Ποιος είναι ο σημαντικότερος παράγοντας δυσφορίας στη ζωή μας; Με μια λέξη το «πρέπει». Με περισσότερες λέξεις συνέχισε να διαβάζεις.
Θυμάμαι όταν έδωσα Πανελλήνιες. Τα αποτελέσματα βγήκαν και ανακοίνωναν στην τηλεόραση τις βάσεις και τους πρώτους δυο που πέρασαν σε κάθε σχολή. Ο παρουσιαστής είπε πως είχα περάσει δεύτερος στο Μαθηματικό Θεσσαλονίκης. Τα τηλεφωνήματα για συγχαρητήρια στο σπίτι έπεφταν βροχή.
Advertisment
Εγώ ήθελα να κρυφτώ και να μη μιλήσω σε άνθρωπο. Ευτυχώς, δεν είχαμε τότε κινητά για να μπορούν να με βρίσκουν κι έτσι έπρεπε να παίρνουν τηλέφωνο στο σταθερό (υπήρξε και αυτή η εποχή, ναι).
Άκου δεύτερος. Ντροπή. Ενώ τώρα γελάω με τα καμώματά μου, τότε ήμουν εμφανώς ενοχλημένος. Μια αντικειμενική επιτυχία αποτέλεσε για μένα πηγή δυσφορίας. Δεν μπορούσα να δεχτώ το ότι πέρασα δεύτερος. Έπρεπε να είχα περάσει πρώτος.
Ευτυχώς, τέσσερα χρόνια μετά, τελείωσα πρώτος τη σχολή και έτσι το κόμπλεξ του δεύτερου σταμάτησε να με ταλαιπωρεί. Μόνο όσον αφορά στο συγκεκριμένο αντικείμενο όμως. Στην υπόλοιπη ζωή μου εξακολουθούσα να πιστεύω πως έπρεπε να είμαι ο καλύτερος σε ό,τι καταπιανόμουν. Όπως καταλαβαίνετε δεν ήμουν και πολύ ευτυχισμένος. Όταν το ελάχιστο προαπαιτούμενό μου ήταν το να είμαι ο καλύτερος σε κάτι που έκανα, τότε αντιμετώπιζα δυο εκδοχές.
Advertisment
1. Να ήμουν όντως ο καλύτερος. Τότε δεν χαιρόμουν ιδιαίτερα αφού το περίμενα. Είχα προεξοφλήσει αυτό το αποτέλεσμα. Έγινε απλά αυτό που έπρεπε.
2. Να μην ήμουν ο καλύτερος (η πιο συχνή έκβαση). Τότε απογοητευόμουν γιατί δεν τα κατάφερα όπως θα έπρεπε. Είχα αποτύχει. Άκου δεύτερος.
Καλό σενάριο από άποψη ευτυχίας δεν υπήρχε. Δυστυχώς, σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι σαν κι εμένα. Δε θέλουν όλοι να είναι οι καλύτεροι (ευτυχώς, αν και υπάρχουν και αυτοί). Όλοι όμως βασίζουμε την ευτυχία μας στις προσδοκίες μας. Στο τι θα έπρεπε να κάνουμε.
Όταν οι προσδοκίες μας ικανοποιούνται (για μένα να έρθω πρώτος), τότε νιώθουμε ικανοποιημένοι, όχι τόσο ευτυχισμένοι. Όταν οι προσδοκίες μας, δεν ικανοποιούνται, τότε απογοητευόμαστε. Όταν οι καταστάσεις ξεπερνούν τις προσδοκίες μας, τότε νιώθουμε πραγματικά ευτυχισμένοι.
Πώς διαμορφώνεται ο πήχης των προσδοκιών μας;
Είναι πολυπαραγοντικό το πρόβλημα αυτό, όμως μεγάλο ειδικό βάρος στη διαμόρφωση των προσδοκιών μας διαδραματίζουν όσα ακούμε και διαβάζουμε γύρω μας. Από τα μηνύματα με τα οποία η κουλτούρα μας μάς βομβαρδίζει. Από τις φωνές που με καλή διάθεση θέλουν να μας σπρώξουν να πετύχουμε κάτι παραπάνω. Να πάμε πιο μπροστά. Πιο ψηλά.
«Γίνε αυτό που αξίζεις», «Ζήσε με πάθος!», «Μη συμβιβάζεσαι», «Σκέψου Θετικά», «Πέσε επτά φορές και σήκω οκτώ», «Μη στεναχωριέσαι, άλλοι δεν έχουν ούτε τα μισά που έχεις εσύ», «Μην κάνεις έτσι, θα περάσει», «Μπορείς να αποκτήσεις τον τέλειο σύντροφο», «Φτιάξε το τέλειο σώμα», «Μπορείς να βρεις την δουλειά των ονείρων σου», «Να είσαι αυθεντικός», «Διώξε τους τοξικούς ανθρώπους από γύρω σου», «Μην νοιάζεσαι για τη γνώμη των άλλων» και άλλα πολλά.
Ποιο είναι το κοινό όλων αυτών των καλοπροαίρετων τσιτάτων; Το κοινό είναι ότι σου λένε πως πρέπει να κάνεις κάτι διαφορετικό από αυτό που ήδη κάνεις. Το κρυφό μήνυμα είναι πως αυτό που κάνεις δεν είναι αρκετά καλό.
Δεν είσαι αυτό που αξίζεις. Δε ζεις με πάθος, όπως θα έπρεπε. Συμβιβάζεσαι και δεν πρέπει. Δεν πρέπει να κάνεις αρνητικές σκέψεις. Πέφτεις και πρέπει να ξανασηκωθείς. Δεν πρέπει να στεναχωριέσαι. Δεν πρέπει να κάνεις έτσι. Ο σύντροφός σου είναι σκάρτος και αν δεν έχεις σύντροφο, τότε μπορεί να είσαι εσύ σκάρτος. Το σώμα σου πρέπει να είναι καλύτερο. Η δουλειά σου δεν είναι όπως θα έπρεπε να είναι. Δεν είσαι όσο αυθεντικός θα έπρεπε να είσαι. Δεν πρέπει να έχεις τοξικούς ανθρώπους στη ζωή σου. Δεν πρέπει να σε νοιάζει η γνώμη των άλλων.
Το πρόβλημα είναι πως εσύ τα κάνεις όλα αυτά (ή τουλάχιστον κάποια από αυτά). Και δεν ζεις πάντα με πάθος. Και συμβιβάζεσαι. Και κάνεις αρνητικές σκέψεις. Και στεναχωριέσαι. Και υπάρχουν πολλές στιγμές που ο σύντροφός σου δεν σου κάνει. Και εσύ δεν του κάνεις. Και η δουλειά σου δεν είναι η καλύτερη που θα μπορούσες να σκεφτείς. Και το σώμα σου δεν είναι όπως των περιοδικών. Και δεν είσαι πάντα αυθεντικός. Και σε νοιάζει τι θα πουν οι άλλοι. Και η ζωή σου φαίνεται δύσκολη. Και, και, και
Αλλά όλοι σου λένε ότι δε θα έπρεπε. Ε, και; Εδώ είναι η μεγαλύτερη πηγή δυσφορίας, πιστεύω. Όχι στο τι κάνεις, αλλά στο τι πιστεύεις ότι θα έπρεπε να κάνεις. Η μη ρεαλιστική, ελιτίστικη προσδοκία ότι θα έπρεπε να ζεις ένα μοντέλο ζωής το οποίο μάλλον δεν αντιστοιχεί στην πραγματικότητα.
Γιατί η πραγματικότητα είναι πολύ διαφορετική. Το ξέρεις από πρώτο χέρι. Όχι επειδή στο λέω εγώ. Επειδή το βλέπεις γύρω σου. Αν σταματήσεις να ακούς αυτές τις φωνές και αρχίσεις να βλέπεις τι συμβαίνει στο περιβάλλον σου, θα δεις ότι:
Οι περισσότεροι άνθρωποι δε ζουν με πάθος, συμβιβάζονται και κάνουν συχνά αρνητικές σκέψεις. Είναι φυσιολογικό. Πολλοί άνθρωποι που πέφτουν, κάθονται για λίγο καιρό στον πάτο επειδή έχουν προσωρινά κουραστεί. Μετά σχεδόν όλοι ξανασηκώνονται. Στο δικό τους χρόνο. Το έχεις κάνει κι εσύ.
Όλοι οι άνθρωποι στεναχωριούνται συχνά για καταστάσεις που για άλλους θα φαινόταν ιδανικές (βλέπε πέρασα δεύτερος). Όλες οι σχέσεις έχουν πολλά προβλήματα και σχεδόν όλα τα σώματα έχουν ατέλειες. Κανείς δεν είναι απόλυτα ευχαριστημένος με τη δουλειά του, καθώς κάθε δουλειά έχει πάρα πολλές πτυχές που είναι δυσάρεστες και βαρετές. Σχεδόν κανένας άνθρωπος δεν είναι 100% αυθεντικός και πολλοί από εμάς έχουμε ανθρώπους στη ζωή μας που φέρονται τοξικά ή φερόμαστε τοξικά πολλές φορές κι εμείς οι ίδιοι. Και φυσικά όλοι νοιαζόμαστε για το τι θα πει ο κόσμος. Κι όλες οι ζωές είναι γεμάτες δυσκολίες.
Τι σημαίνει αυτό;
Σημαίνει ότι αν ορίσουμε το φυσιολογικό ως αυτό το οποίο συμβαίνει κατά κόρον γύρω μας, τότε όλες αυτές οι συμπεριφορές είναι φυσιολογικές. Όλοι, ή σχεδόν όλοι, τις έχουμε. Το αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι δεν είσαι προβληματικός αν και εσύ τις έχεις. Είσαι ένας φυσιολογικός άνθρωπος. Δεν θα έπρεπε να είσαι αλλιώς. Αυτή είναι η ανθρώπινη φύση. Τα στατιστικά μιλάνε από μόνα τους. Μπορείς να το αποδεχτείς;
Άλλο αποδοχή, άλλο παραίτηση
Κάποιος θα μπορούσε να αναρωτηθεί: «Δηλαδή τι μου λες; Να παραιτηθώ από κάθε προσπάθεια προσωπικής βελτίωσης; Να πω “έλα μωρέ δεν πειράζει” και να αφεθώ στην μετριότητά μου; Είναι σωστό αυτό;» θα συμπλήρωνε. Αυτή είναι μια πολύ συχνή παρεξήγηση των θέσεων που προτείνω.
Αν θέλεις, μπορείς να αλλάξεις και να πετύχεις σχεδόν το οτιδήποτε. Αν δουλέψεις πολύ σκληρά μπορείς. Πραγματικά έχεις απίστευτες δυνατότητες σαν άνθρωπος. Και δεν πρέπει να πετύχεις. Υπάρχουν μάλιστα πάρα πολλά οφέλη και στην αποτυχία.
Αν θέλεις μπορείς να γίνεις αλλιώς. Και δεν θα έπρεπε να ήσουν αλλιώς. Η ανθρώπινη φύση είναι βαθιά «ελαττωματική» σύμφωνα με τα κριτήρια επιτυχίας και ηθικής που ο κόσμος μας χρησιμοποιεί. Αν θέλεις, μπορείς να αλλάξεις. Και δεν είσαι προβληματικός όπως είσαι. Είσαι φυσιολογικός. Είσαι μέτριος. Όλοι μέτριοι είμαστε. Και δεν πειράζει.
Είναι σαν να θέλεις να μαγειρεύεις όπως ο Πετρετζίκης. Αν θέλεις να το κάνεις, μπορείς. Υπάρχει μέθοδος και τρόπος. Μπορείς να στρωθείς και να περάσεις ώρες στην κουζίνα και να το πετύχεις. Αλλά αν δε μαγειρεύεις ήδη έτσι, δεν είσαι προβληματικός. Αν θέλεις, μπορείς να γίνεις άλλος άνθρωπος. Και δεν πρέπει να γίνεις. Δεν πρέπει καν να το θέλεις.
Η γνώση είναι δύναμη, όπως λέω συνέχεια στο βιβλίο μου. Το μόνο που προτείνω να κάνεις είναι να γνωρίζεις ποιος είσαι. Και μετά κάνε αυτό που θέλεις. Χωρίς αυταπάτες. Με επίγνωση των συνεπειών αν αλλάξεις και αν δεν αλλάξεις. Με επίγνωση των παρόντων δυνάμεών σου. Χωρίς τις ενοχές του πρέπει.
Όταν σκέφτεσαι ότι θα έπρεπε να είσαι διαφορετικός, τότε αυτό το «θα έπρεπε» είναι που σε βαραίνει και σου κόβει τα πόδια πριν καν αρχίσεις. Αρχίζεις με γκολ από αποδυτήρια. Σου φοράς την ταμπέλα του ελαττωματικού και είναι πολύ πιο δύσκολο να πετύχεις το οτιδήποτε με αυτή την βαριά ταμπέλα να κρέμεται στο λαιμό σου.
Κάπως έτσι κι εγώ αποδέχομαι πλέον τη μετριότητά μου. Και προσπαθώ να γίνομαι καλύτερος όποτε μπορώ και αντέχω. Όχι επειδή πρέπει. Αλλά επειδή απολαμβάνω τη διαδικασία της αυτοβελτίωσης.
Αν κι εσύ αποδεχθείς την a priori «ελαττωματική» σου φύση, θα νιώσεις φυσιολογικός, ανάλαφρος. Και ίσως τότε με όρεξη, χωρίς ενοχές, θα μπορέσεις να προχωρήσεις και να αλλάξεις. Όχι αυτά που πρέπει να αλλάξεις αλλά… Αυτά που πραγματικά εσύ θέλεις να αλλάξεις.
- Τι έχει πραγματικά αξία στη ζωή; - 9 Απριλίου 2024
- 24 τραγούδια για ένα… αντισυμβατικό 2024 - 9 Ιανουαρίου 2024
- Η μεταμορφωτική δύναμη του να μιλάς σε αγνώστους - 7 Νοεμβρίου 2023
