Πώς μπορεί η νευροεπιστήμη να αποδείξει την ύπαρξη της ψυχής; Τα αποδεικτικά στοιχεία βρίσκονται σε όσα ήδη γνωρίζουμε για τον τρόπο που η ανθρώπινη βιολογία – ο εγκέφαλος και ο νους μας – λειτουργεί.
Η ψυχή, στο απλούστερο επίπεδο, είναι μια προέκταση της προσπάθειας του σώματος για συνδεσιμότητα. Χωρίς την ικανότητα της δημιουργίας δεσμών, η ψυχή μένει απόμακρη και εγγενώς άγνωστη, ακόμα και στον ίδιο της τον εαυτό. Η ψυχή αποκαλύπτεται μέσα από τη βούληση και τη δέσμευσή της, μια δέσμευση που αποδέχεται ότι η ζωτικότητα και η έκφρασή της καθορίζονται από τη σχέση της με αυτό που βρίσκεται πέρα από τον εαυτό της.
Advertisment
Δεν πρόκειται για νέο ιδεολόγημα. Κάποιες από τις παλαιότερες θέσεις περί ψυχής δηλώνουν τη σχέση της με το σώμα. Πρώιμοι διανοητές είδαν την ψυχή ως ένα έμβιο πνεύμα, ένα πνεύμα που δίνει ζωή στο σώμα, αλλά δεν είναι απόλυτα «του σώματος».
Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν τον όρο ψυχή με τη σημασία της πνοής, της ανάσας που δίνει ζωή (από το ρήμα ψύχω, που σήμαινε «πνέω, φυσώ»). Για τον Θωμά τον Ακινάτη και τον Αριστοτέλη, η ψυχή (anima στα λατινικά) είναι αυτό που δίνει ζωογόνο πνοή στο σώμα, χωρίς όμως να εξαντλείται από αυτό. Ο Ισαάκ Νεύτων είδε την ψυχή ως ενέργεια, αναπνοή και Πνεύμα.
Ο Νεύτων προσέδωσε επιστημονική οξυδέρκεια σε ό,τι αφορά τον τρόπο λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος, η οποία παρείχε τις βάσεις και το ειδικό βάρος στην άποψη ότι η ψυχή είναι η δύναμη της ζωής. Περιέγραψε την ψυχή ως ενέργεια, και αυτή η περιγραφή ακούγεται ακόμα αληθινή.
Advertisment
Η ψυχή είναι η οντότητα που διατηρεί τη ζωτικότητα του ανθρώπινου σώματος⋅ διαχέει ζωή στα όργανα και στα άκρα. Η ψυχή επίσης είναι αυτή που δίνει πνοή σε κάτι που εκείνος ονόμασε «νόηση» και σε αυτό που εμείς θα αποκαλέσουμε «νου» – τη δύναμη και τη βούληση να δημιουργήσουμε, να κατανοήσουμε και να έχουμε σχέσεις.
Ο νους/ η νόηση είναι που μας δίνει την αίσθηση του προσωπικού εαυτού μας και, μέσω αυτής της ατομικότητας, έναν τρόπο να συνδεθούμε και να διατηρήσουμε τη ζωτικότητα πέρα από τα όρια του σώματος. Μια σημείωση πόσον αφορά στους όρους. Χρησιμοποιώ τους όρους νους και ψυχή σχεδόν αδιάκριτα. Όπως ανέφερε παραπάνω, η καίρια διάκριση που θέλω να κάνω είναι μεταξύ του υλικού (σώμα) και του άυλου (ψυχή).
Η ψυχή δεν μπορεί να περιοριστεί στο σώμα, και υπάρχει κάτι περισσότερο από απλώς και μόνο σώμα. Αλλά είτε ονομάσουμε αυτό το κάτι «νου» είτε «νόηση» είτε «ψυχή», είναι λιγότερο σημαντικό, αναφορικά με το συνολικό επιχείρημα, από το να κατανοήσουμε τον τρόπο που ο νους/ η νόηση/ η ψυχή υπερβαίνει τις αμιγώς σωματικές διεργασίες ενώ παραμένει σε σύνδεση με αυτές.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Jay Lombard «Ο νους του Θεού» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο. Μπορείτε να το βρείτε εδώ
