Μια δημοφιλής έρευνα που διεξήχθη το 2004 μας έδειξε ότι τα (πραγματικά) κοινωνικά δίκτυα μειώνονται δραματικά με τα χρόνια. Για την ακρίβεια, ο Νο1 λόγος που οι άνθρωποι αναζητούν ψυχοθεραπεία είναι η μοναξιά. Οι New York Times δικαιολογημένα ονόμασαν το φαινόμενο αυτό: «επιδημία της μοναξιάς». Και αυτή έχει αρκετά σημαντικές συνέπειες που περιλαμβάνουν και την πρόωρη θνησιμότητα.
Η θεραπευτική δύναμη των κατοικίδιων ζώων
Αυτά τα στατιστικά κρύβουν κάτι σημαντικό: το απλό γεγονός ότι τα ζώα είναι εκείνα που τις περισσότερες φορές μπορούν να επουλώσουν τις πληγές της μοναξιάς, από την οποία πάσχει η κοινωνία μας. Τα κατοικίδια αποτελούν συχνά σανίδα σωτηρίας για εμάς- εκπληρώνοντας όχι μόνο την ανάγκη για συντροφιά, όχι μόνο την ανάγκη για αγάπη, αλλά και τη δική μας επιθυμία να αγαπήσουμε. Και βέβαια αυτό δεν αφορά μόνο στους μοναχικούς ανθρώπους. Πολλοί από εμάς που έχουμε λιγότερη ή περισσότερη κοινωνική ζωή επίσης νιώθουμε μια ξεχωριστή σύνδεση με το κατοικίδιό μας.
Advertisment
Τέτοια συναισθήματα είναι αληθινά και απαραίτητα θα λέγαμε. Οι επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι κοιτώντας απλά το κατοικίδιό μας στα μάτια, οι καρδιακοί σφυγμοί μας μειώνονται. Η παρουσία τους και μόνο είναι αρκετή για να σας ηρεμήσει, να σας γεμίσει ζεστασιά, να σας κάνει να νιώθετε ότι αγαπιέστε. Ένα καταπληκτικό παράδειγμα είναι οι σκύλοι συντροφιάς, που εκπαιδεύονται για να αναγνωρίζουν μια επερχόμενη κρίση πανικού και βοηθούν τους βετεράνους να αντιμετωπίσουν την αγχώδη διαταραχή. Η θεραπευτική ιππασία επίσης κάνει θαύματα με εφήβους και ενήλικες που αντιμετωπίζουν ψυχικά προβλήματα.
Τα ζώα συντροφιάς βοηθούν άτομα με ειδικές ανάγκες- παρέχοντας φροντίδα που εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε ή δεν είμαστε διατεθειμένοι να προσφέρουμε. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι- με ή χωρίς άγχος ή ειδικές ανάγκες- νιώθουν την ανάγκη για συναισθηματική στήριξη. Οι στενές σχέσεις με τα ζώα μας ηρεμούν και μας θεραπεύουν.
Η οπτική μας για τα ζώα είναι επιστημονικά ανακριβής
Παρά την τρομερή δύναμη των ζώων να μας θεραπεύουν και να ωφελούν την ψυχική μας υγεία, χρησιμοποιούμε στη γλώσσα μας φράσεις όπως «σταμάτα να συμπεριφέρεσαι σαν ζώο», σαν τα ζώα να είναι κάτω από εμάς με κάποιο τρόπο. Και βεβαίως μια τέτοια έκφραση είναι επιστημονικά ανακριβής.
Advertisment
Εξάλλου, κανένα άλλο ζώο δεν καταστρέφει το περιβάλλον όπως εμείς. Για την ακρίβεια, κάθε πλάσμα συνεισφέρει με τον τρόπο που στο συνολικό οικοσύστημα, βοηθώντας στη διατήρηση της ισορροπίας στον πλανήτη. Οι μόνες φορές που θα δείτε ένα ζώο να καταστρέφει το περιβάλλον είναι όταν ένας ξένος εισβολέας εμφανίζεται και δρα επιθετικά, προκαλώντας κάποια οικολογική ανισορροπία. Οπότε η πραγματική ερώτηση είναι αυτή: Συνεχίζουμε να παίρνουμε μέρος στην ανθρώπινη αυτή καταστροφή; Ή αρχίζουμε να συμπεριφερόμαστε σαν τα υπόλοιπα ζώα, διαφυλάσσοντας την ισορροπία;
Συχνά νομίζουμε ότι τα ζώα είναι επικίνδυνα. Αλλά αν ρίξουμε μια ματιά στα πιο επικίνδυνα ζώα στον πλανήτη, εκείνα που μπορούν να σκοτώσουν ανθρώπους- εκείνα δηλαδή που φοβόμαστε περισσότερο, του λύκους, τους καρχαρίες και τις αρκούδες- θα δούμε ότι δεν βρίσκονται στην κορυφή της λίστας επικινδυνότητας. Στην κορυφή, βρίσκεται το ανθρώπινο είδος.
Τα ζώα έχουν συναισθήματα και ηθική
Γιατί όμως δεν θεωρούμε και τα υπόλοιπα ζώα ίσα με εμάς; Γιατί θεωρούμε ως καθήκον και υποχρέωση των ζώων το να μας θρέφουν ή να μας εξυπηρετούν με κάποιο τρόπο; Γιατί κάποιοι θεωρούν χόμπι τους το να κυνηγούν και να σκοτώνουν ζώα; Ένας λόγος μπορεί να είναι ότι τα θεωρούμε κατώτερα από εμάς. Αλλά δεν θα μπορούσαμε να είμαστε πιο λάθος.
Αν εξετάσετε πραγματικά την ψυχολογία των ζώων, θα δείτε ότι δεν επιθυμούν περισσότερα απ’ όσα χρειάζονται, δεν παίρνουν περισσότερα από όσα απαιτούνται και δεν καταστρέφουν τίποτα από απληστία. Και έτσι, δεν αντανακλούν τόσο τα βασικότερα ένστικτά μας όσο την καλύτερη εκδοχή και τις καλύτερες ποιότητές μας. Αν ποτέ είχατε κατοικίδια στη ζωή σας, θα γνωρίζετε ότι κάθε ζώο έχει τη δική του ξεχωριστή προσωπικότητα και μια ατέλειωτη ικανότητα για αγάπη και καλοσύνη. Προστατευτικά, τρυφερά, παιχνιδιάρικα, λυπημένα, θυμωμένα- όλα τα συναισθήματα που εμείς εκφράζουμε, τα νιώθουν και εκείνα.
Οι πιο ταπεινές μας ιδιότητες, ο αλτρουισμός και η ενσυναίσθηση, ηθικές διαστάσεις που θεωρούμε τόσο σημαντικές, είναι επίσης παρούσες και στα ποντίκια. Ένα ποντίκι θα βγει από το δρόμο του για να βοηθήσει ένα άλλο ποντίκι που τραυματίστηκε, δείχνουν οι έρευνες. Ο Frans de Waal, γνωστός πρωτευοντολόγος ισχυρίζεται στο βιβλίο του The Bonobo and the Atheist ότι τα ζώα διαθέτουν ηθικά στοιχεία και αλτρουισμό. Η Virginia Morell, στο βιβλίο της Animal Wise, πήρε συνεντεύξεις από εκατοντάδες επιστήμονες και υποστηρίζει πειστικά ότι τα ζώα μπορούν να σκεφτούν και να νιώσουν με παρόμοιο με τον δικό μας τρόπο. Ίσως είναι η ταπεινότητα των ζώων αυτή που πρέπει να υιοθετήσουμε και όχι το αντίθετο.
Όσα χρειάζεται να μάθουμε από τα ζώα
Παραδόξως, η απληστία μας για την κατανάλωση των ζώων αποτελεί έναν από τους κυριότερους λόγους αυτοκαταστροφής μας. Η κτηνοτροφία και η επεξεργασία κρέατος συνιστούν την δεύτερη μεγαλύτερη πηγή εκπομπών αερίου που επιδεινώνουν το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η κατάσταση του κόσμου, με την τεράστια πληθυσμιακή πυκνότητα, μας οδηγεί προς ένα τέλος: να σταματήσουμε την άσκοπη και τόσο μαζική θανάτωση ζώων. Χρειάζεται θάρρος για να κινηθούμε ενάντια στο ρεύμα, να ζήσουμε με ενσυναίσθηση ως προς τα ζώα, να αντιληφθούμε ότι και εκείνα αξίζουν τη ζωή όσο κι εμείς. Αλλά το κυριότερο, χρειάζεται καρδιά.
Τα ζώα διαθέτουν μια εξαιρετική ικανότητα κατανόησης και αλληλοβοήθειας. Σχεδόν όλα τα υπέροχα χαρακτηριστικά μας- η συμπόνια, η καλοσύνη και η αγάπη- υπάρχουν και στα ζώα. Εμείς είμαστε αυτοί που χρειάζεται να μάθουμε από αυτά και όχι το αντίθετο. Θα το κάνουμε όμως;
