Πόσες φορές έχετε παρακολουθήσει την κινηματογραφική ή τηλεοπτική μεταφορά ενός βιβλίου και έχετε απογοητευτεί όταν μια σκηνή δεν ήταν ακριβώς όπως την είχατε φανταστεί; Ή μήπως κάποιος χαρακτήρας δεν έμοιαζε καθόλου όπως τον φανταζόσασταν;
Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν τους ζητείται να σχηματίσουν μια εικόνα ενός προσώπου που γνωρίζουν, μπορούν να τη δουν μέσα στο μυαλό τους. Με άλλα λόγια, πρόκειται για μια οπτική, νοητική εμπειρία – παρόμοια με αυτή που θα βλέπαμε αν το πρόσωπο βρισκόταν μπροστά μας.
Advertisment
Αποδεικνύεται όμως ότι αυτό δεν ισχύει για όλους. Μερικοί άνθρωποι, όταν τους ζητηθεί να σχηματίσουν μια εικόνα, θα αναφέρουν ότι δεν μπορούν να “δουν” τίποτα. Αυτή η πρόσφατα αναγνωρισμένη παραλλαγή της ανθρώπινης εμπειρίας ονομάστηκε το 2015 αφαντασία. Υπολογίζεται ότι το 2% έως 5% του πληθυσμού έχει μια δια βίου αδυναμία να δημιουργήσει οποιαδήποτε εικόνα στο νου του, χρησιμοποιώντας φαντασία.
Πώς όμως ανακαλείτε λεπτομέρειες ενός αντικειμένου ή ενός γεγονότος, αν δεν μπορείτε να το δείτε στο μυαλό σας; Αυτό είναι ένα ερώτημα που μια ερευνητική επιστημονική ομάδα προσπάθησε να διερευνήσει σε μια πρόσφατη μελέτη.
Αξιολόγησαν τις επιδόσεις της οπτικής μνήμης μεταξύ ατόμων με αφαντασία σε σύγκριση με εκείνα που είχαν τυπική απεικόνιση. Στους συμμετέχοντες παρουσιάστηκαν τρεις εικόνες ενός σαλονιού, μιας κουζίνας και ενός υπνοδωματίου και τους ζητήθηκε να σχεδιάσουν την καθεμία χρησιμοποιώντας τη μνήμη τους. Τα σχέδιά τους εξετάστηκαν αντικειμενικά από περισσότερους από 2.700 διαδικτυακούς βαθμολογητές, οι οποίοι αξιολόγησαν τις λεπτομέρειες του αντικειμένου (πώς έμοιαζαν τα αντικείμενα) και τις χωρικές λεπτομέρειες (το μέγεθος και τη θέση των αντικειμένων).
Advertisment
Οι ερευνητές ανέμεναν ότι τα άτομα με αφαντασία θα δυσκολεύονταν να σχεδιάσουν μια εικόνα από μνήμης, καθώς δεν μπορούν να ανακαλέσουν αυτές τις εικόνες στο νου τους. Τα ευρήματα έδειξαν ότι τα άτομα με αφαντασία σχεδίαζαν τα αντικείμενα με το σωστό μέγεθος και στη σωστή θέση, αλλά παρείχαν λιγότερες οπτικές λεπτομέρειες, όπως το χρώμα, και επίσης σχεδίαζαν μικρότερο αριθμό αντικειμένων σε σύγκριση με την τυπική ομάδα χωρίς αφαντασία.
Ορισμένοι συμμετέχοντες με αφαντασία σημείωσαν ποιο ήταν το αντικείμενο με λέξεις, όπως γράφοντας τις λέξεις “κρεβάτι” ή “καρέκλα” – αντί να σχεδιάσουν το αντικείμενο. Αυτό υποδηλώνει ότι τα άτομα με αφαντασία θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν εναλλακτικές στρατηγικές, όπως λεκτικές αναπαραστάσεις και όχι οπτική μνήμη. Αυτές οι διαφορές στην αντικειμενική και χωρική λεπτομέρεια δεν οφείλονταν σε διαφορές στην καλλιτεχνική ικανότητα ή στην προσπάθεια σχεδίασης.
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα άτομα με αφαντασία έχουν άθικτες ικανότητες χωρικής απεικόνισης – την ικανότητα αναπαράστασης του μεγέθους, της θέσης και της θέσης των αντικειμένων μεταξύ τους. Το εύρημα αυτό ενισχύθηκε σε μια άλλη μελέτη που εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα με αφαντασία αποδίδουν σε μια σειρά από εργασίες μνήμης που σχετίζονται με την εικόνα.
Η επιστημονική ομάδα διαπίστωσε ότι τα άτομα που δεν είχαν την ικανότητα να δημιουργούν οπτικές εικόνες είχαν εξίσου καλές επιδόσεις με τα άτομα με τυπική απεικόνιση σε αυτές τις εργασίες. Οι επιδόσεις αυτές υποδηλώνουν ότι δεν χρειάζεται απαραιτήτως να “βλέπουμε” με τα μάτια του νου για να εκτελούμε αυτές τις εργασίες. Από την άλλη πλευρά, έχει τεκμηριωθεί ότι ορισμένα άτομα με αφαντασία – αλλά όχι όλα – είναι πιο πιθανό να αναφέρουν δυσκολίες στην αναγνώριση προσώπων και επίσης αναφέρουν φτωχή αυτοβιογραφική μνήμη – τη μνήμη των γεγονότων της ζωής – ένα είδος μνήμης που θεωρείται ότι βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στις οπτικές εικόνες.
Η ζωή με αφαντασία
Τα άτομα με αφαντασία περιγράφουν και άλλες παραλλαγές στην εμπειρία τους. Δεν έχουν όλοι όσοι πάσχουν από αφαντασία πλήρη έλλειψη εμπειρίας απεικόνισης σε όλες τις αισθήσεις. Κάποιοι μπορεί να είναι σε θέση να ακούσουν μια μελωδία στο μυαλό τους, αλλά να μην είναι σε θέση να φανταστούν οπτικές εικόνες που σχετίζονται με αυτήν.
Ομοίως, άλλη μελέτη έχει δείξει ότι παρά την αδυναμία παραγωγής οπτικών εικόνων με πρόθεση και συνειδητά, ορισμένα άτομα με αφαντασία μπορεί να αναφέρουν ότι βιώνουν οπτικές εικόνες μέσα στα όνειρα. Άλλοι λένε ότι τα όνειρά τους είναι μη οπτικά – αποτελούνται από εννοιολογικό ή συναισθηματικό περιεχόμενο.
Αυτές οι συναρπαστικές παραλλαγές απεικονίζουν μερικές από τις αόρατες διαφορές που υπάρχουν ανάμεσά μας. Αν και πολλοί άνθρωποι με αφαντασία μπορεί να μην γνωρίζουν ότι βιώνουν τον κόσμο διαφορετικά, αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι οι άνθρωποι με αφαντασία ζουν μια πλήρη ζωή.
Για πολλούς, οι οπτικές εικόνες είναι αναπόσπαστο μέρος του τρόπου με τον οποίο σκέφτονται, θυμούνται γεγονότα του παρελθόντος και σχεδιάζουν το μέλλον – μια διαδικασία στην οποία συμμετέχουν και την οποία βιώνουν χωρίς να προσπαθούν ενεργά. Δεν γνωρίζουμε ακόμη γιατί υπάρχουν τέτοιες διαφορές. Αλλά, όπως έχει δείξει η αφαντασία, πολλές από τις νοητικές μας εμπειρίες δεν βιώνονται καθολικά. Στην πραγματικότητα, υπάρχει ένας αριθμός άγνωστων αλλά ενδιαφερουσών παραλλαγών ανάμεσά μας.
Πηγή: www.independent.co.uk/life-style/aphantasia-minds-eye-imagination-vision-b1863277
