Υπάρχουν τέσσερις τύποι συμπεριφοράς. Η παθητική, η επιθετική, η παθητική/επιθετική και η… assertive, μια λέξη που δεν έχει βρει ακόμα τη σωστή μετάφραση στην Ελληνική γλώσσα. Για να το ξεκαθαρίσουμε, επικοινωνήσαμε με την Life Coach και συνιδρύτρια του κέντρου δια βίου μάθησης «Harmony and Creativity», Νίκη Ορφανουδάκη, η οποία ξεκινάει σε λίγες μέρες, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το πρόγραμμα Assertiveness Training, που σκοπό έχει να αναδείξει αυτόν τον τύπο συμπεριφοράς και να βοηθήσει τους συμμετέχοντες να τον υιοθετήσουν στη ζωή τους. Διαβάστε τη συνέντευξη που παραχώρησε στην Εναλλακτική Δράση.
1. Κα Ορφανουδάκη, τι σημαίνει Life Coach και ποια είναι η διαφορά του Coaching με τη συμβουλευτική για παράδειγμα;
Ευχαριστώ πάρα πολύ για την ερώτηση, γιατί μου δίνετε την ευκαιρία να το ξεκαθαρίσω. Επειδή στην Ελλάδα δεν υπάρχει το κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο, παράλληλα με τους εξαιρετικούς Coaches που υπάρχουν και οι οποίοι διαθέτουν διεθνώς αναγνωρισμένες σπουδές, δυστυχώς υπάρχουν και κάποιοι που χρησιμοποιούν αυτήν την ιδιότητα, χωρίς να την κατέχουν και πολλές φορές διαστρεβλώνουν την έννοια του Coaching.
Advertisment
Το επιστημονικό τεκμηριωμένο Coaching λοιπόν χρησιμοποιεί εργαλεία από το χώρο της Ψυχολογίας, της Παιδαγωγικής, της Προπονητικής και των Ανθρωπιστικών Επιστημών γενικότερα. Είναι μια σχέση συνεργατική, εγώ θα έλεγα και συντροφική, γιατί o Coach και o Coachee είναι συνοδοιπόροι σε ένα υπέροχο ταξίδι αλλαγής. Με τη γνώση, τη βοήθεια, τη συμπαράσταση και την ενδυνάμωση του Coach, o Coachee θέτει τους στόχους του, οδηγείται στην αυτογνωσία, βρίσκει τις λύσεις που ταιριάζουν σε αυτόν και προχωράει στην υλοποίησή τους.
Το σημαντικό που πρέπει να τονίσουμε και είναι αυτό που κάνει το Coaching πολύτιμο και μοναδικό είναι ότι στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην πράξη στο τι ακριβώς θα κάνουν οι άνθρωποι και πώς θα το κάνουν, με αποτέλεσμα να μεταμορφώνει κυριολεκτικά τις περισσότερες φορές τις ζωές των ανθρώπων. Τα αποτελέσματα των ερευνών που έχουν γίνει μας δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία αυτών που έχουν μπει ενεργά σε διαδικασία coaching έχουν επιτύχει πολύ μεγάλες αλλαγές προς το καλύτερο και ταυτόχρονα έχουν αποκτήσει ισχυρή αυτοπεποίθηση.
2. Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της επικοινωνίας για την ευτυχία μας;
Μα η επικοινωνία και οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι το Α και το Ω στη ζωή μας! Τον τελευταίο καιρό δημοσιεύονται συνέχεια έρευνες από έγκυρα Πανεπιστήμια όπως το Cambridge και το Harvard, οι οποίες καταδεικνύουν το ότι η ανθρώπινη επικοινωνία είναι ο πρώτος και ο βασικός παράγοντας για την ευτυχία του ανθρώπου. Δεν χρειάζονται όμως τα Πανεπιστήμια και οι επιστήμονες για να μας το πουν. Το γνωρίζουμε και από την ιστορία και από την ίδια μας την εμπειρία, όπως γνωρίζουμε βέβαια και το πόσο περίπλοκη και δύσκολη έχει γίνει η επικοινωνία στις μέρες μας.
Advertisment
3. Φέρνετε για πρώτη φορά στην Ελλάδα την έννοια του Assertiveness. Μπορείτε να μας εξηγήσετε τι σημαίνει;
Είμαι πολύ χαρούμενη, πολύ υπερήφανη και πολύ συγκινημένη που ήρθε η ώρα να υλοποιήσω ένα όνειρο πολλών χρόνων. Χρειάστηκε πολλή μελέτη της θεωρίας και των διεθνών πρακτικών στο Assertiveness Training και ταυτόχρονα μεγάλη εμπειρία και πρακτική μέσα από τις ομάδες που διοργανώνω για τις ανθρώπινες σχέσεις, την αυτοπεποίθηση, τα όρια, τη διαχείριση των συναισθημάτων και την επικοινωνία, για να μπορέσω να φτάσω σε αυτό το σημείο.
Το Assertiveness μέχρι σήμερα ήταν άγνωστο στην Ελλάδα, παρόλο που ως όρος και ως εκπαίδευση και coaching είναι πολύ διαδεδομένο στο εξωτερικό.
Η Ψυχολογία μας λέει ότι υπάρχουν, χοντρικά βέβαια, τέσσερις τύποι ανθρώπων. Ο παθητικός, ο επιθετικός, ο παθητικός/επιθετικός και ο assertive. Assertive είναι αυτός που πιστεύει στον εαυτό του και στις δυνάμεις του, είναι ισορροπημένος, δε δέχεται παθητικά τη ζωή και δε γίνεται «χαλί να τον πατήσουν» οι άλλοι, βάζει υγιή όρια, δε βασανίζεται από τις τύψεις και τις ενοχές, χειρίζεται με επιτυχία τους τοξικούς ανθρώπους και τις τοξικές καταστάσεις, εκφράζει άφοβα τις σκέψεις του και τα συναισθήματά του, υπερασπίζεται τις επιλογές του και διεκδικεί τα δικαιώματά του.
Ο άνθρωπος που είναι assertive δεν είναι επιθετικός, δεν πληγώνει, δεν υποβιβάζει, δεν είναι ο ισχυρογνώμων «νταής» και καβγατζής. Είναι ο ισορροπημένος άνθρωπος που κτίζει γέφυρες επικοινωνίας αντί να δηλητηριάζει και να δηλητηριάζεται με την παθητικότητά ή την επιθετικότητά του. Ο άνθρωπος αυτός, όπως καταλαβαίνουμε βιώνει σε πολύ μεγάλο βαθμό την αρμονία και την ικανοποίηση και στη σχέση του με τον εαυτό του και στις σχέσεις του με τους άλλους.
4. Είναι μια μέθοδος που εφαρμόζεται στο εξωτερικό κι αν ναι πού;
Το Assertiveness Training είναι ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα εκπαίδευσης, το οποίο χρησιμοποιείται στο χώρο της Γνωσιακής – Συμπεριφοριστικής θεραπείας (Cognitive Behavioural Therapy) και του Γνωσιακού-Συμπεριφοριστικού Coaching. Εφαρμόζεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες , με πρωτοπόρο την Αγγλία, και φυσικά στην Αμερική. Δεν είναι τυχαίο ότι φημισμένα Πανεπιστήμια, όπως της Οξφόρδης και του Κεντ, έχουν εντάξει εδώ και πολλά χρόνια το Assertiveness Training στα προγράμματά τους. Η πρακτική έχει δείξει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα.
5. Σύμφωνα με την εμπειρία σας, έχοντας εργαστεί με χιλιάδες ανθρώπους μέχρι σήμερα, μπορούμε να πούμε ότι η παθητική συμπεριφορά σχετίζεται περισσότερο με τους εσωστρεφείς ανθρώπους και η επιθετική με τους εξωστρεφείς ή δεν υπάρχει κάποια σχέση;
Χοντρικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι η εσωστρέφεια ταυτίζεται περισσότερο με την παθητικότητα και η εξωστρέφεια με την επιθετικότητα. Ο εσωστρεφής άνθρωπος συνήθως δυσκολεύεται πολύ στο να εκφραστεί, να βάλει όρια και να αναπτύξει κοινωνικές σχέσεις. Ο εξωστρεφής από την άλλη πολύ πιο εύκολα θα φωνάξει και θα τσακωθεί. Είναι όμως κατά τη γνώμη μου επικίνδυνο να κάνουμε τέτοιου τύπου διακρίσεις, αφού ένα κομμάτι ανθρώπων είναι αμφιστρεφείς και φυσικά ποτέ ένας άνθρωπος δεν εντάσσεται 100% σε μια κατηγορία. Πολλές φορές άλλωστε μπορεί και να παραπλανηθούμε και να εντάξουμε βεβιασμένα έναν άνθρωπο σε μια κατηγορία.
Για παράδειγμα, θα χαρακτηρίζαμε ως εξωστρεφή έναν άνθρωπο που μιλάει πολύ και έχει πολλές κοινωνικές σχέσεις. Είμαστε όμως σίγουροι ότι εκφράζει τον πραγματικό-αυθεντικό εαυτό του και ότι οι σχέσεις του είναι ουσιαστικές; Επομένως αυτό που μας ενδιαφέρει είναι κάθε άτομο ξεχωριστά με τα προσωπικά του χαρακτηριστικά και τις δικές του ιδιαίτερες ανάγκες.
6. Γιατί όχι παθητική ή επιθετική συμπεριφορά; Γιατί προέκυψε η ανάγκη για μια ενδιάμεση αντιμετώπιση των προβλημάτων;
Πολύ απλά γιατί, όπως ανέφερα και πιο πριν, δηλητηριάζουν και οι δύο τις ζωές των ανθρώπων και τους βυθίζουν στη δυστυχία. Οι σχέσεις δεν είναι ουσιαστικές, γιατί βασίζονται στο φόβο, την ανασφάλεια, τις τύψεις, τις ενοχές και τα παιχνίδια εξουσίας, τα οποία βέβαια δεν μπορούν ποτέ να αποτελέσουν τη βάση για την οικοδόμηση υγιών σχέσεων που θα μας προσφέρουν την επικοινωνία, τη χαρά και την ολοκλήρωση.
7. Παρατηρούμε ότι τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια τάση για την ανάδειξη ενδιάμεσων τύπων συμπεριφοράς. Για παράδειγμα, κάποτε, διαχωρίζαμε τους ανθρώπους σε εξωστρεφείς και εσωστρεφείς. Σήμερα ακούμε πλέον για τους αμφιστρεφείς, δηλαδή εκείνους που είναι τόσο εσωστρεφείς όσο και εξωστρεφείς. Πιστεύετε ότι βρισκόμαστε σε μια φάση αλλαγής της αντίληψής μας; Ότι ξεφεύγουμε από τους ακραίους διαχωρισμούς, ταμπέλες και πρότυπα συμπεριφοράς και προσπαθούμε να βρούμε την περίφημη μέση οδό;
Ο Αριστοτέλης διατυπώνοντας την έννοια της «μεσότητας» ισχυρίστηκε ότι μέσω αυτής μπορούν ο άνθρωπος και η κοινωνία να κατακτήσουν την «ευδαιμονία» και δε θα διαφωνήσω μαζί του, γιατί η μεσότητα είναι πάντα επίκαιρη και πάντα αποτελεί το ζητούμενο. Φυσικά πολλές φορές έχει διαστρεβλωθεί η σημασία της, με αποτέλεσμα να ταυτίζεται με το συμβατικό, το άνευρο και το «ξενέρωτο», που θα λέγαμε και στην καθημερινότητα. Δεν είναι όμως έτσι. Μεσότητα αποτελεί η απουσία της έλλειψης και της υπερβολής, δηλαδή η ισορροπία και η αρμονία. Αυτό προσπαθούμε να επιτύχουμε και με το Assertiveness Training & Coaching, την ισορροπία και την αρμονία στη σχέση μας με τον εαυτό μας και στις σχέσεις μας με τους άλλους.
8. Το assertiveness μπορεί να εφαρμοστεί σε όλες τις μορφές σχέσεων;
Φυσικά. Το assertiveness είναι απαραίτητο σε όλες τις μορφές σχέσεων και είναι η βάση για την επιτυχία και την ευτυχία σε όλες τις σχέσεις είτε είναι προσωπικές είτε είναι επαγγελματικές. Σε όλες τις χώρες του κόσμου που εφαρμόζεται, άνθρωποι εντάσσονται σε αυτήν τη διαδικασία είτε για να μεταμορφώσουν τις προσωπικές τους σχέσεις είτε για να μεταμορφώσουν τις επαγγελματικές είτε φυσικά για να τις μεταμορφώσουν συνολικά. Δεν είναι τυχαίο ότι οι μεγαλύτερες «έξυπνες» επιχειρήσεις προσφέρουν προγράμματα Assertiveness Training στους υπαλλήλους τους.
9. Από την περιγραφή σας, δίνεται η αίσθηση ότι για να εφαρμόσει κανείς το assertiveness, χρειάζεται να έχει μια ισχυρή δόση αυτοπεποίθησης. Τι γίνεται όμως με αυτούς που δεν έχουν την αυτοπεποίθηση;
Συνήθως αυτός που δεν έχει αυτοπεποίθηση δεν είναι assertive, γιατί ακριβώς μια από τις βασικές αιτίες και της παθητικότητας και της επιθετικότητας είναι η αρνητική αυτοεικόνα και η έλλειψη αυτοπεποίθησης. Αυτός είναι και ο λόγος που πάντοτε στα προγράμματα Assertiveness Training υπάρχει και ξεχωριστή ενότητα για την αυτοπεποίθηση και πάντοτε από την αρχή μέχρι το τέλος του προγράμματος δίνεται ιδιαίτερο βάρος και σε αυτόν τον τομέα. Από την άλλη το assertiveness, όταν το εφαρμόζεις, σου τονώνει και σου αυξάνει συνεχώς και την αυτοπεποίθηση, διότι βιώνεις πια την επιτυχία, οπότε συνεχώς ενισχύεται και η αυτοεικόνα σου.
Το Assertiveness Training & Coaching δεν απευθύνεται μόνο σε ανθρώπους που διαθέτουν χαμηλή αυτοπεποίθηση. Η πείρα μου έχει δείξει ότι υπάρχουν αρκετοί άνθρωποι που « έχουν κάνει δουλειά με τον εαυτό τους», όμως δυσκολεύονται στις σχέσεις τους με τους άλλους, γιατί δεν γνωρίζουν τους τρόπους με τους οποίους θα επιτύχουν την ουσιαστική επικοινωνία και θα χειριστούν συγκρούσεις, δύσκολους ανθρώπους και δύσκολες καταστάσεις. Το Assertiveness training αποτελεί την ιδανική λύση για αυτούς, γιατί δυστυχώς η οικογένεια και η κοινωνία μας μας έχει διδάξει τις περισσότερες φορές μόνο παθητικές ή επιθετικές συμπεριφορές, οπότε δεν γνωρίζουμε τρόπους διαφορετικής αντιμετώπισης.
10. Κα Ορφανουδάκη, θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε ευθέως. Μήπως πρόκειται για άλλη μια θεωρητική μέθοδο που στα λόγια ακούγεται περίφημα, αλλά στην πράξη είναι ανεφάρμοστη;
Θα μου επιτρέψετε να κάνω άλλη μια βουτιά στη αρχαιότητα και να αναφέρω τον Περικλή, ο οποίος ήταν από τους πρώτους που πραγματεύτηκαν τη διάσταση μεταξύ θεωρίας και πράξης και που με επηρέασε από τη νεανική μου ηλικία στην οπτική μου γωνία για τη ζωή. Έχουμε μπουχτίσει από ωραία λόγια και παραμύθια και για μένα θα ήταν αδιανόητο να ασχοληθώ με κάτι αποκλειστικά θεωρητικό. Το Assertiveness Training μας διδάσκει αναλυτικά τεχνικές που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε στην καθημερινότητά μας, στοχεύει δηλαδή ακριβώς στο να δώσει την απάντηση στο ερώτημα που μας βασανίζει καθημερινά: «Και τώρα τι κάνω;»
Από την άλλη το Coaching με το οποίο το παντρεύω σε αυτό το πρόγραμμα, δίνει τη δυνατότητα να δούμε με κάθε άτομο ξεχωριστά και ως ομάδα τους ιδιαίτερους τρόπους που θα εφαρμόσει ο καθένας στη δική του συγκεκριμένη περίπτωση, να επιλέξει αυτό που του ταιριάζει σύμφωνα με την ψυχοσύνθεσή του, να βρει εννοείται και τους δικούς του τρόπους ή να προσαρμόσει τους ήδη υπάρχοντες, να ενδυναμωθεί και να προχωρήσει στην υλοποίησή τους. Το Assertiveness Coaching & Training στοχεύει αποκλειστικά και μόνο στην πράξη και η διεθνής εμπειρία και πρακτική το έχουν καταξιώσει ως έναν από τους καλύτερους τρόπους αναμόρφωσης της ζωής του ανθρώπου.
Από μικρή ονειρευόμουν να είχα ένα μαγικό ραβδάκι που θα το κουνούσα και θα έκανα τους ανθρώπους ευτυχισμένους και γι αυτό στράφηκα αρχικά στην Εκπαίδευση και στη συνέχεια στο Coaching. Δεν είμαι όμως από τους ανθρώπους που θα «παραμυθιάσω» τους άλλους . Μακάρι εν ριπή οφθαλμού μόνη μου να μπορούσα να άλλαζα τα πάντα. Πιστεύω βέβαια ότι έχω βρει το «μαγικό ραβδάκι» που παράλληλα με τη συνεργασία, τον ενθουσιασμό και την υλοποίηση από την πλευρά του ίδιου του ατόμου μπορεί να φέρει τη ριζική αλλαγή. H μέθοδος αυτή ονομάζεται Assertiveness Training & Coaching και είμαι πολύ ευτυχισμένη, γιατί έχει τη δύναμη να μεταμορφώσει τη ζωή του ατόμου και για αυτό να συμβάλλει και στη διαμόρφωση μιας υγιούς ελληνικής κοινωνίας.
