Το έτος είναι 300 π.Χ. Ο Ζήνων, ένας φημισμένος φιλόσοφος και εκπρόσωπος του Στωικισμού, απολαμβάνει τη μέρα του σε ένα Αθηναϊκό λουτρό. Ξαφνικά, θυμάται μια αγόρευση που χρειάζεται να ετοιμάσει για την επόμενη μέρα. Δεν είναι έτοιμος να φύγει• έχει μόλις αρχίσει να χαλαρώνει μετά από μια δύσκολη εβδομάδα. Αλλά δεν θέλει και να ακυρώσει την αγόρευση.
Τι μπορεί να κάνει σε αυτή την περίπτωση ένας Στωικός φιλόσοφος; Ο φίλος του, Κρίτων ο Θηβαίος, ο διάσημος Κυνικός, θα του έλεγε να φύγει. Το τελετουργικό του λουτρού είναι δείγμα καλοπέρασης και ο άνθρωπος θα πρέπει να ασχολείται με πιο σοβαρές αναγκαιότητες της ζωής.
Advertisment
Ο Ζήνων όμως σκέφτεται πως δεν είναι κυνικός. Ως Στωικός, χρειάζεται να εστιάσει στο τι είναι πιο σημαντικό, όχι πιο επείγον. Η υγεία είναι σημαντική, σκέφτεται λοιπόν. Ο Ιπποκράτης, ο μεγάλος ιατρός, συστήνει καθημερινά μπάνια. Σκέφτεται λοιπόν πως ίσως θα πρέπει να μείνει.
Από την άλλη όμως, η μόρφωση των μαθητών μου είναι σημαντική. Και ως Στωικός, η δουλειά μου με κάνει να νιώθω απόλαυση. Κι αν δεν πάει καλά η αγόρευση, αναρωτιέται ο Ζήνων. Φαντάζεται το χείριστο σενάριο: να χάσει την προσοχή των μαθητών του.
Άρα πρέπει να προετοιμαστώ για να ανακτήσω την προσοχή τους. Ίσως να πάρω μαζί μου ελιές, τις λατρεύουν. Και ακόμα κι αν το μάθημα δεν πάει καλά, κρίνω τον εαυτό μου με βάση τις προθέσεις και τις πράξεις μου. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι έχω πρόθεση να παραδώσω ένα καλό μάθημα. Έτσι ο Ζήνων φτάνει στο συμπέρασμα. Ξέρει τι πρέπει να κάνει, να ξεπεράσει τα συναισθήματα που τον ωθούν να μείνει. Όπως είπε κάποτε: «Ο άνθρωπος κυριαρχεί στον κόσμο, κυριαρχώντας στον εαυτό του».
Advertisment
Ποιες αρχές του στωικισμού μπορούν να μας βοηθήσουν να μεγιστοποιήσουμε την παραγωγικότητά μας
1. Επίλεξε την πολύτιμη εργασία, όχι την επείγουσα
Ο Μάρκος Αυρήλιος, που κυβέρνησε την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από το 161 έως το 180 μ.Χ. ήταν ίσως ο πολυγραφότατος συγγραφές της Στωικής φιλοσοφίας. Έγραψε: «Είναι σημαντικό να θυμάσαι ότι η προσοχή που δίνεις σε κάθε πράξη πρέπει να είναι ανάλογη της αξίας της». Το ότι κάτι είναι επείγον δεν σημαίνει αυτόματα ότι είναι και το σημαντικότερο και πολυτιμότερο.
2. Αποφάσισε τι είναι υπό τον έλεγχό σου και μην ανησυχείς για τα υπόλοιπα
Ο Επίκτητος, ένας εξίσου σημαντικός Στωικός φιλόσοφος είπε: «Για να καθορίσω και να ξεχωρίσω τα πράγματα, πρέπει να μπορώ να πω στον εαυτό μου ξεκάθαρα ποια είναι εξωτερικά, όχι υπό τον έλεγχό μας, και ποια έχω την επιλογή να αλλάξω επειδή έχω και τον έλεγχό τους». Αυτός διαχωρισμός μπορεί να μας βοηθήσει να εστιάσουμε το χρόνο και την ενέργειά μας σε αυτά που μπορούμε να ελέγξουμε και να μην χάσουμε χρόνο με όσα ελέγχονται από εξωτερικές δυνάμεις.
3. Ζήσε με πυξίδα τις πράξεις, όχι τα λόγια σου
Τα λόγια είναι οι καλύτεροι φίλοι της αναβλητικότητας. Λέμε στον εαυτό μας ότι θα ασχοληθούμε αργότερα με το project, αλλά φτιάχνουμε δικαιολογίες για να μην το κάνουμε. Αλλά οι Στωικοί δεν ενδιαφέρονται για τα λόγια. Γι’ αυτούς, οι πράξεις είναι τα πάντα. Μπορούμε να κρίνουμε τον εαυτό μας με βάση τη συμπεριφορά. Με αυτό τον τρόπο, δεν χρειαζόμαστε πολύπλοκα κίνητρα για να κάνουμε πράγματα.
4. Σκέψου το χειρότερο δυνατό σενάριο
Ένας άλλος φίλος της αναβλητικότητας είναι ο φόβος – ο φόβος ότι δεν θα μπορέσουμε να εκπληρώσουμε μια εργασία, ή απλά ο φόβος ότι χρειάζεται σκληρή δουλειά. Με μια πρακτική που ονομάζεται «premeditatio malorum» (Λατινικά), οι Στωικοί πράττουν ενάντια στο φόβο και στα πιθανά εμπόδια. Φαντάζονται ό,τι θα μπορούσε να πάει στραβά και προετοιμάζονται ψυχολογικά για τα πιθανά εμπόδια.
5. Σήμερα θα μπορούσε να είναι η τελευταία σου μέρα, ζήσε το τώρα
Μια απλή, αλλά ισχυρή πρακτική των στωικών είναι να έχουν πλήρη συνείδηση της θνητότητάς μας. Ακούγεται απλό, αλλά δεν είναι. Απαιτεί μια συνεχή αφοσίωση και δέσμευση στο να απολαμβάνουμε και να εκμεταλλευόμαστε το κάθε λεπτό της ζωής. Ο χρόνος είναι πολύτιμος σύμμαχος των στωικών, όχι εχθρός.
Aytekin Tank
