Το αναπτυξιακό τραύμα είναι πιο κοινό απ’ ό,τι πιστεύουμε οι περισσότεροι. Σύμφωνα με το Αμερικάνικο Δίκτυο για το Παιδικό Τραυματικό Στρες, το 78% των παιδιών αναφέρουν πάνω από μια τραυματικές εμπειρίες πριν την ηλικία των 5. Το 20% αυτών που φτάνουν τα 6 χρόνια λαμβάνουν θεραπεία για σεξουαλική κακοποίηση, παραμέληση, έκθεση σε ενδοοικογενειακή βία και τραυματική απώλεια. Οι ενήλικες που αντιμετωπίζουν κάποιο αναπτυξιακό τραύμα συχνά αναπτύσσουν Σύνθετη διαταραχή Μετατραυματικού στρες (cPTSD), η οποία χαρακτηρίζεται από δυσκολίες στη συναισθηματική ρύθμιση, τη συνείδηση και τη μνήμη, την αυτό- αντίληψη, όπως επίσης διαστρεβλωμένες αντιλήψεις για τους θήτες τους, δυσκολίες στις σχέσεις με τους άλλους και αρνητικές επιδράσεις στη νοηματοδότηση της ζωής.
Αν και σαν διαταραχή είναι αρκετά συχνή, οι ειδικοί θεωρούν ότι τα νούμερα θα ήταν ακόμα μεγαλύτερα, αν ο κόσμος μιλούσε πιο ελεύθερα και δεν υπήρχαν ταμπού και προκαταλήψεις. Αν και δεν υπάρχει αυστηρή σχέση αιτίου – αποτελέσματος ανάμεσα στην κακομεταχείριση και στο cPTSD, ένας μεγάλος αριθμός παιδιών θα εμφανίσουν προβλήματα στην ενήλικη ζωή τους και η ανάρρωση είναι δύσκολη, ακόμα και γι’ αυτούς που δεν χρειάζονται αναγκαία κάποια θεραπεία.
Advertisment
Πώς το αναπτυξιακό τραύμα επιδρά στη διαμόρφωση της ταυτότητας;
Η διαμόρφωση της ταυτότητας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της φυσιολογικής ανάπτυξης και λαμβάνει χώρα σε όλη τη ζωή μας. Η ταυτότητα περιλαμβάνει τη σύνδεση του συναισθήματος με την νοημοσύνη, τη βασική επίγνωση της συναισθηματικής μας κατάστασης, την αίσθηση ασφάλειας και συνοχής ως άτομα, ακόμα και τη βασική εμπειρία του ποιοι πραγματικά είμαστε. Όλα αυτά διαταράσσονται από το αναπτυξιακό τραύμα, επειδή εδώ προτεραιότητα έχει η βασική επιβίωση και οι πόροι που έχουμε ως άνθρωποι καταναλώνονται σε αυτό. Το πρώιμο τραύμα αλλάζει την πορεία της εγκεφαλική ανάπτυξης, καθώς ένα περιβάλλον για παράδειγμα, που χαρακτηρίζεται από φόβο και παραμέληση, απαιτεί διαφορετικές προσαρμογές από τον εγκέφαλο. Όσο πιο νωρίς προκαλείται το τραύμα, τόσο πιο έντονες οι αρνητικές επιπτώσεις.
Γι’ αυτούς λοιπόν που παλεύουν με ένα ή περισσότερα αναπτυξιακά τραύματα, η ανάπτυξη της ταυτότητας είναι μια δυσκολότερη διαδικασία, καθώς στη ζωή τους πολλές φορές περιλαμβάνονται η κατάχρηση ουσιών, οι διατροφικές διαταραχές, η κατάθλιψη, τα προβλήματα συμπεριφοράς και η δυσκολία στις κοινωνικές και διαπροσωπικές αλληλεπιδράσεις. Πολλοί από αυτούς παραμένουν αποσυνδεδεμένοι από τους εαυτούς τους καθ’ όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας, της εφηβείας και της πρώιμης ενήλικης ζωής.
Με αυτές τις διαπιστώσεις στο νου μας, στο παρόν άρθρο θα εστιάσουμε στους βασικούς τρόπους με τους οποίους η ταυτότητα διαμορφώνεται από τις πρώιμες τραυματικές εμπειρίες. Η κατανόηση των βασικών αυτών θεμάτων μπορεί να μας βοηθήσει να αναγνωρίσουμε τα σημεία στα οποία υφίστανται δυσκολίες, έτσι ώστε να μπορέσουμε να σκιαγραφήσουμε με μεγαλύτερη λεπτομέρεια τη θεραπεία, την προσπάθεια για επούλωση των πληγών και την προσωπική ανάπτυξη.
Advertisment
1. Απώλεια της παιδικής ηλικίας: «Δεν έζησα παιδικά χρόνια» ή «Δεν θυμάμαι και πολλά από τότε»
Όσα άτομα έχουν βιώσει μια δύσκολη και στρεσογόνα παιδική ηλικία συχνά δεν μπορούν να θυμηθούν μεγάλα κομμάτια της ζωής τους από τότε. Επιπροσθέτως, δεν έχουν μια ξεκάθαρη ιστορία να μας διηγηθούν ως παιδιά, ακόμα και από τα μετέπειτα χρόνια τους. Αυτή η αυτοβιογραφική ικανότητα ονομάζεται «συνεκτική αφήγηση» και εδώ μπορεί να είναι απούσα, μη ανεπτυγμένη, υπεραπλουστευμένη ή απλά ψευδής. Κάποιοι αναφέρουν με θυμό ότι νιώθουν σαν η παιδική τους ηλικία να έχει αρπαχτεί με βία από εκείνους.
2. Χαμένα κομμάτια του εαυτού: «Πάντα ένιωθα σαν να λείπει κάτι από εμένα, αλλά δεν γνωρίζω τι»
Μετά από έντονες στρεσογόνες καταστάσεις, τα παιδιά συχνά αποσυνδέουν σημαντικά κομμάτια του εαυτού τους, ώστε να επιβιώσουν. Μπορεί να αποφασίζουν ασυνείδητα να βασίζονται σε μια κύρια περσόνα, για να μπορέσουν να εξασφαλίσουν μια αίσθηση σταθερότητας και να εφησυχαστούν σε εκείνη- για παράδειγμα, εστιάζουν στο να είναι τέλειοι μαθητές- ενώ δεν έχουν καθόλου κοινωνική ή προσωπική ζωή. Αργότερα στη ζωή, μπορεί να νιώθουν ότι κάποια κομμάτια τους λείπουν. Μέσα από την προσωπική ανάπτυξη και θεραπεία, μπορεί να ανακαλύψουν ξανά και να δημιουργήσουν από την αρχή εκείνα τα χαμένα κομμάτια.
3. Προτίμηση για καταστροφικές σχέσεις: «Είμαι ένα άτομο που πάντα κάνει σχέσεις με εκείνους/ες που μου κάνουν κακό»
Είναι αρκετά συχνό τα άτομα που έχουν κάποιο τραύμα από τους ανθρώπους που τους φρόντιζαν να καταλήγουν με σχέσεις που δεν αποδεικνύονται καλές για εκείνα. Βρίσκουν ανθρώπους που ταιριάζουν στην τραυματική τους ταυτότητα, ακόμα και αν προσπαθούν να κάνουν τη διαφορά, οδηγούμενοι σε έναν συνεχή τραυματισμό μέσω της επανάληψης του παρελθόντος. Καταλήγουν να δένονται με μη διαθέσιμους, κακοποιητικούς ή ναρκισσιστικούς τύπους ανθρώπων χωρίς να επιλέγουν βεβαίως κάτι τέτοιο συνειδητά. Συχνά, θεωρούν ότι στην αρχή υπάρχει κάποια δυνατή «χημεία», αλλά αργότερα απογοητεύονται. Αυτή η επανάληψη μπορεί να σας αποπροσανατολίζει και να σας μπερδεύει, δυσκολεύοντας και τη διαμόρφωση της ταυτότητας.
4. Αποφυγή των σχέσεων: «Είναι καλύτερα για μένα να μείνω μόνος/η»
Εναλλακτικά, τα άτομα αυτά επιλέγουν να αποφεύγουν την εγγύτητα και απομονώνονται. Ορισμένες φορές αυτό αρχίζει νωρίς στη ζωή, άλλες αργά, σαν μια προσπάθεια να σπάσουν τον κύκλο των καταστροφικών αυτών σχέσεων. Όμως, οι υγιείς σχέσεις αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της προσωπικής ανάπτυξης. Η αποφυγή τους στην ενήλικη ζωή ως ένα μέτρο προστασίας επιδεινώνει την ανάπτυξη μιας πλήρους ταυτότητας, καθώς εγκαθιδρύει και μια αντίληψη αναξιότητας και αυτό- ενοχοποίησης.
5. Αποφυγή σύνδεσης με τον εαυτό: «Δεν μου αρέσει να σκέφτομαι για τον εαυτό μου, με κάνει να νιώθω άσχημα»
Κάθε υπενθύμιση αυτών των τραυματικών εμπειριών οδηγεί σε πόνο και αυτά τα άτομα προσπαθούν να αποδράσουν από αυτό και έτσι από τον εαυτό τους. Η ακραία μορφή αυτού μπορεί να οδηγήσει σε αυτό- καταστροφή. Η σύνδεση με τον εαυτό, αλλά και με άλλους, συνιστά μια έντονη υπενθύμιση του τραύματος, ενεργοποιώντας μνήμες και συναισθήματα, που είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Αυτή η αποφυγή γίνεται συνήθεια.
6. Δυσκολία ενσωμάτωσης των συναισθημάτων στην ταυτότητα: «Συνήθως δεν έχω έντονα συναισθήματα για πράγματα και καταστάσεις και πρόσωπα»
Όταν τα συναισθήματα δεν έχουν καμία θέση στην οικογένεια, δεν έχουν ούτε και στην ίδια την ταυτότητα κάποιου. Ωστόσο, είτε το θέλουν, είτε όχι, εκείνα συνεχίζουν να επιδρούν πάνω σε αυτά τα άτομα, οδηγώντας τα στη σύγχυση και στην αστάθεια. Δεν είναι ικανοί να προβλέψουν και να πάρουν συχνά κατάλληλες αποφάσεις. Αυτή η συναισθηματική δυσλειτουργία οδηγεί σε παρορμητικές αποφάσεις και εμποδίζει τη διαμόρφωση υγιών σχέσεων με άλλους. Οι ενήλικες συχνά νιώθουν ένα συναισθηματικό μούδιασμα. Μπορεί να βιώνουν μόνο κάποια αρνητικά ή εντελώς αποδυναμωμένα συναισθήματα. Η ταυτότητά τους αναπτύσσεται με έναν επίπεδο και στενόμυαλο τρόπο και συχνά έχουν έντονους φόβους και περιορισμένες αντιλήψεις.
Προχωρώντας μπροστά
Αν και μπορεί να είναι αποκαρδιωτικό να διαβάζετε τις τόσες αρνητικές επιπτώσεις των τραυμάτων στην ενήλικη ζωή, οι θεραπευτικές προσπάθειες, πρέπει να γνωρίζετε, ότι είναι αρκετά αποτελεσματικές. Η επούλωση, το πένθος και η ανάπτυξη, συχνά χρειάζονται χρόνο. Ωστόσο, είναι πράγματα που μπορούν να προσεγγιστούν και να επιτευχθούν, ακόμα και αν πολλές φορές φαντάζει γολγοθάς. Η αυτοφροντίδα συνιστά το πρώτο βασικό βήμα, όπως επίσης και το να νιώσετε άνετα να ζητήσετε στήριξη και βοήθεια, κάτι που ένα παιδικό τραύμα μπορεί να έχει κάνει δύσκολο.
Grant Hilary Brenner, M.D., ψυχίατρος και ψυχαναλυτής / Photo: Author/Depositphotos
