Βρισκόμαστε εν μέσω μιας μάχης για την προσοχή μας. Οι συσκευές μας έχουν καταλάβει τον εγκέφαλό μας και έχουν καταστρέψει τη συλλογική μας ικανότητα συγκέντρωσης – σε βαθμό που βλέπουμε ακόμη και την εμφάνιση μιας γενιάς «χρυσόψαρων». Αυτή, τουλάχιστον, είναι η ιστορία που λέγεται όλο και περισσότερο. Θα πρέπει όμως να της δώσουμε σημασία;
Το νέο βιβλίο του δημοσιογράφου Johann Hari, Stolen Focus, μόλις προστέθηκε στη χορωδία των φωνών που θρηνούν για την κρίση προσοχής της ψηφιακής εποχής. Το δικό του και άλλα πρόσφατα βιβλία αντικατοπτρίζουν, και ίσως τροφοδοτούν, μια δημόσια αντίληψη ότι η εστίασή μας δέχεται επίθεση. Πράγματι, μετά από νέα έρευνα του Ινστιτούτου Πολιτικής και του Κέντρου Μελετών Προσοχής στο King’s College του Λονδίνου, δημιουργήθηκαν ορισμένες σαφείς ανησυχίες. Μπροστά στα είδη των ευρημάτων που προέκυψαν από την έρευνα, είναι εύκολο να νοσταλγήσει κανείς ένα παρελθόν που υπήρχε πριν από την ψηφιακή επανάσταση. Αλλά οι νέες τεχνολογίες έχουν κατηγορηθεί για την πρόκληση κρίσεων απόσπασης της προσοχής πολύ πριν από την ψηφιακή εποχή, οπότε πώς πρέπει να ανταποκριθούμε στις σημερινές προκλήσεις;
Advertisment
Αντιμετωπίζουμε μια κρίση προσοχής;
Η έρευνα έγινε με το αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.093 ενηλίκων στο Ηνωμένο Βασίλειο τον Σεπτέμβριο του 2021. Οι ερευνητές ζήτησαν να μάθουν τις αντιλήψεις τους σχετικά με τη διάρκεια της προσοχής τους, τις πεποιθήσεις τους για διάφορους ισχυρισμούς σχετικά με την ικανότητά μας να συγκεντρωνόμαστε και τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν την τεχνολογία σήμερα.
Οι μισοί από τους ερωτηθέντες θεώρησαν ότι η διάρκεια της προσοχής τους είναι μικρότερη από ό,τι παλαιότερα, σε σύγκριση με το ένα τέταρτο που δεν το θεώρησε. Και τα τρία τέταρτα των συμμετεχόντων συμφώνησαν ότι διανύουμε μια εποχή όπου υπάρχει ασταμάτητος ανταγωνισμός για την προσοχή μας από διάφορα κανάλια μέσων ενημέρωσης και προφίλ.
Η απόσπαση της προσοχής που προκαλούν τα κινητά τηλέφωνα ειδικότερα φάνηκε να αποτελεί πραγματικό πρόβλημα. Οι μισοί από τους ερωτηθέντες παραδέχθηκαν ότι δεν μπορούσαν να σταματήσουν να ελέγχουν τα τηλέφωνά τους όταν θα έπρεπε να επικεντρωθούν σε άλλα πράγματα – και αυτό δεν ήταν ένα ζήτημα μόνο για τους νέους. Παρά τα στερεότυπα των γενεών για τους εφήβους που είναι κολλημένοι στις οθόνες τους, η πλειοψηφία των μεσήλικων δήλωσε ότι δυσκολεύεται επίσης με αυτό.
Advertisment
Και παρόλο που πολλοί αναγνώριζαν ότι περνούσαν πολύ χρόνο στο τηλέφωνό τους, εξακολουθούσαν να υποτιμούν σε μεγάλο βαθμό το πόσο. Η μέση εκτίμηση του κοινού ήταν ότι έλεγχε το τηλέφωνό του 25 φορές την ημέρα, αλλά σύμφωνα με προηγούμενες έρευνες, η πραγματικότητα είναι μάλλον κάπου μεταξύ 49 και 80 φορές την ημέρα.
Εδώ και καιρό υπάρχει μια ανησυχία σχετικά με την απειλή της προσοχής από τις νέες πολιτιστικές μορφές, είτε πρόκειται για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είτε για ευπώλητα βιβλία «επιφανειακής» φύσεως. Ακόμη και από την αρχαία Ελλάδα, ο Σωκράτης παραπονιόταν ότι ο γραπτός λόγος δημιουργεί «λήθη στις ψυχές μας». Υπήρχε πάντα η τάση να φοβόμαστε τις επιπτώσεις που θα έχουν τα νέα μέσα και οι νέες τεχνολογίες στο μυαλό μας.
Η πραγματικότητα είναι ότι απλώς δεν έχουμε τις μακροχρόνιες μελέτες που να μας λένε αν η συλλογική μας προσοχή έχει πράγματι συρρικνωθεί. Αυτό που γνωρίζουμε από την επιστημονική κοινότητα είναι ότι οι άνθρωποι υπερεκτιμούν ορισμένα από τα προβλήματα. Για παράδειγμα, οι μισοί από τους ερωτηθέντες πίστεψαν λανθασμένα τον πλήρως καταρριφθέντα ισχυρισμό ότι η μέση διάρκεια προσοχής των ενηλίκων σήμερα είναι μόλις οκτώ δευτερόλεπτα, υποτίθεται ότι είναι χειρότερη από εκείνη ενός χρυσόψαρου. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η μέση διάρκεια προσοχής. Η ικανότητά μας να συγκεντρωνόμαστε ποικίλλει σε τεράστιο βαθμό ανάλογα με το άτομο και την εργασία που έχουμε αναλάβει.
«Σνακ» προσοχής
Είναι επίσης σημαντικό να μην παραβλέπουμε τα πολλά οφέλη που φέρνει η τεχνολογία στον τρόπο που ζούμε. Μεγάλο μέρος του κοινού που συμμετείχε στην έρευνα τα αναγνωρίζει αυτά, έτσι ενώ οι μισοί πίστευαν ότι η τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης καταστρέφουν την προσοχή των νέων, περίπου οι άλλοι μισοί πίστευαν ότι η εύκολη απόσπαση της προσοχής έχει να κάνει περισσότερο με την προσωπικότητα των ανθρώπων παρά με οποιαδήποτε αρνητική επιρροή που μπορεί να έχει ή να μην έχει η τεχνολογία.
Πέρα από αυτό, είναι η «διασκορπισμένη» προσοχή πάντα κάτι κακό; Τα δύο τρίτα του κοινού στη μελέτη πίστευαν ότι η εναλλαγή της προσοχής μεταξύ διαφορετικών μέσων και συσκευών βλάπτει την ικανότητά μας να ολοκληρώνουμε απλές εργασίες – μια πεποίθηση που επιβεβαιώνεται από ψυχολογικές μελέτες. Ενδιαφέρον είναι ότι το μισό κοινό πίστευε επίσης ότι το multi-tasking στην εργασία, η συχνή εναλλαγή μεταξύ ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, τηλεφωνημάτων ή άλλων εργασιών, μπορεί να δημιουργήσει μια πιο αποτελεσματική και ικανοποιητική εργασιακή εμπειρία.
Τι θα γίνει λοιπόν αν διερευνήσουμε τα οφέλη της απόσπασης της προσοχής καθώς και τις αρνητικές επιπτώσεις; Μήπως θα μπορούσαμε να βρούμε μια πιο ισορροπημένη εικόνα στην οποία η απόσπαση της προσοχής δεν είναι πάντα από μόνη της κάτι κακό, αλλά πρόβλημα σε ορισμένα πλαίσια και παραγωγικό σε άλλα; Με άλλα λόγια, τι γίνεται αν όσοι θρηνούν για την κρίση της προσοχής δεν έχουν άδικο, αλλά αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μέρος της εικόνας;
Για όλες τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε όταν η προσοχή μας εναλλάσσεται μεταξύ εργασιών, σε ορισμένα σενάρια, αυτό μπορεί να βοηθήσει στην ανανέωση του μυαλού, να μας κρατήσει σε εγρήγορση και να τονώσει τις εγκεφαλικές συνδέσεις και τη δημιουργικότητα. Η ενιαία προσοχή μπορεί να είναι ένα ιδανικό, αλλά μπορεί να μην είναι πάντα ένα ρεαλιστικό αγαθό για το είδος του ζώου που είμαστε εμείς οι άνθρωποι.
Ακούμε για τα οφέλη για το σώμα από το «σνακ άσκησης» ή την κυκλική προπόνηση, οπότε ίσως πρέπει να αναρωτηθούμε πώς θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε τα πιθανά οφέλη για το μυαλό από το «σνακ προσοχής». Ο εγκέφαλος είναι άλλωστε ένα όργανο κι αυτό.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι πρέπει να βρούμε τρόπο να ζήσουμε καλύτερα με την «οικονομία της προσοχής» και τις προκλήσεις της νέας εποχής. Τα ηλεκτρονικά μας γκάτζετ δεν πρόκειται να εξαφανιστούν και πρέπει να μάθουμε πώς να τα αξιοποιούμε (και τους περισπασμούς που προκαλούν) για ατομικό και κοινωνικό καλό.
Η προσοχή μας ήταν ανέκαθεν το μόνο πραγματικό νόμισμα που διαθέτουμε, και γι’ αυτό το λόγο, πάντα γινόταν μάχη γι’ αυτήν- αυτό δεν είναι νέο πρόβλημα, αλλά στην ψηφιακή εποχή παίρνει νέες μορφές. Χρειαζόμαστε μια καλύτερη απάντηση σε αυτή την κατάσταση – μια απάντηση που να κατανοεί τους κινδύνους αλλά και να θέτει πιο τολμηρά ερωτήματα σχετικά με τις ευκαιρίες.
Πηγή:
theconversation.com/there-are-challenges-but-also-potential-benefits-of-digital-distractions-177296
