Ο φόβος της αποτυχίας είναι μια κοινή κατάσταση που συχνά σταματά τη δημιουργικότητα και μας εμποδίζει να προχωρήσουμε μπροστά στη ζωή μας. Ή έτσι νομίζουμε.
Αν και όλοι βιώνουμε την αποτυχία στη ζωή, δεν αντιδρούμε όλοι με τον ίδιο τρόπο. Κάποιοι από εμάς αγκαλιάζουν την έννοια της αποτυχίας ως έναν τρόπο επαναπροσδιορισμού και αναδιαμόρφωσης της σκέψης. Άλλοι αντιδρούν σε αυτήν με το να μαζεύονται σε μια μικρή μπάλα (όπως ένα αρμαντίλο που απειλείται από ένα μεγάλο αιλουροειδές) και να απομονώνονται από τον υπόλοιπο κόσμο. Υπάρχουν σημαντικά στοιχεία που υποστηρίζουν την άποψη ότι ορισμένοι άνθρωποι «αγκαλιάζουν» την αποτυχία, ενώ άλλοι την αποφεύγουν σε κάθε πιθανή ευκαιρία. Για κάποιους η αποτυχία είναι καλή, για άλλους είναι κακή.
Advertisment
Ένα ενδιαφέρον σύνολο ερευνών έχει υπογραμμίσει την άποψη ότι υπάρχουν κάποιοι άνθρωποι που αποδέχονται τις προκλήσεις και τις απογοητεύσεις ως ευκαιρίες για να εστιάσουν εκ νέου τη σκέψη τους. Αυτοί είναι οι άνθρωποι με «νοοτροπία εξέλιξης». Στη συνέχεια, υπάρχουν άλλοι άνθρωποι που βλέπουν την αποτυχία ως… πλήρη αποτυχία. Πιστεύουν ότι ούτως ή άλλως δεν είχαν ποτέ το ταλέντο ή τις ικανότητες και πιθανώς δεν θα τις αποκτήσουν ποτέ. Αυτοί είναι οι άνθρωποι με «αμετακίνητη νοοτροπία». Αυτά τα άτομα ασπάζονται την πεποίθηση ότι είτε γεννιόμαστε με ταλέντο, είτε όχι. Εν ολίγοις, είτε ανήκουμε στη μία είτε στην άλλη.
Η ψυχολόγος Carol Dweck έχει μελετήσει εκτενώς αυτού του είδους τα νοητικά μοτίβα και παρέχει κλινικές αποδείξεις ότι οι περισσότεροι άνθρωποι τοποθετούν σκόπιμα τον εαυτό τους σε μία από αυτές τις δύο ομάδες. Η Dweck δήλωσε ότι η ομάδα στην οποία κατατάσσουμε τον εαυτό μας καθορίζει συχνά τον τρόπο αντίδρασης σε τυχόν διανοητικές προκλήσεις. Αν βιώσετε την αποτυχία και τα παρατήσετε, τότε έχετε κατατάξει τον εαυτό σας βολικά στη δεύτερη ομάδα «αμετακίνητης νοοτροπίας» – αν βιώσετε την αποτυχία και τη χρησιμοποιήσετε ως ευκαιρία μάθησης ή ως σκαλοπάτι για να βελτιωθείτε, τότε έχετε τοποθετήσει τον εαυτό σας στην ομάδα «εξέλιξης».
Η ίδια συμπεραίνει ότι η αποτυχία είναι μια αναπόφευκτη συνθήκη της καθημερινής μας ζωής (χάσαμε την αριστερή στροφή στο δρόμο για το σπίτι ενός φίλου, ξεχάσαμε να πληρώσουμε εγκαίρως το λογαριασμό του ηλεκτρικού και μας επιβάλλεται πρόστιμο, παίρνουμε την πρωτοχρονιάτικη απόφαση να χάσουμε 20 κιλά και έξι μήνες αργότερα, είμαστε ακόμα στο ίδιο βάρος). Ο τρόπος με τον οποίο προσεγγίζουμε την αποτυχία είναι αυτός που καθορίζει αν είμαστε παγιωμένοι στη σκέψη μας ή έτοιμοι για κάποια εξέλιξη. Και, όπως μπορείτε να φανταστείτε, οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι ανήκουν στην ομάδα της «εξέλιξης» τείνουν να παράγουν περισσότερες δημιουργικές ιδέες από εκείνους που αυτοπροσδιορίζονται στην ομάδα των «αμετακίνητων».
Advertisment
Ένα οικείο παράδειγμα «νοοτροπίας εξέλιξης»
Για παράδειγμα, σκεφτείτε τον Thomas Alva Edison. Στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, ο Edison προσπαθούσε να βελτιώσει τη λάμπα φωτός. Για περισσότερα από δύο χρόνια, πειραματίστηκε με ένα πλήθος πιθανών νημάτων – βλαστούς μπαμπού, τρίχες ζώων, ιστούς αράχνης, άνθρακα και χαλκό. Πάνω από 400 φορές, 600 φορές, 1000 φορές, προσπάθησε να ανακαλύψει ένα στοιχείο που θα διατηρούσε το φως.
Κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια αυτής της μακράς και επίπονης διαδικασίας, ένας δημοσιογράφος στάλθηκε να του πάρει συνέντευξη. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης, ο δημοσιογράφος ρώτησε τον Edison: «Φαίνεται ότι προσπαθήσατε και προσπαθείτε να εφεύρετε τον λαμπτήρα πυρακτώσεως και συνεχίζετε να αποτυγχάνετε κάθε φορά. Γιατί συμβαίνει αυτό;» Ο Edison κοίταξε τον δημοσιογράφο κατάματα και είπε: «Δεν απέτυχα. Απλώς έχω βρει 10.000 τρόπους που δεν λειτουργούν».
Ο Edison γνώριζε ότι η ερμηνεία της αποτυχίας του ήταν ένα κρίσιμο μέρος της διαδικασίας ανακάλυψης. Πίστευε ότι κάθε αποτυχημένη προσπάθεια τον έφερνε πιο κοντά στον τελικό του στόχο.
Σε μελέτες για τους δημιουργικούς ανθρώπους, οι ψυχολόγοι ανακάλυψαν ότι ένα από τα πιο διακριτικά χαρακτηριστικά που διαχωρίζουν τους δημιουργικούς ανθρώπους από τους μη δημιουργικούς είναι ότι οι δημιουργικοί άνθρωποι κάνουν πολλά λάθη και συνεχίζουν να εργάζονται μέσα από αυτά, ενώ οι μη δημιουργικοί κάνουν ένα λάθος και σταματούν. Οι περισσότεροι άνθρωποι θεωρούν την επιτυχία και την αποτυχία ως άκρως αντίθετα, ενώ στην πραγματικότητα, είναι και τα δύο μέρη της ίδιας διαδικασίας.
Ο πρώην επιστήμονας πυραύλων Ozan Varol (ο οποίος είχε αρκετές τεχνολογικές αποτυχίες) διευκρινίζει τη σημασία αυτής της κατασκευής: «Αν δεν αναγνωρίσουμε ότι αποτύχαμε, αν αποφύγουμε έναν πραγματικό απολογισμό, δεν μπορούμε να μάθουμε τίποτα. Στην πραγματικότητα, η αποτυχία μπορεί να κάνει τα πράγματα χειρότερα, αν λάβουμε τα λάθος μηνύματα από αυτήν. Όταν αποδίδουμε τις αποτυχίες μας σε εξωτερικούς παράγοντες – τις ρυθμιστικές αρχές, τους πελάτες, τους ανταγωνιστές – δεν έχουμε λόγο να αλλάξουμε πορεία. Επενδύουμε, διπλασιάζουμε την ίδια στρατηγική και ελπίζουμε ότι ο άνεμος φυσά προς μια καλύτερη κατεύθυνση».
«Μόνο όσοι τολμούν να αποτύχουν σε μεγάλο βαθμό μπορούν ποτέ να επιτύχουν σε μεγάλο βαθμό» – Robert Kennedy
Πηγή:
psychologytoday.com/intl/blog/creative-insights/202112/why-failing-is-necessary-creativity
