Είναι πλέον δεδομένο ότι οι ανθρώπινες σχέσεις, είτε είναι ερωτικές, συντροφικές, φιλικές είτε επαγγελματικές, γίνονται όλο και δυσκολότερες με την πάροδο του χρόνου. Ο ενθουσιασμός της νεανικής ηλικίας έχει περάσει ανεπιστρεπτί, το πάθος σπανίζει, σχεδόν οι μισοί γάμοι οδεύουν στο διαζύγιο, η οικονομική ύφεση έχει επηρεάσει την καθημερινότητα και η ψηφιακή εποχή έχει αλλοτριώσει την συναισθηματική επαφή, με περισσότερο πληγέντες όσους ανήκουν στην ηλιακή ομάδα 40-60 ετών.
Ξεκινήσαμε την ζωή μας μέσα σε ένα στενό οικογενειακό περιβάλλον. Για κάποιους η οικογένεια ήταν ένα κουκούλι, γεμάτο αγάπη, στοργή, προστασία και ελευθερία για προσωπική ανάπτυξη, ακόμα και αν ζήσαν φτωχικά. Για κάποιους άλλους όμως, η οικογένεια ήταν σκληρή, απαιτητική, απολυταρχική, «αγαπούσε» μόνο το υπάκουο παιδί και αυτό υπό προϋποθέσεις, ενώ σε ακόμα χειρότερες περιπτώσεις η οικογένεια ήταν ο δυνάστης της παιδικής ψυχής. Εκεί λοιπόν ξεκινησαν οι πρώτες συναισθηματικές απογοητεύσεις της ζωής. Είτε από την απώλεια των αγαπημένων προσώπων της οικογένειας, είτε από την «απώλεια» της παιδικής αθωότητας μέσα στην τοξική οικογένεια. Μεγαλώνοντας, στο περιβάλλον αυτό προστέθηκαν φίλοι, δάσκαλοι, έρωτες, συμφοιτητές και αργότερα συνεργάτες, γείτονες και πάει λέγοντας…
Advertisment
Μέσα σε αυτή την πορεία των ετών, ο καθένας έζησε πολλές χαρές: το πρώτο φλερτ, μια πρωτιά στο σχολείο, την επιτυχία στην σχολή της επιλογής του… αλλά και πολλές λύπες: την προδοσία ενός φίλου, την αποτυχία σε ένα αγώνισμα ή την ανεργία…
Ο εγκέφαλος παίζει ένα παράδοξο παιχνίδι. Έχει τη δύναμη αφενός να αναπολεί τις καλές στιγμές παροδικά και αφετέρου να βασανίζει το άτομο με τις συναισθηματικές δυσκολίες που έχει περάσει, χαράσσοντας τες βαθιά στη μνήμη και στην καρδιά, για μέρες ή και χρόνια.
Από τις νευροεπιστήμες γνωρίζουμε πως μια ομάδα νευρώνων, η αμυγδαλή που βρίσκεται κοντά στο εγκεφαλικό στέλεχος και θεωρείται μέρος του πρωτόγονου εγκεφάλου, εξειδικεύεται στα συναισθηματικά ζητήματα. Αποτελεί την έδρα κάθε πάθους και αν απομονωθεί από τον υπόλοιπο εγκέφαλο προκαλεί μια εντυπωσιακή ανικανότητα αντίληψης της συναισθηματικής αξίας των γεγονότων της ζωής, δηλαδή προκαλεί συναισθηματική τύφλωση. Η αμυγδαλή λειτουργεί ως αποθήκη συναισθηματικής και συγκινησιακής μνήμης που μπορεί να πάρει τον έλεγχο των πράξεων μας, πριν ακόμα ο σκεπτόμενος εγκέφαλος καταλήξει σε μιαν απόφαση, προκαλώντας παρορμητικές αντιδράσεις που υπερισχύουν της λογικής.
Advertisment
…Και κάπως έτσι τα συναισθήματα του κάθε ανθρώπου γίνονται η μοίρα του…
Μεγαλώνοντας λοιπόν, ο καθένας κουβαλά στην αμυγδαλή του όλα τα συναισθήματα που έχει βιώσει: απογοητεύσεις, εσωτερικά κίνητρα, παρορμήσεις, αχαλιναγώγητα ένστικτα, φοβίες από εμπειρίες και γεγονότα του παρελθόντος. Συναισθήματα που εξουσιάζουν όποιον αδυνατεί να τα αναγνωρίσει στο συνειδητό επίπεδο.
Τα χρόνια περνούν και ξαφνικά συνειδητοποιείς πως βαδίζεις προς το δεύτερο μισό αιώνα της ζωής σου, έχοντας κάνει παρορμητικά λάθη με μικρό ή μεγάλο κόστος. Κοιτάς στο παρελθόν και σκέπτεσαι όλες τις περιπτώσεις όπου θα μπορούσες να έχεις πράξει διαφορετικά ώστε σήμερα να είσαι περισσότερο ωφελημένος. Σίγουρα σκέφτεσαι κάτι που έκανες ή δεν έκανες, που είπες ή δεν είπες, που εγκατέλειψες ή δεν εγκατέλειψες ενώ έπρεπε… γιατί η αμυγδαλή σου αποφάσισε για εσένα πριν από εσένα!
Όμως αυτά ανήκουν στο χθες και το πιθανότερο είναι να μην μπορείς πλέον να τα αλλάξεις. Μπορείς όμως να αλλάξεις τον τρόπο που αντιδράς στον κατακλυσμό των συναισθημάτων σου σήμερα, ώστε να μην συνεχίσουν να ορίζουν τη ζωή σου και αύριο.
Ένα πρωταρχικό βήμα σε αυτή την αλλαγή αποτελεί η αυτοεπίγνωση. Η αναγνώριση ενός συναισθήματος την ώρα που δημιουργείται. Οφείλουμε στον αυτό μας να αναγνωρίσουμε τι νιώθουμε, να το ονομάσουμε και έπειτα να σκεφτούμε γιατί νιώθουμε έτσι και από αυτό πηγάζει. Με βάση τον Coleman, οι άνθρωποι που νιώθουν πιο σίγουροι με τα συναισθήματα τους διευθύνουν καλύτερα τη ζωή τους γιατί έχουν μεγαλύτερη επίγνωση των αποφάσεων που λαμβάνουν για τον εαυτό τους, από τον ποιο θα επιλέξουν για σύντροφο μέχρι ποιο επάγγελμα θα ασκήσουν.
Το δεύτερο βήμα είναι ο αυτοέλεγχος. Η χειραγώγηση των παρορμητικών συναισθημάτων και ο έλεγχος των αντιδράσεων. Υπάρχουν διάφορες τεχνικές για αυτό, η ευκολότερη ίσως είναι να μετρήσει κανείς ως το 10 παίρνοντας ήρεμες και βαθιές ανάσες και έπειτα αφού σκεφτεί λογικά να λάβει την απόφαση. Ένας άλλος τρόπος είναι το time-out, δηλαδή όταν αρχίσει ο κατακλυσμός των αρνητικών συναισθημάτων, ο αναστατωμένος ομιλητής ζητά τη διακοπή της συζήτησης μέχρι να ηρεμήσει. Μιλώντας ειλικρινά για το πως νιώθει, ζητά χρόνο για να χαλιναγωγήσει τα παρορμητικά του συναισθήματα και έπειτα θα επανέλθει.
Δεν είναι ντροπή, ούτε αγενές να πει κάποιος στον συνομιλητή του «συγγνώμη, αλλά δεν είμαι σε θέση να κάνω αυτή την κουβέντα τώρα, χρειάζομαι λίγο χρόνο να ηρεμήσω, να σκεφτώ λογικά και να αντιμετωπίσω το πρόβλημα αντικειμενικά». Αντιθέτως είναι μια ώριμη πράξη που δείχνει πως σεβόμαστε τον εαυτό μας και τον συνομιλητή μας γιατί επιθυμούμε έναν εποικοδομητικό διάλογο μακριά από παρορμήσεις και προκαταλήψεις.
Το τρίτο βήμα αποτελεί η αναζήτηση κινήτρων για τον εαυτό μας. Με απλά λόγια να αναλογιστούμε για ποιον λόγο πρέπει να καταστείλουμε τα αρνητικά μας συναισθήματα. Πρόκειται για την αιώνια μάχη μεταξύ της παρόρμησης και της καταστολής της, του Εκείνο και του Εγώ, της επιθυμίας και του αυτοελέγχου, της ικανοποίησης και της υπομονής. Οι άνθρωποι που έχουν την ικανότητα της αυτοκυριαρχίας, της καθυπόταξης της ανυπομονησίας, της χαλιναγώγησης της παρορμητικότητας και γενικά τον έλεγχο των αρνητικών συναισθημάτων τους τείνουν να είναι πιο αποτελεσματικού και παραγωγικοί σε ότι και αν κάνουν.
Η ικανότητα να αναστείλουμε αυτά τα ένστικτα και να βρούμε κίνητρα για τον εαυτό μας, έχουν την ρίζα τους στην πρώιμη παιδική ηλικία, από τότε που μπορέσαμε ή όχι να αντισταθούμε στη δεύτερη καραμέλα και συνεχίζουν να παρεμβαίνουν στην ζωή μας ως σήμερα, από το να διατηρήσουμε μια δίαιτα μέχρι να διακόψουμε το κάπνισμα. Ο μόνος τρόπος για να επιτύχουμε σε αυτό το βήμα, είναι η προσήλωση στον στόχο της ανταμοιβής, δηλαδή στην εξυπηρέτηση του απώτερου σκοπού που δεν είναι άλλος από το προσωπικό όφελος και την πνευματική ανάπτυξη.
Η ενσυναίσθηση είναι το τέταρτο βήμα της αλλαγής και αποτελεί την αναγνώριση των συναισθημάτων των άλλων. Αυτό που λέμε, να έρθουμε στη θέση του άλλου και να καταλάβουμε πως νιώθει την παρούσα στιγμή. Τα ενσυναισθαντικά άτομα, έχουν αναπτυγμένη δεκτικότητα και προσαρμοστικότητα που τα κάνει καλύτερους συντρόφους και επιτυχημένους επαγγελματίες στον τομέα των ανθρωπιστικών επαγγελμάτων. Για να αναπτύξει κάποιος –που δεν έχει γεννηθεί με αυτήν- την ενσυναίσθησή δεν είναι κάτι εύκολο. Απαιτεί πολλή μελέτη και προσωπική προσπάθεια μέσα από διάφορες τεχνικές. Στο εμπόριο υπάρχουν αρκετά βιβλία για αυτό το σκοπό, όπως υπάρχουν και αρκετά βίντεο στο διαδίκτυο.
Το πέμπτο και τελευταίο βήμα είναι η ικανότητα να αναπτύξει κανείς υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις. Το να μπορεί κάποιος να συσχετίζεται με ώριμο και υγιή τρόπο με τους συνανθρώπους του, να μπορεί να διαχειριστεί τα συναισθήματα τους, να διαθέτει κοινωνική παιδεία και επάρκεια, ευγένεια χαρακτήρα και καλοσύνη. Όσοι κατέχουν την τέχνη των διαπροσωπικών σχέσεων, διαπρέπουν σε ότι αφορά την ομαλή αλληλεπίδραση με τους άλλους και λάμπουν πάντα στο κοινωνικό στερέωμα. Από την άλλη, όσοι στερούνται αυτής οδηγούνται σε πολλαπλές αποτυχημένες σχέσεις, συχνά καταλήγουν μόνοι και χαρακτηρίζονται ως αναίσθητοι ή τοξικοί Αυτές οι δεξιότητες ωριμάζουν με την ηλικία αλλά και καλλιεργούνται.
Το κλειδί για αυτές είναι να μαθαίνει κανείς από τα λάθη του και να δοκιμάζει διαφορετικές λύσεις από τις πεπατημένες. Όπως λέει ο λαός «εκεί που φοβάσαι να πας θα βρεις την λύση». Στο εμπόριο υπάρχουν βιβλία που μπορούν να βοηθήσουν τον ενδιαφερόμενο στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων.
Εν κατακλείδι, όποιος μπορεί να ελέγξει τα συναισθήματα του μπορεί να καθορίσει την πορεία της ζωής του. Αν προσπαθήσεις να κυριαρχήσεις στους ανθρώπους έχει ήδη ηττηθεί. Για να βγεις κερδισμένος πρέπει να κυριαρχήσεις στα αρνητικά σου συναισθήματα και στις παρορμητικές τους αντιδράσεις.
Μαρία Μπουραζάνη, RN, MSc, PHDc / Ελένη Τηγάνη, ICU Paediatric Nurse
- Η αγνόηση στις συντροφικές σχέσεις και πως να τη διαχειριστούμε - 6 Μαΐου 2021
- Η πληγή εκείνων που δεν αγαπιούνται… - 26 Ιουνίου 2020
- Τα συναισθήματα του ανθρώπου καθορίζουν την μοίρα του - 6 Μαΐου 2020
