σε λιγότερες μονάδες του δείκτη ευφυΐας, όχι πάντως εξίσου εντυπωσιακά. Οι μελέτες του Thatcher τείνουν να καταδείξουν μια διόλου αυτονόητη αλήθεια: όσο πιο αδιοργάνωτο είναι το μυαλό μας, τόσο πιο έξυπνοι είμαστε.
Η αλήθεια αυτή απέχει πολύ από την κοινή παραδοχή, κυρίως επειδή, σε αντίθεση μ΄αυτήν, τείνουμε να αποδίδουμε την αυξανόμενη ευφυΐα του κόσμου της τεχνολογίας στην όλο και μεγαλύτερη ακρίβεια της ηλεκτρομηχανικής χορογραφίας. Η Intel δεν θα διαφήμιζε ποτέ τα τελευταία μικροτσίπ της με το σλόγκαν: “Κάθε 55 χιλιοστά του δευτερολέπτου τα τσιπ μας δονούνται με έναν εκκωφαντικό θόρυβο!”. Να όμως που εκείνα τα μυαλά που αναζητούν το θόρυβο βγαίνουν θριαμβευτικά από πάνω, σύμφωνα τουλάχιστον με τις μετρήσεις των τεστ νοημοσύνης.
Η επιστήμη δεν έχει ακόμη μια στιβαρή εξήγηση για τα χαοτικά στάδια της εγκεφαλικής δραστηριότητας, αλλά ο Thatcher και μερικοί άλλοι ερευνητές πιστεύουν ότι ο ηλεκτρικός θόρυβος στη χαοτική κατάσταση επιτρέπει στον εγκέφαλο να πειραματιστεί με νέους συνδέσμους ανάμεσα στους νευρώνες, που δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν σε πιο εύτακτες, οργανωμένες καταστάσεις.
Advertisment
Στη φάση του κλειδώματος (σύμφωνα με τη θεωρία) ο εγκέφαλος αρκείται στον εκτελεστικό του ρόλο, ενώ στις περιοδικές χαοτικές καταστάσεις ο εγκέφαλος αφομοιώνει νέες πληροφορίες, εξερευνά στρατηγικές με τις οποίες θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την αλλαγή των δεδομένων. Υπ΄αυτή την έννοια, ο χαοτικός τρόπος είναι σαν ένα είδος ονείρου που παραμένει στο βάθος της σκηνής: ένας καθαρτήριος θόρυβος που επιτρέπει την ανάδειξη νέων συνδέσεων.
Ακόμα και σε κατάσταση εγρήγορσης τα μυαλά μας στριφογυρίζουν αναζητώντας το θόρυβο και το χάος του ονείρου, και μάλιστα με συχνότητα 55 χιλιοστών του δευτερολέπτου κάθε φορά.
“Από πού έρχονται οι καλές ιδέες” Steven Johnson εκδόσεις Πεδίο
