Έχοντας θέσει εκατομμύρια ανθρώπους σε κίνδυνο οξείας πείνας, η πανδημία του COVID-19 μας έφερε μπροστά σε μια μεγάλη ανάγκη να αναθεωρήσουμε το όλο σύστημα πίσω από την τροφή και το νερό. Όταν ανακάμψουμε από την πανδημία και θέσουμε σε εφαρμογή μέτρα για να προλάβουμε μελλοντικές κρίσεις, θα δούμε ότι μεγάλες χώρες του πλανήτη θα δεσμευτούν στο να μετατρέψουν τα επισιτιστικά συστήματα σε πιο ισότιμα, πιο θρεπτικά και πιο ανθεκτικά στη Σύνοδο των Ηνωμένων Εθνών.
Παράλληλα, οι χώρες θα πρέπει να συμφιλιώσουν τις αυξανόμενες απαιτήσεις για τροφή με τον αγώνα για μείωση των εκπομπών άνθρακα και την αντιμετώπιση της απώλειας της παγκόσμιας βιοποικιλότητας. Τα προοδευτικά βήματα προς ένα δικαιότερο, ισχυρότερο και υγιεινότερο διατροφικό σύστημα που θα συνάδουν και με τους περιβαλλοντικούς στόχους θα εξαρτώνται από την πρόοδο σε σχέση με το πώς ο κόσμος διαχειρίζεται το νερό, το βασικό στοιχείο επιβίωσης της ανθρωπότητας και του πλανήτη.
Advertisment
Δυστυχώς, όμως, βρισκόμαστε πολύ μακριά από τη διασφάλιση του νερού και της υγιεινής για όλους μέχρι το 2030, όπως ορίζει ο Στόχος 6 της Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, αφού πολλές πηγές νερού συνεχίζουν να είναι αναξιόπιστες, πιο μολυσμένες ή και τα δύο.
Τα επισιτιστικά συστήματα δεν μπορούν έτσι απλά να μεταμορφωθούν σε κάτι βιώσιμο. Η επίτευξη μιας ισορροπίας ανάμεσα στις ανθρώπινες ανάγκες και στη διατήρηση των φυσικών πηγών δεν θα είναι κάτι εύκολο, αλλά πιστεύω ότι είναι δυνατό αν αντιληφθούμε την τροφή, τη γη και το νερό ως ένα σύνθετο και αλληλένδετο σύστημα.
Για να αμβλύνουμε τέτοιες ανισότητες παγκοσμίως, οι κυβερνήσεις και άλλοι «παίκτες» πρέπει να αναγνωρίσουν, να επαναξιολογήσουν και να εκλογικεύσουν το ρόλο του νερό σε κάθε στάδιο.
Advertisment
Για αρχή, αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται να υπολογίζονται πλήρως οι προμήθειες νερού που χρειαζόμαστε για τα επισιτιστικά συστήματα και να διαχειριζόμαστε στρατηγικά τις υποδομές ύδρευσης, συμπεριλαμβανομένων των οικοσυστημάτων και των υπόγειων υδροφόρων στρωμάτων.
Δεδομένης της ανάπτυξης της βιομηχανίας, της γεωργίας και της παραγωγής ενέργειας, είναι ζωτικής σημασίας οι κυβερνήσεις και οι αρχές να αντιληφθούν το νερό ως μια πεπερασμένη και πολύτιμη πηγή που πρέπει να τη διαχειριστούμε σοφά.
Στη γεωργία, για παράδειγμα, ανήκει το 70% της χρήσης του φρέσκου νερού και η ποσότητα του νερού για τροφή συχνά είναι η ίδια που χρησιμοποιείται σε φάρμες. Εντούτοις, πρόκειται για μια υπεραπλούστευση που παραβλέπει την επίδραση που αυτά τα νούμερα έχουν στους ανθρώπους, στο κλίμα και στη φύση.
Η αξία των υγροτόπων σε όλο τον κόσμο υπό όρους παροχής και αποθήκευσης τεράστιων ποσοτήτων νερού φτάνει στα 10 τρισεκατομμύρια δολάρια, αλλά δυστυχώς το ένα τρίτο αυτού έχει εξαφανιστεί από το 1970 και μετά – κυρίως λόγω της επέκτασης της γεωργίας.
Η επένδυση ως ένα κρίσιμο και σημαντικό βήμα
Η επένδυση σε έρευνες που θα αφορούν στη διατήρηση και προστασία του υδροφόρου ορίζοντα και στη λειτουργία φραγμάτων και αποθεμάτων, μπορεί να βοηθήσει στον προσδιορισμό στρατηγικών και πολιτικών που οι χώρες χρειάζονται ώστε να αποθηκεύουν αποτελεσματικότερα το νερό και να το μοιράζουν ισότιμα σε όλους.
Ως εκ τούτου, αν οι χώρες του κόσμου θέλουν να διασφαλίσουν ότι θα υπάρχει φαγητό και μάλιστα ασφαλές, χρειάζεται να διατηρήσουν την ύπαρξη των οικοσυστημάτων. Και για να γίνει αυτό είναι απαραίτητο βήμα η αποκατάσταση των υγροτόπων. Χωρίς νερό δεν υπάρχει ζωή.
Εκτός από τη διασφάλιση της πηγής, η αλλαγή των επισιτιστικών συστημάτων σημαίνει επίσης την αλλαγή των τρόπων με τους οποίους το νερό χρησιμοποιείται στην παραγωγή φαγητού. Με πάνω από το 80% των γεωργικών καλλιεργειών να βασίζεται εξ ολοκλήρου στη βροχή, η οποία γίνεται όλο και λιγότερο προβλεπόμενη, η άρδευση φαίνεται σαν η προφανής λύση. Όμως, θα πρέπει με κάποιο τρόπο να διασφαλιστεί ότι και η άρδευση δεν θα επιδεινώσει το πρόβλημα που είχε σκοπό να λύσει, εξαντλώντας τα αποθέματα.
Και είναι τεράστια η πρόκληση του να τραφούν 10 δισεκατομμύρια άνθρωποι με περιορισμούς στις πηγές. Γι’ αυτό και θα χρειαστούν ριζικές βελτιώσεις στη χρήση του νερού στη γεωργία, αν θέλουμε να παράγουμε περισσότερη τροφή απ’ όση έχουμε. Η κλιματική αλλαγή μπορεί να σημαίνει ακόμη και την εγκατάλειψη της άρδευσης εκεί που οι πηγές νερού είναι αναξιόπιστες, και την επέκταση εκεί που το νερό πιθανότατα είναι ασφαλές και άφθονο.
Ένας αγώνας για την οικουμενική πρόσβαση στο νερό
Αν θέλουμε τα επισιτιστικά συστήματα του κόσμου να παρέχουν θρεπτική και υγιεινή τροφή σε όλους, τότε είναι απαραίτητη η πρόσβαση όλων των ανθρώπων σε ασφαλείς πηγές νερού. Η κακή υγιεινή συνδέεται με περίπου 4 δισεκατομμύρια περιπτώσεις νόσων λόγω έλλειψης ή μόλυνσης από νερό και με 3.4 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο. Ένα επισιτιστικό σύστημα που αγνοεί την ποιότητα του νερού θα σημαίνει ότι 2.2 δισεκατομμύρια άνθρωποι χωρίς πρόσβαση σε πόσιμο νερό θα μείνουν πίσω.
Το νερό παίζει έναν καθοριστικό ρόλο στο επισιτιστικό σύστημα, από τα οικοσυστήματα και τις υπόγειες πηγές που παρέχουν και αποθηκεύουν ποσότητες, μέσω της άρδευσης, μέχρι το νερό που χρειάζονται τα ψάρια και τα ζώα και τέλος εκείνο που χρησιμοποιούμε στην προετοιμασία των γευμάτων μας. Συνεπώς, τίποτα δεν θα πετύχει, αν το νερό μείνει εκτός συζήτησης.
Ο πλανήτης θα αφυδατωθεί πριν μείνει χωρίς τροφή, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι. Αυτή πρέπει να είναι η χρονιά που θα αδράξουμε την ευκαιρία να διασφαλίσουμε ότι το νερό θα βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των πολιτικών, των επενδύσεων και των δεσμεύσεων που θα γίνουν για την επίτευξη των 17 στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης μέχρι το 2030 του ΟΗΕ.
Mark Smith – euronews
