Όταν μας συμβαίνουν άσχημα πράγματα, θέλουμε να πιστεύουμε ότι θα κάναμε ό,τι περνά από το χέρι μας για να αλλάξουμε την κατάσταση. Οι έρευνες πάνω σε αυτό που είναι γνωστό ως εκμαθημένη αβοηθησία έχουν δείξει πως όταν οι άνθρωποι νιώθουν σα να μην έχουν κανένα έλεγχο σε ό,τι συμβαίνει, τείνουν απλώς να παραιτούνται και να αποδέχονται τη μοίρα τους.
Τι είναι η εκμαθημένη αβοηθησία;
Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει όταν ένα ζώο εκτίθεται επανειλημμένα σε ένα αρνητικό ερέθισμα από το οποίο δεν μπορεί να ξεφύγει. Τελικά, το ζώο θα σταματήσει να προσπαθεί να αποφύγει το ερέθισμα και συμπεριφέρεται σα να είναι εντελώς αδύνατο να αλλάξει την κατάσταση. Ακόμα κι όταν παρουσιάζονται ευκαιρίες να αποδράσει, η εκμαθημένη αβοηθησία θα το κάνει να αποφύγει οποιαδήποτε δράση. Αν και η έννοια συνδέεται στενά με την ψυχολογία και συμπεριφορά των ζώων, μπορεί επίσης να εφαρμοστεί σε πολλές περιπτώσεις, στις οποίες εμπλέκονται άνθρωποι.
Advertisment
Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα που χρησιμοποιείται συχνά: Ένα παιδί που δεν τα πάει καλά στα τεστ μαθηματικών και στις ασκήσεις σύντομα θα αρχίσει να νιώθει ότι τίποτα από όσα κάνει δεν έχουν αποτέλεσμα στην επίδοσή του. Όταν αργότερα έρχεται αντιμέτωπος με οποιοδήποτε εργασία που απαιτεί μαθηματικά, μπορεί θα βιώσει αίσθηση αβοηθησίας.
Για παράδειγμα, μια γυναίκα που είναι ντροπαλή σε κοινωνικές καταστάσεις σύντομα θα αρχίσει να νιώθει ότι δεν υπάρχει τίποτα που μπορεί να κάνει για να ξεπεράσει τη δυσκολία της αυτή. Αυτή η αίσθηση ότι δεν έχει κανένα έλεγχο πάνω στο σύμπτωμά της θα την κάνει να αποφεύγει ακόμα περισσότερο την κοινωνικοποίηση και έτσι η ντροπαλότητά της γίνεται εντονότερο πρόβλημα στη ζωή της.
Ωστόσο, οι ερευνητές έχουν βρει ότι η εκμαθημένη αβοηθησία δεν γενικεύεται πάντα σε όλες τις καταστάσεις και τα περιβάλλοντα. Ένας μαθητής που νιώθει απόγνωση σε σχέση με τα μαθηματικά δεν θα βιώσει απαραιτήτως το ίδιο όταν έρθει αντιμέτωπος με υπολογισμούς στον πραγματικό κόσμο. Σε άλλες περιπτώσεις όμως μπορεί να παρατηρηθεί γενίκευση σε διάφορες καταστάσεις.
Advertisment
Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην ψυχική υγεία
Η εκμαθημένη αβοηθησία συνεισφέρει επίσης σε συναισθήματα άγχους και επηρεάζει την έναρξη, σοβαρότητα και επιμονή διαταραχών, όπως η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή. Όταν βιώνουμε χρόνιο άγχος, μπορεί στο τέλος να παραιτηθούμε των προσπαθειών να βρούμε ανακούφιση επειδή νιώθουμε σα να μην μπορούμε να το αποφύγουμε και να το διαχειριστούμε. Λόγω αυτού, οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως άγχος και κατάθλιψη, μπορεί να αρνηθούν φαρμακευτική αγωγή ή θεραπεία, που μπορούν να ανακουφιστούν από το σύμπτωμά τους. ο Καθώς μεγαλώνουμε, η εκμαθημένη αβοηθησία γίνεται ένας φαύλος κύκλος.
Ξεπερνώντας την εκμαθημένη αβοηθησία
Τι μπορούν, λοιπόν, να κάνουμε για να ξεπεράσουμε την εκμαθημένη αβοηθησία; Οι επιστήμονες τονίζουν ότι είναι κάτι που μπορεί να μειωθεί επιτυχώς, ειδικά αν η παρέμβαση λάβει χώρα στην αρχή. Η μακροχρόνια εκμαθημένη αβοηθησία μπορεί επίσης να μειωθεί, αν και απαιτείται μεγαλύτερη προσπάθεια.
Η ψυχοθεραπεία βοηθά αρκετά στη μείωση των συμπτωμάτων. Η συμπεριφοριστική-γνωστική θεραπεία είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που μπορεί να αποδειχθεί ευεργετική και να βοηθήσει στο να ξεπεράσουμε τα μοτίβα σκέψης και συμπεριφοράς που συνεισφέρουν στο πρόβλημα.
Ο στόχος της CBT είναι οι ασθενείς να αναγνωρίσουν τα αρνητικά μοτίβα σκέψης που συνεισφέρουν στα συναισθήματα της εκμαθημένης αβοηθησίας και στη συνέχεια να αντικαταστήσουν αυτές τις σκέψεις με πιο αισιόδοξες και λογικές. Αυτή η διαδικασία συχνά περιλαμβάνει την προσεκτικά ανάλυση του ακριβώς είναι αυτό που σκεφτόμαστε, να προκαλούμε τις ιδέες μας και να αμφισβητούμε τα αρνητικά μοτίβα. Επιπλέον, η κοινωνική στήριξη είναι εξαιρετικά πολύτιμη σε καταστάσεις όπου ένα άτομο νιώθει παγιδευμένο, είτε αυτό είναι στη σχέση του, είτε στην εργασία του.
Πηγή:
www.verywellmind.com/what-is-learned-helplessness-2795326
