Η ΔΕΠΥ εκτιμάται ότι επηρεάζει το 2,5% των ενηλίκων. Και λαμβάνει μεγάλη προσοχή τελευταία όσον αφορά τους απροσδόκητους τρόπους με τους οποίους μπορεί να επηρεάσει τις γυναίκες και τους ενήλικες γενικότερα. Εάν έχετε διαγνωστεί, υπάρχει πιθανότητα ο γιατρός να σας έχει συστήσει κάποιο διεγερτικό φάρμακο. Αυτά τα διεγερτικά είναι από τα πιο συχνά συνταγογραφούμενα φάρμακα για τη ΔΕΠΥ, τα οποία επηρεάζουν την προσοχή και τη συμπεριφορά ενισχύοντας τη διαθεσιμότητα των νευροδιαβιβαστών ντοπαμίνης και νορεπινεφρίνης στον εγκέφαλο.
Όμως, η καφεΐνη είναι επίσης ένα διεγερτικό που επηρεάζει νευροδιαβιβαστές όπως η ντοπαμίνη – γεγονός που εγείρει το ερώτημα: Θα μπορούσε η λήψη καφεΐνης με τη μορφή καφέ, τσαγιού ή οποιασδήποτε άλλης πηγής να είναι ένας ασφαλής τρόπος για να ανακουφιστούμε από τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ ή μήπως απλώς θα χειροτέρευε τα πράγματα; Και είναι ο συνδυασμός καφεΐνης με φάρμακα για τη ΔΕΠΥ εντάξει ή δυνητικά επικίνδυνος;
Advertisment
Τρόποι με τους οποίους η καφεΐνη μπορεί να επηρεάσει τον οργανισμό
Αν έχετε καταναλώσει ποτέ καφέ ή τσάι το πρωί, πιθανότατα είστε αρκετά εξοικειωμένοι με τη σωματική και πνευματική ανάταση που ακολουθεί λίγο μετά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο καφές είναι ένα διεγερτικό του κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) που έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλει στην ενίσχυση της συγκέντρωσης και της αυτοσυγκέντρωσης, στην εξάλειψη της κόπωσης, στη βελτίωση της μνήμης και στην ενίσχυση της συνολικής νοητικής λειτουργίας – τουλάχιστον προσωρινά.
Η καφεΐνη το κάνει αυτό κατά κύριο λόγο δρώντας ως ανταγωνιστής των υποδοχέων αδενοσίνης. Η καφεΐνη έχει παρόμοια δομή με την αδενοσίνη, μια χημική ουσία που συνδέεται με υποδοχείς στον εγκέφαλο και στη συνέχεια επιβραδύνει τη δραστηριότητα των νευρώνων που παράγουν νευροδιαβιβαστές που ενισχύουν την προσοχή, όπως η ντοπαμίνη. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μας κάνει να νυστάζουμε και να είμαστε λιγότερο ικανοί να διατηρήσουμε τη συγκέντρωσή μας. Όταν όμως καταναλώνουμε καφέ, τσάι ή ενεργειακά ποτά, η καφεΐνη συνδέεται αντ’ αυτού με αυτούς τους υποδοχείς, γεγονός που ελαχιστοποιεί την επίδραση της αδενοσίνης και έτσι περιορίζει τις επιπτώσεις της αυξάνοντας έμμεσα την απελευθέρωση ντοπαμίνης.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η καφεΐνη με μέτρο μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις στη συγκέντρωση, την προσοχή και την ενέργεια. Ωστόσο, η υπερβολική ποσότητα καφεΐνης μπορεί να οδηγήσει σε προβληματικές παρενέργειες, όπως ανησυχία, αυξημένο άγχος, ταχυκαρδία, αϋπνία, πονοκεφάλους, εξάρτηση, διαταραχή της κορτιζόλης και των επινεφριδίων και πολλά άλλα.
Advertisment
Καφεΐνη, ΔΕΠΥ και εστίαση
Έχει διαπιστωθεί ότι πολλά άτομα με ΔΕΠΥ «ανακουφίζονται» με την καφεΐνη. Και επειδή τόσο η καφεΐνη όσο και τα διεγερτικά φάρμακα για τη ΔΕΠΥ επηρεάζουν το σύστημα ντοπαμίνης του εγκεφάλου (μέσω ελαφρώς διαφορετικών μηχανισμών), ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι τα άτομα μπορούν να πειραματιστούν με την καφεΐνη ως έναν τρόπο να βοηθήσουν στον περιορισμό των συμπτωμάτων – αν και υπάρχουν σημαντικά πράγματα που χρειάζεται να λάβουν υπόψη τους, όπως η δόση, το αν λαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή και η σοβαρότητα της ΔΕΠΥ.
«Τα διεγερτικά φάρμακα για τη ΔΕΠΥ λειτουργούν για να αυξήσουν την ποσότητα του νευροδιαβιβαστή ντοπαμίνη στον εγκέφαλο επιβραδύνοντας την επαναρρόφησή του, προωθώντας έτσι την αυξημένη εστίαση», λέει η Uma Naidoo, ψυχίατρος μιλώντας στο mindbodygreen. «Ως εκ τούτου, η κατανάλωση διεγερτικών ουσιών όπως η καφεΐνη μπορεί να έχει παρόμοια αποτελέσματα σε όσους πάσχουν από ΔΕΠΥ. Οι μέτριες ποσότητες καφεΐνης έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν στη βελτίωση της συγκέντρωσης, στην τόνωση του νου και στην απομάκρυνση της εγκεφαλικής «ομίχλης». Τα άτομα με ΔΕΠΥ ωφελούνται από αυτή τη μορφή «ενίσχυσης του εγκεφάλου», καθώς τα βοηθά να επικεντρωθούν στην ολοκλήρωση κάθε εργασίας».
Άλλοι ειδικοί συμφωνούν ότι μπορεί να είναι αποτελεσματική, ιδίως εάν τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ δεν είναι πολύ σοβαρά. Μπορεί να είναι μια αποτελεσματική επιλογή για την ήπια ΔΕΠΥ, ειδικά αν το άτομο δεν έχει αρνητικές παρενέργειες, όπως γαστρεντερικά συμπτώματα, καρδιακά συμπτώματα ή διαταραχές του ύπνου.
Οι έρευνες πάνω στην επίδραση της καφεΐνης στη ΔΕΠΥ δεν είναι αρκετά ισχυρές ώστε να είναι πειστικές – οι περισσότερες έχουν γίνει σε ζώα ή παιδιά, και ορισμένες μελέτες είναι αρκετά παλιές. Συνολικά, όμως, είναι πολλά υποσχόμενες και ορισμένοι ειδικοί έχουν ζητήσει πρόσθετη διερεύνηση της πιθανής θεραπευτικής δράσης της καφεΐνης.
Καφεΐνη και L-θεανίνη: Ένας δυναμικός συνδυασμός
Το ενδεχόμενο παρενεργειών της καφεΐνης έχει ωθήσει σε έρευνες σχετικά με τις συνδυασμένες επιδράσεις της με την L-θεανίνη – ένα αμινοξύ που βρίσκεται στο πράσινο και μαύρο τσάι, το οποίο σημειώνεται ότι συμβάλλει στα υποτιθέμενα ηρεμιστικά και καταπραϋντικά οφέλη για την υγεία αυτών των ροφημάτων. Όπως και η καφεΐνη, αυτό το αμινοξύ έχει αποδειχθεί ότι μεταβάλλει τη χημεία του εγκεφάλου με τρόπο που αυξάνει τη συγκέντρωση και καθαρίζει το νου με αποτέλεσμα επίσης μειωμένα συναισθήματα στρες και άγχους.
Σε μια μελέτη του 2020, ο συνδυασμός της L-θεανίνης με την καφεΐνη όχι μόνο βοήθησε στη βελτίωση της συγκέντρωσης των αγοριών με ΔΕΠΥ και στη μείωση του περισπασμού, αλλά βελτίωσε επίσης τον ανασταλτικό τους έλεγχο και απέτρεψε την παρορμητικότητα. Ενώ τόσο η καφεΐνη όσο και η L-θεανίνη επέδειξαν γνωστικά οφέλη μεμονωμένα, ο συνδυασμός ήταν ακόμη καλύτερος στην ανακούφιση αυτών των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ.
Στην πράξη, η L-θεανίνη μπορεί να βοηθήσει με το άγχος, οπότε ίσως υπάρχει κάποιος μετριασμός των αρνητικών επιδράσεων της καφεΐνης. Αλλά αυτό το εύρημα πρέπει να μελετηθεί περαιτέρω, για να πούμε ότι υπάρχει πραγματικό όφελος από τον συνδυασμό. Το πράσινο τσάι, συμπεριλαμβανομένου του matcha, έχει γενικά τα υψηλότερα επίπεδα L-θεανίνης, μαζί με μέτριες ποσότητες καφεΐνης.
Καφεΐνη και φαρμακευτική αγωγή για τη ΔΕΠΥ
Τώρα, ένα άλλο μεγάλο ερώτημα είναι: Πώς αλλάζουν όλες οι παραπάνω πληροφορίες όταν ένα άτομο παίρνει ήδη (ή σχεδιάζει να αρχίσει να παίρνει) διεγερτικά φάρμακα για τη ΔΕΠΥ; Η απάντηση δεν είναι πολύ απλή, καθώς οι επιδράσεις των διεγερτικών φαρμάκων και της καφεΐνης είναι εξαιρετικά μοναδικές για κάθε άτομο, όπως και τα συμπτώματα της ΔΕΠΥ.
Όμως, επειδή και τα δύο είναι διεγερτικά, γνωρίζουμε ότι ο συνδυασμός καφεΐνης και φαρμάκων ΔΕΠΥ μπορεί ενδεχομένως να θέσει κάποιον σε κίνδυνο να έχει πιο σοβαρές παρενέργειες, όπως καρδιακή υπερδιέγερση. Ωστόσο, ορισμένοι ασθενείς συνδυάζουν την καφεΐνη με φάρμακα και είναι σε θέση να το ανεχθούν καλά – συχνά εξαρτάται από τη δόση του καθενός.
Ορισμένα άτομα μπορεί να κατανέμουν την καφεΐνη και τα διεγερτικά φάρμακα – για παράδειγμα, να βασίζονται σε ένα πρωινό φλιτζάνι εσπρέσο για να ξεκινήσουν και να χρησιμοποιούν τα διεγερτικά τους φάρμακα αργότερα μέσα στην ημέρα. Πολλοί ασθενείς μειώνουν επίσης αυθόρμητα τη χρήση καφεΐνης καθώς ξεκινούν τα διεγερτικά φάρμακα.
Για ένα γενικά υγιές άτομο, η κατανάλωση έως 400 mg καφεΐνης την ημέρα είναι γενικά ασφαλής και ανεκτή. Αλλά αυτό μπορεί να χρειαστεί να είναι πολύ χαμηλότερο, ανάλογα με την προσωπική σας ανοχή και το αν λαμβάνετε ή όχι φαρμακευτική αγωγή. Επίσης, αν είστε έγκυος ή θηλάζετε, μιλήστε με το γιατρό σας για το πόση καφεΐνη είναι κατάλληλη για εσάς ανάλογα τον μήνα και την κατάσταση της υγείας σας.
Πηγή:
www.mindbodygreen.com/articles/caffeine-and-adhd
