Το πρωί ξυπνάς με μια αίσθηση αισιοδοξίας, λες κι έχεις στα χέρια σου ολόκληρο τον κόσμο. Όνειρα, προσδοκίες, σκέψεις, προσπαθούν να οργανωθούν μήπως και πάρουν την μορφή σίγουρων αποφάσεων. Είσαι εδώ, έχεις τη μέρα μπροστά σου και ελπίζεις. Ελπίζεις και νιώθεις πως κάθε πρόκληση θα την καλοδεχτείς. Δεν είσαι σίγουρος πως θα είναι το μετά, αν θα είναι καλύτερα ή χειρότερα, έχει όμως ενδιαφέρον το καινούργιο. Τουλάχιστον δεν είσαι στάσιμος. Ξυπνάς λοιπόν, ανοίγεις τα παράθυρα και τραβάς τέρμα τις κουρτίνες. Ήλιος απλώνεται σε κάθε γωνιά του σπιτιού. Κοιτάς τον καθαρό ουρανό και τα μάτια σου έχουν εκείνη τη σπίθα που αντικατοπτρίζει τη φλόγα της ψυχής σου για ένα μέλλον πιο πλήρες; Τι σημαίνει όμως αυτό το πλήρες; Τι είναι αυτό που τόσο πολύ ποθείς τελικά; Απλά πράγματα, ανθρώπινα τρυφερά…
Τα απλά σου μαλακώνουν τη ψυχή και δεν το είχες καταλάβει. Το κατανοώ όμως είναι δύσκολο να ζεις και να επιλέγεις σ ένα κόσμο αφθονίας. Τελικά μετά από διάφορες δυσκολίες και το χρόνο που πήρες στις μέρες του αυτό-περιορισμού μάλλον καταλήγεις πως η απλότητα έχει τη μεγαλύτερη δύναμη, πως τα μικρά είναι αυτά που τελικά καταφέρνουν να γαληνέψουν την ταραγμένη ψυχή σου και να σε απομακρύνουν από φόβους, άγχη, ανασφάλειες, αγωνία για το μέλλον. Σε αποτραβούν από την έννοια της δυσκολίας και σε φέρνουν κοντά σ εκείνη την αίσθηση που αν σου ζητούσαν να την περιγράψεις θα έλεγες πως σε κάνει και νιώθεις ζωντανός.
Advertisment
Στο σπίτι η μυρωδιά του καφέ απλώνεται παντού ενώ το σχέδιο έχει αρχίσει ήδη και οργανώνεται. Με τι θα καταπιαστείς, με ποιους θα πάς και ποιους θα αφήσεις. Σε λίγο θα κάνεις την απόπειρα σου να το εφαρμόσεις κάνοντας δειλά δειλά τα πρώτα βήματα. Και τότε παρατηρείς από την αρχή, από το πρώτο κιόλας βήμα, το ρόλο που παίζουν οι άλλοι στη ζωή σου, πόσο πολύ εμπλέκονται. «Η κόλαση είναι οι άλλοι», σ ακούω ήδη να συμφωνείς με τον Σάρτρ γελώντας ειρωνικά. Ναι πράγματι, μπορούν να γίνουν μέχρι να συνειδητοποιήσεις τα όρια σου, μέχρι το περίβλημα εκείνο της ύπαρξης σου να πάρει ένα σταθερό σχήμα.
Παρόλα αυτά όμως, μόνο μέσα από τους άλλους μπορούμε να αποκτήσουμε αυτή τη πολύτιμη γνώση και μόνο μέσα από τους άλλους μπορούμε να υπάρξουμε. Πραγματικό παράδοξο. «Ο άνθρωπος είναι αθεράπευτα κοινωνικό ον». Και μπορούμε να συμφωνήσουμε με το παραπάνω σκεπτόμενοι πως δεν νοείται εν ζωή άνθρωπος αποκομμένος από την εν-τω-κόσμο ζωή του. Από πολύ μικρούλης περιμένει καρτερικά την αποδοχή και έχει ως ευσεβή πόθο την εκτίμηση των σημαντικών του άλλων. Η θέση του στο κόσμο και η στάση που κρατάει απέναντι σε αυτόν τον καθορίζουν σ’ όλα τα στάδια της ζωής του. Επίσης, η αλληλεπίδρασή του με τους άλλους και το πώς εκείνος αξιολογεί τη συμπεριφορά τους και τη συμπεριφορά του, τον διαμορφώνου. Τόσο σημαντικοί αυτοί οι άλλοι λοιπόν.
Τώρα αρχίζω και καταλαβαίνω πως είναι δυνατόν να χαρίζεις όλη σου τη μέρα στη σκέψη ενός και μόνο ανθρώπου. Σε παρακολουθώ που παιδεύεσαι να καταλάβεις εκείνον, εκείνην, εσένα, εσάς. Και περνάνε οι ώρες και οι σκέψεις θεριεύουν και μετουσιώνονται σε αντιδράσεις, σε λέξεις, ξεχειλίζουν από συναίσθημα. Κι έχει το συναίσθημα την ικανότητα να θολώνει τις σκέψεις, να κρύβει τις εναλλακτικές, να σε τρομάζει. Σε τρομάζει το άγνωστο, το ανεξερεύνητο και τρέχεις να κρυφτείς. Κουβάρι η σκέψη σου και τα χάνεις. Είναι πολύ ή λίγο αυτό που νιώθεις; Μικρή σημασία έχει. Νιώθεις! Κι αυτό είναι τα σημαντικό. Τι τύχη κι αυτή! Σου δίνεται κι η ευκαιρία να σκεφτείς πάνω σ αυτό. Να προσδιορίσεις τι σημαίνει για εσένα. Να ξεχωρίσεις τι σου αρέσει τελικά. Τι έχεις ανάγκη. Τι σου ταιριάζει. Τι στο προκάλεσε όλο αυτό. Τι πραγματικά ζητάς. Και κάπως έτσι αρχίζεις ν απαντάς σ ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα της ζωής σου. «Ποιος είμαι;».
Advertisment
Κι η μέρα περνά κι αρχίζει και σκοτεινιάζει. Κι όπως συμβαίνει σε κάθε τέλος έρχεται εκείνη η ώρα του απολογισμού. Δεν είσαι πάντα έτοιμος γι αυτό αλλά εκείνες τις ώρες οι αναμνήσεις κάνουν πιο εύκολα την εμφάνισή τους και σε βοηθούν. Το συναίσθημα τότε είναι ακόμη πιο έντονο και εσύ υποτάσσεσαι. Όσο κι αν σήμερα κατάφερες να αυτορυθμιστείς αύριο την ίδια ώρα θα είσαι αντιμέτωπος με το ίδιο «βάσανο».
Μήπως φταίει εκείνη η ώρα της Δύση; Μήπως τελικά εκείνη η ώρα είναι πάντα συνυφασμένη με τη μελαγχολία; Η «δύση» πάντα σε «ανακατεύει». Βλέπεις το τέλος και εκβιαστικά θυμάσαι πως αυτό είναι η μόνη σιγουριά. Έρχεται πάντα κι εσύ οφείλεις να έχεις κάνει στα γρήγορα τον απολογισμό σου αν θέλεις ν ανοίξεις την πόρτα σε μια ζωή πιο γεμάτη με περισσότερες ικανοποιημένες ανάγκες, άτακτα χρωματισμένη με συναισθήματα που την ομορφαίνουν ανέλπιστα πολύ. Χρωματίζεται έτσι ο χάρτης των εμπειριών σου και πλέον ο απολογισμός γίνεται αναπόφευκτος.
Και έχεις μια σκέψη που τριγυρνά στο μυαλό σου. Όποιος σ έφερε αντιμέτωπο με όλο αυτό είναι ευλογημένος. Του χρωστάς… Στα παλαιότερα χρόνια του απολογισμού μπορεί να χαρακτήριζες τη φάση αυτή σαν νεανική τρέλα, πάθος, μπορεί και επιπολαιότητα. Μετά κατάλαβες πως ήταν απλά πολλά μπλεγμένα συναισθήματα μαζί που οδηγούσαν στις συμπεριφορές σου. Άγνωστα συναισθήματα, δεν τα ήξερες μέχρι τότε. Θυμάσαι πως πάντα στην οικογένειά σου το συναίσθημα υποτιμάται και δεν εκφράζεται. Δεν ήξερες λοιπόν τότε κι είπες να ρισκάρεις και ν αρχίσεις να ανοίγεσαι προς άλλους ανθρώπους, ν’ αγαπάς. Ξαφνικά πολλά μέτωπα ανοίγουν. Ανασφάλειες, αγωνία, φόβος αποχωρισμού και απόρριψης, φόβος για το τέλος. Μια σε χάνεις μια σε βρίσκεις.
Όπως αναφέρει και ο Rogers, αν επιτρέψουμε στον άλλον να μας κατανοήσει κινδυνεύουμε ν αλλάξουμε μέσα από αυτή την κατανόηση. Τρομακτικό. Διλλήματα, μπλεγμένα κι αντιφατικά συναισθήματα που όμως είναι ικανά να επισύρουν πολλές αλλαγές. Είναι στιγμές που από τη μία θέλεις να φύγεις μακριά θεωρώντας πως έτσι θα πάψεις να βασανίζεσαι και από την άλλη δεν νιώθεις πουθενά αλλού τόσο ελεύθερος. Μπορεί να φοβάσαι πως μαζί με τον άλλον θα χάσεις τον εαυτό σου όμως συνάμα νιώθεις πως είστε ένα και δεν μπορείς να λειτουργήσεις ξεχωριστά και πως μαζί δίνεται αξία σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Καθρέφτης ο άλλος που αντανακλά ξεκάθαρα τη μορφή σου. Φοβίες κι ανασφάλειες «έχουν στήσει χορό» και νομίζεις πως παίρνουν το πρόσωπο κάποιου άλλου όμως δες λίγο καλύτερα, ποιο είδωλο καθρεφτίζεται;
Κι όσο περνάει ο καιρός και το συναίσθημα διογκώνεται τόσο περισσότερο φοβάσαι. Φοβάσαι το χώρο που δεν μένει κενός ούτε στο κρεβάτι που κοιμάσαι κι αντί να ασφυκτιάς ο ύπνος γλυκαίνει. Φοβάσαι όταν νιώθεις πως ο αέρας που ανασαίνεις σπίτι σου «ζεσταίνεται» από την ανάσα ενός άλλου ανθρώπου αλλά δεν θες να το κουνήσεις από εκεί. Ο άλλος, πάντα αυτός ο άλλος. Η αιώνια πάλη, η μοναξιά μειώνεται αλλά δεν εκμηδενίζεται κι εκεί αναρωτιέσαι. Αποδέξου όμως κάποια στιγμή πως χωρίς τους άλλους δεν μπορείς να επιβιώσεις.
Είναι μερικοί άνθρωποι που μαζί τους έμαθες το αλφάβητο των συναισθημάτων σου. Αυτούς ειδικά δεν μπορείς να τους ξεχάσεις. Για κάποια στιγμή στη ζωή σου τους κοιτούσες στα μάτια και άρχισες να καταλαβαίνεις τι ζητούσες. Κι αυτή ήταν μια συνεχόμενη και δυναμική διαδικασία. Ξεχωριστός για εσένα όποιος σε ακολούθησε σε κάποια από αυτά τα μονοπάτια. Το πιο σημαντικό που σε έμαθε είναι που σου έδειξε έναν τρόπο για να εξελιχθείς. Από εκεί και πέρα είναι δική σου η ευθύνη. Διεκδίκησε, εκφράσου κάνε ότι είναι να κάνεις αλλά κάνε το με πάθος αλλιώς μην το κάνεις καθόλου.
Το ξέρω πως πας να δεθείς μετρώντας ήδη μια απώλεια αυτή της ελευθερίας σου. Θέλει θάρρος να φοβάσαι να χάσεις τον εαυτό σου και τελικά να μένεις. Κοίτα όμως που σου δίνεται η δυνατότητα να κερδίζεις τόσα πολλά, αφού μέσα από τον άλλον σε μαθαίνεις.
Μη ξεχάσεις λοιπόν, να θυμάσαι ποιος ήσουν, ποιος έγινες και ποιος θες να γίνεις. Εσύ επέλεξες, εσύ αποφάσισες να μείνεις, δική σου η ευθύνη. Και τώρα ξέρεις πως στις σχέσεις είσαι ελεύθερος να κάνεις ότι θέλεις και ο άλλος το ίδιο απλά λαμβάνοντας υπόψη πάντα τους άλλους. Αυτοί πάντα θα είναι ο κόσμος σου.
Μαίρη Παναγοπούλου – υποψήφια διδάκτορας Οργανωσιακής Ψυχολογίας
