Ο Ρώσος φυσιολόγος και ιατρός Ιβάν Πετρόβιτς Πάβλοφ, χώρισε τα αντανακλαστικά μας, δηλαδή τα βασικά λειτουργικά δεδομένα του νευρικού μας συστήματος, σε δύο μεγάλες κατηγορίες:
1. Στα ανεξάρτητα, τα οποία είναι σταθερά και απόλυτα (πχ άνοιγμα – κλείσιμο ματιών). Ήδη ενυπάρχουν σε εμάς σαν έμβρυα, ή λειτουργούν από τις πρώτες ημέρες της ζωή μας (βλέπε αρχαϊκά – νεογνικά αντανακλαστικά).
Advertisment
2. Στα εξαρτημένα αντανακλαστικά που θα μας απασχολήσουν σε αυτό το κείμενο κι αφορούν την επίκτητη διαδικασία της «κλασικής εξαρτημένης μάθησης».
Το πείραμα με τα σκυλάκια του Pavlov είναι σε όλους μας γνωστό (Κλασική εξαρτημένη μάθηση). Ο Ιβάν Πετρόβιτς Πάβλοφ, τιμήθηκε με το βραβείο νόμπελ Ιατρικής και φυσιολογίας το 1904. Κυρίως άφησε μια πολύτιμη παρακαταθήκη γνώσης κι εμπειρίας, σε σχέση με την επίκτητη «εξαρτημένη μάθηση». Τεχνογνωσία που αφορά το σύνολο του ζωικού βασιλείου, έως τον άνθρωπο. Σε πρακτικό επίπεδο, αφού κατανοήσουμε τους βασικούς νεύρο/βιολογικούς μηχανισμούς που μας καλούν να είμαστε όλοι, σαν σώματα και σαν εγκέφαλοι, «εμπλεκόμενοι» στη συγκεκριμένη διαδικασία «εξαρτημένης μάθησης», τα πεπραγμένα έχουν ως εξής:
1. Η συχνή επανάληψη σε μια εμπειρία λειτουργεί για τον ανθρώπινο εγκέφαλο, σε σχέση με τα εξαρτημένα αντανακλαστικά, με συγκεκριμένο και τεκμηριωμένο επιστημονικά τρόπο. Λειτουργεί ακριβώς όπως, όταν περνούν οι σκιέρ με τα παγοπέδιλά τους, αφήνοντας μια γραμμή στο χιόνι.
Advertisment
2. Εάν περάσει ένας ή δύο σκιέρ, η γραμμή θα είναι απαλή και θα σβήσει γρήγορα. Εάν όμως περάσουν πολλοί σκιέρ, θα αφήσουν βαθιά γραμμή στο δρόμο. Έτσι, η συχνή επανάληψη μιας δράσης ή μιας εμπειρίας στον ανθρώπινο εγκέφαλο, αφήνει ένα ισχυρό «νευρωνικό μονοπάτι – δίκτυο».
3. Τελικά, η συσσωρευτική δράση σε μια εμπειρία, αφήνει ένα ισχυρό αποτύπωμα στον ανθρώπινο εγκέφαλο και δημιουργεί μια νέα νευρική ετικέτα – επιγραφή (neuro tag).
4. Η διαδικασία πρόσληψης της εμπειρίας – του ερεθίσματος – της πληροφορίας που περνά στον εγκέφαλο μας, γίνεται κυρίως μέσω των μηχανισμών εισροής των πληροφοριών. Ερεθισμάτων και πληροφοριών, μέσω των βασικών μας αισθήσεων. Όραση, ακοή, όσφρηση, γεύση, αφή. Ο ανθρώπινος οργανισμός είναι ένας τεράστιος δέκτης, ένα μεγάλο «σφουγγάρι» που δέχεται καθημερινά πλήθος μηνυμάτων και δεδομένων. Κάποια από αυτά τα μηνύματα, τα κρατά και τα κατοχυρώνει «νευρωνικά» στον εγκέφαλό του.
5. Εδώ γεννιέται ένα ακόμη ερώτημα: Είναι όλα τα μηνύματα – ερεθίσματα που δεχόμαστε καθημερινά, χρήσιμα και κυρίως συμβατά με τη φύση και τη φυσιολογία μας; Οι νευρωνικές ετικέτες – επιγραφές που δομούμε και «χτίζουμε» εγκεφαλικά, απ’ τα διάφορες καθημερινές πληροφορίες που δεχόμαστε, είναι όλες ωφέλιμες και «φυσιολογικές»;
6. Η απάντηση είναι: Όχι. Εδώ βεβαίως ενυπάρχει ατομική ευθύνη του καθενός μας σε σχέση με τη «δική του» υποκειμενική φυσιολογία, στο τι είναι ωφέλιμο ή χρηστό για τον καθέναν μας και τα αντίστοιχα ερεθίσματα που δέχεται.
7. Εν κατακλείδι: Τα μηνύματα, τα ερεθίσματα και οι πληροφορίες που δεχόμαστε καθημερινά, είναι τελικά για τον εγκέφαλό μας, εντολές. Εντολές που δομούν και αναδημιουργούν κυριολεκτικά, ένα νέο εγκέφαλο.
8. Εδώ γεννιέται εύλογα η απόλυτη σειρά ερωτήσεων: Χρειάζεται να επιλέγω να βιώνω, μέσω των αισθήσεών μου στην καθημερινότητά μου μηνύματα και ερεθίσματα που υποστηρίζουν τη φύση και τη φυσιολογία μου; Έχω δυνατότητα επιλογής της κάθε εμπειρίας στην οποία θα εμπλακώ προκειμένου να μεριμνήσω για την υγεία μου, εποικοδομητικά; Υπάρχουν πληροφορίες που είναι ωφέλιμες, υποστηρίζουν και φροντίζουν για την υγεία και τη φυσιολογία μου;
Η απάντηση σε όλα, είναι Ναι. Καλή συνέχεια και καλή επιλογή σ’ αυτά τα μηνύματα, σ’ αυτές τις πληροφορίες που τελικά γίνονται κυτταρικές εντολές, που τελικώς αναδημιουργούν χρήσιμες και ωφέλιμες εγκεφαλικές ετικέτες – επιγραφές για όλους μας.
Δημήτρης Καραμανής – Πτυχιούχος φυσικοθεραπευτής, Εκπαιδευτής/Εισηγητής Ενηλίκων – ΛΑΕΚ
