Αν έχετε ποτέ αντιμετωπίσει με επιφυλακτικότητα τη γνωριμία σας με έναν νέο συνάδελφο, αυτό πιθανότατα οφείλεται στο γεγονός ότι πιστέψατε πως διακρίνατε ίχνη ιδιοτελών κινήτρων.
Όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με κάποιον που του αρέσει να παίρνει, προστατεύουμε τον εαυτό μας κλείνοντας την πόρτα στα δίκτυά μας, αναστέλλοντας την εμπιστοσύνη και τη βοήθειά μας.
Advertisment
Για να αποφύγουν να μείνουν απέξω, οι παρτάκηδες καταφεύγουν στην προσποίηση και φέρονται γενναιόδωρα, ώστε να μπουν χωρίς πρόβλημα στα δίκτυά μας μεταμφιεσμένοι ως άνθρωποι που δίνουν ή εξισώνουν.
Το κόλπο έπιανε για δύο δεκαετίες για τον Κεν Λέι (ιδιοκτήτη της εταιρείας Enron), του οποίου οι χάρες και οι φιλανθρωπικές ενέργειες επέτρεπαν στους ανθρώπους να τον αντιμετωπίζουν ευνοϊκά, ανοίγοντας την πόρτα σε νέες διασυνδέσεις και πηγές βοήθειας.
Στο τέλος, όμως, γίνεται πολύ δύσκολο να συνεχίσουν να προσποιούνται σε όλες τις αλληλεπιδράσεις τους. Ο Κεν Λέι ήταν γοητευτικός όταν συγχρωτιζόταν με ισχυρούς ανθρώπους στην Ουάσινγκτον, αλλά πολλοί από τους συνεργάτες και υφισταμένους του ήξεραν την αλήθεια. Αν ανατρέξουμε στο παρελθόν, θα δούμε ότι ένας υπάλληλος της Enron είπε: «Αν θέλετε να κάνετε τον Λέι να πάει σε μια συνάντηση, θα έπρεπε να έχετε κάποιον σημαντικό προσκεκλημένο».
Advertisment
Υπάρχει μια ολλανδική φράση που αντικατοπτρίζει πολύ όμορφα αυτό το δυϊσμό. «Πάνω φιλάμε, κάτω κλοτσάμε».
Αν και όσοι παίρνουν έχουν την τάση να είναι κυρίαρχοι και να έχουν τους υφισταμένους τους υπό τον έλεγχό τους, είναι απροσδόκητα πειθήνιοι και φέρονται με ευλάβεια προς τους ανωτέρους τους. Όταν έχουν επαφές με ισχυρούς ανθρώπους, μπορούν και προσποιούνται πειστικά. Θέλουν οι ανώτεροί τους να τους θαυμάζουν, οπότε κάνουν το κάτι παραπάνω για να γοητεύσουν και να κολακεύσουν.
Το αποτέλεσμα είναι οι ισχυροί άνθρωποι να εντυπωσιάζονται ιδιαίτερα όταν τους γνωρίζουν για πρώτη φορά.
Μια τριάδα Γερμανών ψυχολόγων ανακάλυψε ότι όταν άγνωστοι συναντούν για πρώτη φορά κάποιον, αυτοί που γίνονται περισσότερο συμπαθητικοί είναι εκείνοι «με την αίσθηση ότι δικαιούνται τα πάντα και την τάση να χειραγωγούν και να εκμεταλλεύονται τους άλλους».
Οι παρτάκηδες μπορεί να ανεβούν ψηλά φιλώντας πάνω, αλλά πολύ συχνά πέφτουν κλοτσώντας κάτω (όπως έγινε και στην περίπτωση του Λέι).
Όταν ο Λέι ήθελε να εντυπωσιάσει τους αναλυτές της Γουόλ Στριτ, το έκανε εκμεταλλευόμενος του ίδιους του τους υπαλλήλους, ζητώντας τους να ζημιώσουν την ακεραιότητά τους ώστε να κατασκευάσουν ένα προσωπείο που θα εξαπατούσε τους αναλυτές.
Έρευνες δείχνουν ότι, καθώς οι άνθρωποι αποκτούν εξουσία, αισθάνονται σημαντικοί και πως τα πάντα είναι υπό τον έλεγχό τους· είναι λιγότερο συγκρατημένοι και νιώθουν ελεύθεροι να εκφράσουν τις φυσικές τους τάσεις.
Καθώς οι άνθρωποι που παίρνουν αποκτούν εξουσία, δίνουν λιγότερη προσοχή στο πώς τους αντιλαμβάνονται οι από κάτω και οι δίπλα τους· αισθάνονtαι πως έχουν το δικαίωμα να κυνηγήσουν τους ιδιοτελείς στόχους τους και να διεκδικήσουν όσο το δυνατόν περισσότερη αξία. Με τον καιρό, το να φέρονται άσχημα σε συνεργάτες και υφισταμένους θέτει σε κίνδυνο τις σχέσεις και την υπόληψή τους. Εξάλλου οι περισσότεροι άνθρωποι προτιμούν να εξισώνουν: οι βασικές αρχές τους δίνουν έμφαση στη δικαιοσύνη, την ισότητα και την αμοιβαιότητα. Όταν οι παρτάκηδες παραβιάζουν αυτές τις αρχές, οι εξισορροπιστές εντός των δικτύων τους πιστεύουν στο οφθαλμόν αντί οφθαλμού και θέλουν να δουν απονομή δικαιοσύνης.
Όσον αφορά τα δίκτυα, υπάρχουν νέες έρευνες που δείχνουν ότι όταν κάποιος την πατάει από ανθρώπους που παίρνουν, τότε τους τιμωρεί διαδίδοντας πληροφορίες για τη συμπεριφορά τους. «Το κουτσομπολιό συνιστά μια ευρέως διαδεδομένη, αποτελεσματική και μικρού κόστους μορφή τιμωρίας», γράφουν οι κοινωνικοί επιστήμονες Μάθιου Φάινμπεργκ, Τζόι Τσενγκ κα Ρομπ Ουίλερ.
Όταν οι πληροφορίες για τη συμπεριφορά δείχνουν ότι κάποιος είναι παρτάκιας, μπορούμε να αποσύρουμε την εμπιστοσύνη μας και να αποφύγουμε να γίνουμε αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Adam Grant «Δώσε και θα Πάρεις» από τις εκδόσεις Key Books. Δείτε περισσότερα εδώ
