Υπάρχει μια εντυπωσιακή συσχέτιση ανάμεσα στην ψυχολογική δυναμική του εθισμού ή των ουσιοεξαρτήσεων και στα μοτίβα της χρήσης, τη βλάβη, την αυξημένη ανοχή και στέρηση που βρίσκουμε στις εθιστικές σχέσεις.
«Κοιτώντας πίσω, βλέπω τη σχέση μου ως μια διάσπαση, ως απλώς μια ασθένεια. Ήταν μια συναισθηματική ασθένεια. Ήταν εξίσου απειλητική όσο ένα πρόβλημα με τα ναρκωτικά ή το αλκοόλ. Μπορώ με ειλικρίνεια να πω ότι ήταν το χειρότερο συναίσθημα που είχα ποτέ βιώσει», μου έχει δηλώσει μια θεραπευόμενη.
Advertisment
Στο κλινικό μου έργο με άνδρες και γυναίκες που είναι παγιδευμένοι σε εθιστικές σχέσεις, γίνεται ξεκάθαρο ότι οι προσπάθειές τους να «κρατήσουν απεγνωσμένα τον άλλο» έχει περισσότερο να κάνει με μια εθιστική ανάγκη, με κάθε κόστος, παρά με το μοίρασμα μιας τρυφερής σχέσης.
Η δυναμική μιας εθιστικής σχέσης
Ο σύντροφος ως «επιδιορθωτής»
«Στην αρχή, η σχέση μας ήταν σαν να είμαι στον παράδεισο – κατέληξε μια κόλαση». Οι εθιστικές σχέσεις πάντα ξεκινούν υπέροχα. Αν όχι, δεν θα μπορούσαν ποτέ να λειτουργήσουν ως «επιδιορθωτικές». Ένα κεντρικό κομμάτι που κάνει τις εθιστικές σχέσεις να φαίνονται τόσο εκπληκτικές είναι πως όπως και οι εθισμοί, είναι μετασχηματιστικές.
Είτε είναι άνθρωποι είτε ουσίες, οι εθισμοί είναι σαν μια «επιδιόρθωση» των αρνητικών συναισθημάτων του άγχους, της απόγνωσης, της αμφιβολίας, της οργής και του φόβου της εγκατάλειψης. Πυροδοτούν τον ενθουσιασμό, την ευφορία, την επιβεβαίωση, τον ιδεαλισμό και τη σύνδεση.
Advertisment
Το πρόβλημα είναι ότι αυτό το επιδιορθωτικό δεν διαρκεί για πάντα, γιατί απλώς δεν μπορεί. Ενώ οι υγιείς σχέσεις περνούν από την αρχική ευφορία σε μια ρεαλιστική αγάπη και συμβίωση, οι εθιστικές σχέσεις χτίζονται πάνω σε επίπλαστες, μη ρεαλιστικές προσδοκίες και εκδοχές του άλλου.
«Στην αρχή, μου έστελνε μηνύματα συνεχώς μέσα στη μέρα – Τι συμβαίνει; Τι άλλαξε;». «Πάντα με ήθελε, κάτι δεν πάει καθόλου καλά». Αναπόφευκτα, οι εθιστικές σχέσεις κλιμακώνουν το άγχος. Οδηγούν τους ανθρώπους στον πανικό, στο να αρνηθούν την πραγματικότητα, στο να αναζητούν συνεχώς την μαγεία του αρχικού σταδίου.
Εξάρτηση
Η εξάρτηση από τον άλλο ως «επιδιορθωτή» αντανακλάται στη συνεχή ενασχόληση και εμμονή που εστιάζεται στη διατήρηση μιας σύνδεσης. Ένα όμορφο απόγευμα, ένα διασκεδαστικό σαββατοκύριακο δεν διαρκούν για πάντα. Τα ατέλειωτα μηνύματα, τηλεφωνήματα στέλνονται για να μειώσουν το άγχος και να διασφαλίσουν ότι ο άλλος δεν έχει απομακρυνθεί με οποιοδήποτε τρόπο.
Έλλειψη ελέγχου
Οι συνεχείς και επίμονες απαιτήσεις για επιβεβαίωση και καθησυχασμό επιφέρουν τελικά την απόρριψη, την οργή και την επαπειλούμενη αποσύνδεση από τον/τη σύντροφο. Δεδομένου του γεγονότος ότι οι περισσότερες εθιστικές σχέσεις συντηρούνται και από τις δύο πλευρές, είναι σύνηθες το φαινόμενο της συνεξάρτησης με τον έναν σύντροφο, ο οποίος σε έναν βαθμό απορρίπτει τις απαιτήσεις, να παραμένει ωστόσο επειδή χρειάζεται τον έλεγχο και την εξάρτηση – ακόμα κι αν το κόστος είναι η απώλεια της συναισθηματικής ελευθερίας.
Απώλεια του εαυτού
Ένα από τα μεγαλύτερα κόστη που συνοδεύουν τις εθιστικές σχέσεις είναι η απώλεια του εαυτού. Η εθιστική συσχέτιση προκαλεί μια ολοένα και αυξανόμενη υποτίμηση του εαυτού και την μυθοποίηση του άλλου. Αυτό κάνει την εξάρτηση όλο και πιο ισχυρή.
Επιπροσθέτως, οι εθιστικές σχέσεις βλάπτουν την λειτουργικότητα των ατόμων. Η συνεχής ανάγκη επιβεβαίωσης από έναν σύντροφο και η κατάρρευση και μόνο με τη σκέψη της απόστασης ή του χωρισμού συχνά προκαλεί προβλήματα στη συγκέντρωση και στην ενασχόληση με την εργασία, την αυτοφροντίδα, τους φίλους και την επαφή με την οικογένεια.
Τι σταματά μια εθιστική συσχέτιση;
Με τα χρόνια, έχω αντιληφθεί ότι αυτό που φέρνει τέτοιους ανθρώπους στο γραφείο μου δεν είναι απαραιτήτως η επιθυμία να λήξουν μια εθιστική σχέση, αλλά η αποτυχία της αυτή η σχέση να λειτουργήσει.
Κάποιοι έχουν δοκιμάσει τον χωρισμό, αλλά δεν έχουν καταφέρει να διαχειριστούν το μετά. Άλλοι πάλι έρχονται με το αίτημα να προσπαθήσουμε μαζί να αλλάξουμε τον άλλο – με την πλάνη να κάνουν τον εθισμό να λειτουργήσει. Άλλοι πάλι έρχονται με κατάθλιψη, θυμό και σωματικά συμπτώματα που δεν μπορούν να αναγνωρίσουν ως σημάδια της ύπαρξης εθισμού.
Τι χρειάζεται για την ανάκαμψη μετά από μια εθιστική σχέση;
Η θεραπεία ξεκινά με το τέλος της άρνησης – την αναγνώριση του εθισμού. Η ανάκαμψη απαιτεί την επιθυμία για αλλαγή, ακόμα και όταν αυτή «ξυπνά» μετά από την έντονη συνάντηση με την απώλεια και τον πόνο.
Συχνά για να έρθει η επούλωση και η ανάκαμψη χρειάζεται η βοήθεια ενός ειδικού ώστε να μπορέσει το άτομο να ρυθμίσει τα συναισθήματα πόνου, άγχους, θυμού και απώλειας, να εργαστεί προς την αποδοχή του εαυτού, να επουλωθεί από παρελθοντικές πληγές, να αναγνωρίσει ζητήματα εξάρτησης και να αναπτύξει αγάπη προς τον εαυτό και συγχώρεση.
Suzanne B. Phillips, ψυχολόγος/ ψυχαναλύτρια
