Όλοι μας γνωρίζουμε ή έχουμε σχετιστεί με άτομα τα οποία έχουν φόβο δέσμευσης και αφοσίωσης. Οι άνθρωποι αυτοί ως προσωπικότητες αγαπούν ιδιαίτερα το να αισθάνονται ανεξάρτητοι και αυτάρκεις έτσι ώστε να μην υποχρεώνονται σε κανέναν, ενώ γενικότερα δεν πλησιάζουν πολύ τους άλλους ανθρώπους. Οι προσωπικότητες αυτές ονομάζονται σχιζοειδείς.
Όταν αισθανθούν ότι έρχονται πολύ κοντά με κάποιον, η ανάγκη τους για αυτοπροστασία και ακεραιότητα τους κάνει να αμύνονται με διάφορους τρόπους ώστε να αποφύγουν την οικειότητα η οποία τους προξενεί έντονο ασυνείδητο φόβο δέσμευσης. Ένας από τους τρόπους τους να αμυνθούν απέναντι σε αυτό τον «κίνδυνο» είναι για παράδειγμα να δημιουργήσουν καταστάσεις που φαντάζουν στους άλλους παράλογες και ανεξήγητες όπως να εκδηλώσουν μία φαινομενική επιθετικότητα χωρίς ιδιαίτερο λόγο δημιουργώντας σύγκρουση.
Advertisment
Ο σκοπός μέσα από αυτό είναι να απομακρυνθούν ξανά και να ανασυγκροτηθούν. Ο χαρακτηρισμός που συνήθως δέχονται από τους γύρω τους είναι «απόμακρος», «ψυχρός», «απλησίαστος» κ.ά. ενώ συχνά δίνουν την εντύπωση πως είναι άτομα περίεργα και παράξενα στη συμπεριφορά τους και στις αντιδράσεις τους.
Ο σχιζοειδής άνθρωπος στις ερωτικές σχέσεις
Η βασική σύγκρουση που βιώνουν τα σχιζοειδή άτομα στις σχέσεις τους, εστιάζεται ανάμεσα στην εγγύτητα και την απόσταση, την αγάπη και το φόβο. Αυτό φυσικά δε σημαίνει ότι οι σχιζοειδείς δεν συνάπτουν καθόλου συντροφικές σχέσεις. Κατά βάση είναι άνθρωποι που αποζητούν και έχουν ανάγκη την εγγύτητα, παράλληλα όμως όσο πιο κοντά έρχονται, τόσο αποστασιοποιούνται, έτσι ώστε να μη χάσουν κομμάτια του εαυτού τους και να καταφέρουν να διατηρήσουν την ατομικότητα τους.
Ενδιαφέρουσες προτάσεις που έχουν ειπωθεί και μας δείχνουν πως ένα σχιζοειδές άτομο αντιλαμβάνεται τις σχέσεις είναι οι παρακάτω: «Μαζί δεν κάνουμε και χώρια δεν μπορούμε» (Guntrip, 1952) και «Πλησίασε γιατί νιώθω μόνος, αλλά μείνε μακριά γιατί φοβάμαι την εισβολή» (Robbins, 1988)
Advertisment
Χαρακτηριστικά παραδείγματα συμπεριφορών των σχιζοειδών ατόμων είναι το να αποζητούν έντονα προσωπικό χρόνο και χώρο. Χώρο όχι μόνο συναισθηματικό αλλά και πραγματικό (π.χ. να έχουν ένα δικό τους δωμάτιο στο σπίτι που ζουν ως παντρεμένοι ή ακόμα και ένα δεύτερο μικρό σπίτι που να ανήκει μόνο σε εκείνους και να μπορούν να καταφύγουν).
Ο χρόνος που περνούν με τη σχέση τους προσπαθούν να είναι και αυτός περιορισμένος για να έχουν την άνεση να περνούν και προσωπικό χρόνο όπως αυτοί τον ορίζουν (φίλους, παρέες ή και μόνοι). Δυσκολεύονται ιδιαίτερα να δημιουργήσουν μία υγιή ρουτίνα η οποία να περιλαμβάνει και έναν άλλον άνθρωπο σταθερά και έτσι με τους παραπάνω τρόπους καταφέρνουν και κρατούν την κατάλληλη απόσταση που τους κάνει να νιώθουν επαρκώς απομακρυσμένοι και ασφαλείς.
Πίσω από όλα αυτά φυσικά δεν είναι κάτι άλλο παρά ο φόβος τους μη μείνουν μόνοι αλλά παράλληλα μην έρθουν και πολύ κοντά. «Δέσμευση», «αγάπη», «δέσιμο», «εξάρτηση» και «αφοσίωση» είναι οι πιο τρομακτικές έννοιες για εκείνους και κάνουν τα πάντα για να μη βρεθούν σε τέτοιες καταστάσεις.
Οι σχιζοειδείς έχουν την τάση να εκλογικεύουν τα συναισθήματα και τις ανθρώπινες σχέσεις καθώς επίσης χρησιμοποιούν ως άμυνα τον κυνισμό απέναντι στις έντονες συναισθηματικές εκδηλώσεις με αποτέλεσμα να πληγώνουν το σύντροφό τους. Χρησιμοποιούν εκφράσεις με σκοπό να υποτιμήσουν ή και να γελοιοποιήσουν τη στιγμή που μπορεί να λαμβάνουν από τον άλλον μία εκδήλωση υπέρμετρης τρυφερότητας. Τέτοιες εκφράσεις μπορεί να είναι: «Άσε τώρα τις αγάπες και μπες στο θέμα», «Έλα τώρα υπερβολές» κλπ.
Η αγάπη από μέρους του συντρόφου με αυτό τον τρόπο χάνει την αξία της και έτσι η σχέση με ένα σχιζοειδή άνθρωπο γίνεται μία εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση. Οι άνθρωποι που συνήθως μένουν σε αυτή τη σχέση μακροχρόνια είναι εκείνοι που έχουν μία σπάνια ικανότητα να αγαπούν χωρίς ανταπόκριση ή έχουν μαζοχιστικές τάσεις, θεωρώντας για κάποιο λόγο (που αφορά τη δική τους δομή προσωπικότητας και τα προσωπικά τους βιώματα) ότι όλα αυτά πρέπει να τα ανέχονται.
Ο σχιζοειδής άνθρωπος και η σεξουαλικότητα
Σεξουαλικά οι σχιζοειδής άνθρωποι θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως ανώριμοι. Θέλοντας να ικανοποιήσουν τις προσωπικές τους ανάγκες αντιμετωπίζουν τους άλλους ως σεξουαλικά αντικείμενα, πάλι συναισθηματικά αποστασιοποιημένοι από φόβο μήπως ακόμα και μέσα από την σαρκική επαφή προκύψει κάποιο στενό συναισθηματικό δέσιμο.
Όταν η περίοδος των ερωτικών δεσμών ξεκινά, ο σχιζοειδής έφηβος δυσκολεύεται έντονα στον τρόπο προσέγγισης και εκδήλωσης συναισθημάτων και σεξουαλικής επιθυμίας. Πιο συγκεκριμένα του λείπει η γνώση της κατάλληλης συμπεριφοράς. Η έκφραση συναισθημάτων όπως η συμπάθεια και η αίσθηση τρυφερότητας του είναι πράγματα άγνωστα καθώς επίσης του λείπει και η ενσυναίσθηση, η δυνατότητα δηλαδή να έρχεται στη θέση του άλλου. Έτσι μπορεί να αρχίσει να δημιουργεί σχέσεις με στόχο καθαρά και μόνο τη σεξουαλική ικανοποίηση χωρίς καμία συναισθηματική επένδυση. Ακόμα και όταν όμως ο σχιζοειδής άνθρωπος δημιουργεί κανονική συντροφική σχέση, φροντίζει να είναι συναισθηματικά αμέτοχος έτσι ώστε να αποφύγει τον κίνδυνο να αγαπήσει αληθινά και να είναι σίγουρος πως μπορεί να διαλύσει ανά πάσα στιγμή αυτή τη σχέση χωρίς να έχει καταστροφικές συνέπειες για τον ψυχισμό του.
Ο σχιζοειδής άνθρωπος και ο γάμος
Η άποψη του ανθρώπου με σχιζοειδή δομή προσωπικότητας για το γάμο είναι πως πρόκειται για ένα θεσμό, ο οποίος θα πρέπει να ανταποκρίνεται στις ανθρώπινες ανάγκες όπως εκείνος το έχει στο μυαλό του. Η απιστία για παράδειγμα κατά τη γνώμη του είναι αναπόφευκτη σε μία μακροχρόνια σχέση, όπως και η ελευθερία του και η ανάγκη του για αυτονομία. Προσπαθεί μέσα από αυτή την αντίληψη να περάσει το δικό του τρόπο ζωής και να ζει σύμφωνα με τις πεποιθήσεις του και όχι ενάντια σε αυτές, όποιες και αν είναι οι ανάγκες του άλλου ατόμου με το οποίο σχετίζεται.
Ολοκληρώνοντας καλό θα ήταν να τονίσουμε πως για να πούμε ότι ένας άνθρωπος έχει σχιζοειδή στοιχεία στην προσωπικότητά του δεν απαιτείται να έχει όλα τα παραπάνω. Μπορεί να έχει κάποια από τα στοιχεία χωρίς να χαρακτηρίζεται ως αμιγώς σχιζοειδής άνθρωπος τα οποία να είναι διαχειρίσιμα.
Τέλος, η σχιζοειδής ως δομή προσωπικότητας διαφέρει πολύ σε ένταση αλλά και σε έκταση των συμπτωμάτων από την Σχιζοειδή Διαταραχή Προσωπικότητας η οποία πρόκειται για ψυχική πάθηση που αποτελείται από συγκεκριμένα διαγνωστικά κριτήρια (DSM-5) και χρήζει ψυχιατρικής παρέμβασης. Σε επόμενα άρθρα θα αναλυθεί η σχιζοειδής προσωπικότητα όσον αφορά το θυμό και την επιθετικότητα αλλά και το γιατί ένας άνθρωπος αναπτύσσει αυτού του είδους τα χαρακτηριστικά (ψυχολογικό υπόβαθρο, παιδικά βιώματα, οικογενειακό περιβάλλον).
Ανδριάνα Παπαχρήστου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια ενηλίκων, ζεύγους & οικογένειας
[toggle title="Πηγές"]
Riemann Fritz, Grunformen der Angst, 1994
Nancy McWilliams (1994), Psychoanalytic Diagnosis: Understanding Personality Structure in the Clinical Process.
[/toggle]
