Μία μητέρα λέει στην επτάχρονη κόρη της: «Όταν πεθάνω θα μείνεις μόνη σου, επειδή ο πατέρας σου δεν σε θέλει, το ξέρεις αυτό έτσι;».
Μία τέτοια κακοποιητική μητέρα, έχοντας υπερβολική ανάγκη επιβεβαίωσης, θα χρησιμοποιούσε κάθε αθέμιτη προσπάθεια για να την έχει από την κόρη της.
Advertisment
Η λεκτική κακοποίηση μπορεί να είναι έκδηλη αλλά σε αρκετές περιπτώσεις είναι δυσδιάκριτη.
Δεν εμφανίζεται μόνο στη σχέση γονέα – παιδιού, αλλά σε όλα τα είδη σχέσεων – μεταξύ στενών συγγενών, συντρόφων, φίλων, αδερφών, πρώην συζύγων, συναδέλφων, γειτόνων, ηλικιωμένων και των φροντιστών τους κλπ.
Ουσιαστικά κανένας δεν έχει «ανοσία» στην συναισθηματική κακοποίηση. Ακόμη και ένας άνθρωπος σκληρός, φαινομενικά άτρωτος, που μοιάζει να έχει τα πάντα υπό έλεγχο, μπορεί να συναντήσει κάποιον από τον οποίο να υφίσταται συναισθηματική κακοποίηση.
Advertisment
Το πρώτο βήμα για να εντοπιστεί η συναισθηματική κακοποίηση είναι η κατανόηση της «εικόνας» της και πως συμπεριφέρεται ένας κακοποιητής.
Πώς μοιάζει η Συναισθηματική Κακοποίηση
Αν και ορισμένοι κακοποιητές επιδίδονται και σε σωματικές επιθέσεις, η συναισθηματική κακοποίηση από μόνη της δεν αποτελεί χειρωνακτική επίθεση. Αντίθετα, όσοι κακοποιούν συναισθηματικά χρησιμοποιούν λέξεις, φράσεις και συμπεριφορές για να τρομάξουν ή να προκαλέσουν συναισθηματικό πόνο, αγωνία και άλλα δυσάρεστα συναισθήματα.
Στο πέρασμα του χρόνου, ένα θύμα συναισθηματικής κακοποίησης μπορεί να αναπτύξει μία αμυντική νοοτροπία που το δυσκολεύει να εμπιστευθεί τους άλλους και να δημιουργήσει στενές σχέσεις.
Πώς τελικά εντοπίζεται η συναισθηματική κακοποίηση; Ακολουθούν τέσσερις τρόποι με τους οποίους μπορεί να εκδηλωθεί:
Λεκτική Κακοποίηση. Η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί να λάβει την μορφή λεκτικής κακοποίησης. Οι λεκτικοί υβριστές χρησιμοποιούν λέξεις ή φωνές για να προκαλέσουν φόβο ή να πληγώσουν συναισθηματικά. Οι τύποι λεκτικής κακοποίησης περιλαμβάνουν δυνατές φωνές, χαρακτηρισμούς, εκφοβισμό, απειλές κλπ.
Για παράδειγμα, μόλις έχετε φύγει από επίσκεψη που κάνατε στην μητέρα σας και μαθαίνετε ότι ένας φίλος σας βρέθηκε θετικός στον COVID-19. Όταν της τηλεφωνείτε για να την ενημερώσετε, αρχίζει να φωνάζει, να σας κατηγορεί και να σας βρίζει.
Παθητική Επιθετικότητα. Η συναισθηματική κακοποίηση μπορεί επίσης να λάβει την μορφή παθητικής επιθετικότητας. Όσοι επιδίδονται σε παθητικοεπιθετική συμπεριφορά χρησιμοποιούν έμμεσους τρόπους για να επικοινωνήσουν την αρνητική τους στάση απέναντι σας.
Παράδειγμα: Έχετε καθυστερήσει σε μία συνάντηση με έναν φίλο σας. Ζητάτε συγγνώμη και εκείνος σας λέει να μην ανησυχείτε για αυτό και ότι είναι όλα καλά. Όμως παρά την διαβεβαίωση του, παραμένει σιωπηλός και δυσαρεστημένος όλο το βράδυ.
Άλλο παράδειγμα παθητικοεπιθετικότητας είναι: ο σύντροφός σας ξαφνικά δεν σας αγγίζει ή αρχίζει να κοιμάται με την πλάτη του προς το μέρος σας, για να σας μεταδώσει έμμεσα τον θυμό του για οποιοδήποτε λόγο, χωρίς πρώτα να σας έχει εξηγήσει αν κάτι τον έχει ενοχλήσει.
Κοινωνική Απομόνωση. Αυτός ο τύπος κακοποίησης έχει σχεδιαστεί για να σας εμποδίζει να συναναστρέφεστε με τους άλλους, με αποτέλεσμα να αισθάνεστε μοναξιά και θλιψη.
Παραδείγματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν: Κάθε φορά που σκοπεύετε να δείτε φίλους ή την οικογένειά σας, ο σύντροφός σας προσποιείται ότι είναι άρρωστος ή σας παρακαλά να μείνετε μαζί του και να μην πάτε.
Ο σύντροφός σας, λέει στους φίλους και στα μέλη της οικογένειάς σας ότι είστε σε περίεργη διάθεση και ότι είναι καλύτερο να μην επικοινωνήσουν μαζί σας για λίγο, προσπαθώντας να σας αποκλείσει από τον περίγυρο σας.
Gaslighting. Ο όρος Gaslighting χρησιμοποιείται, για να περιγράψει την προσπάθεια χειραγώγησης και αμφισβήτησης της αντιληπτικής ικανότητας ενός ατόμου για την πραγματικότητα γύρω του. Στόχος του ατόμου που ασκεί Gaslighting είναι να σπείρει αμφιβολίες, σε ένα άλλο άτομο ή μια ομάδα ατόμων, με σκοπό να αναρωτιούνται για την ορθότητα της μνήμης, της λογικής και της σκέψης τους. Με παραπλανητικές μεθόδους και αντιφάσεις επιδιώκει την αποσταθεροποίηση του άλλου ατόμου, προκαλώντας του σύγχυση και τελικά αυτοαμφισβήτηση.
Για παράδειγμα:
Ο σύντροφός σας πετάει ένα βιβλίο που ήξερε ότι διαβάζατε και μετά επιμένει ότι δεν το είδε ποτέ, ή σπάει την οθόνη του κινητού σας όταν δεν κοιτάτε και μετά επιμένει ότι σας είδε να το ρίχνετε στο πάτωμα. Ενώ λέει κάτι προσβλητικό για εσάς χαμηλόφωνα, όταν τον ρωτάτε τι ακριβώς είπε, ισχυρίζεται ότι το φανταστήκατε και εκείνος δεν έχει πει απολύτως τίποτα.
Πώς οι Συναισθηματικοί Κακοποιητές διατηρούν την «εξουσία» τους
Οι συναισθηματικοί κακοποητές χρησιμοποιούν τακτικές κατάχρησης για να σας τρομάξουν ή να σας προκαλέσουν θλίψη, εγείροντας έτσι την ισορροπία ισχύος στην μεταξύ σας σχέση, προς όφελός τους.
Μεταβάλλοντας το μέγεθος της κακοποίησης ανάλογα με το πώς συμπεριφέρεστε, οι κακοποιητές, σας «εκπαιδεύουν» να τους συμπεριφέρεστε με σεβασμό, πράγμα που σημαίνει ότι συμπεριφέρεστε σαν να ήταν σε θέση εξουσίας, συγκριτικά με εσάς. Για να σεβαστείτε την «αυθεντία» τους, πρέπει να ακολουθείτε τις εντολές και τα αιτήματά τους, ή να ικανοποιείτε τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους.
Βραχυπρόθεσμα, μπορεί να ωφεληθείτε από την υιοθέτηση μίας στάσης φόβου – σεβασμού προς τον θύτη. Αυτό είναι το είδος του σεβασμού που συνιστάται να έχετε π.χ. για απειλητικά φυσικά φαινόμενα, επειδή είναι ισχυρά, απρόβλεπτα και μπορεί να σας θέσουν σε κίνδυνο. Ομοίως, για να αποτρέψετε τον κακοποιητή σας, η διατήρηση μίας προσεκτικής στάσης μπορεί να σας βοηθήσει να επιβιώσετε διανοητικά έως ότου μπορέσετε να αντιμετωπίσετε πιο αποτελεσματικά την κατάστασή σας.
Τι είναι αυτό που ωθεί κάποιον να κακοποιήσει συναισθηματικά;
Ο κακοποιητής αντλεί ικανοποίηση όταν σας ελέγχει ή σας βλέπει να υποφέρετε. Το αίσθημα του να είσαι ισχυρός και να έχεις τον έλεγχο δίνει σε ορισμένους τεράστια ευχαρίστηση.
Οι ναρκισσιστές και οι σαδιστές μπορεί να έλκονται από την συναισθηματική κακοποίηση λόγω της ευχαρίστησης που αντλούν, έχοντας εξουσία πάνω στους άλλους ή βλέποντάς τους να υποφέρουν (Brogaard, 2020).
Ο συναισθηματικός κακοποιητής βγαίνει κερδισμένος από την «ανικανότητα» στην οποία σας υποβάλλει. Μπορεί να προβεί σε συναισθηματική κακοποίηση, λόγω του ότι ωφελείται από την «ανικανότητά» σας.
Η συχνή συναισθηματική κακοποίηση οδηγεί σε ψυχική δυσφορία και μπορεί να βλάψει την ικανότητά σας να λειτουργήσετε. Μπορεί να σας λείπει η ενέργεια, η ορμή ή η διαύγεια του μυαλού για να εκπληρώσετε τα κανονικά σας καθήκοντα – ή ακόμη και να συμφωνήσετε με τον κακοποιητή σας, ότι έχετε πρόβλημα και χρειάζεται να αναζητήσετε εσείς βοήθεια από κάποιον ειδικό και όχι εκείνος.
Με την «ανικανότητά» σας, ο συναισθηματικός κακοποιητής μπορεί να καταφέρει να πάρει την επιμέλεια του παιδιού ή να αποκτήσει πρόσβαση στα χρήματά σας.
Ο κακοποιητής θέλει προσοχή ή συμπάθεια
Ορισμένοι χρησιμοποιούν την συναισθηματική κακοποίηση για να τραβήξουν την προσοχή, την επιβεβαίωση ή την συμπάθεια. Ένας θύτης με τρόπους χειραγώγησης προσποιείται το θύμα, μοιάζοντας αυτοθυσιαζόμενος, για να κερδίσει την συμπάθεια, την επιβεβαίωση και να προκαλέσει ενοχές.
Για παράδειγμα: Επισκέπτεστε την αδερφή σας και προσφέρεστε να τη βοηθήσετε να καθαρίσει μετά από ένα πάρτι που διοργάνωσε. Αρνείται την πρότασή σας και κάνει τα πάντα μόνη της, ως μία πράξη «αυτοθυσίας». Μετά, περιμένει να την λυπηθείτε. Όταν δεν το κάνετε, εκείνη αρχίζει να παριστάνει ότι δυσκολεύεται γεμίζοντας σας ενοχές με διάφορους τρόπους.
Ο συναισθηματικός κακοποιητής θέλει εκδίκηση. Ακόμα κι αν δεν τον έχετε βλάψει στο παρελθόν, μπορεί να αισθάνεται ότι το έχετε κάνει. Σε αυτήν την περίπτωση, μπορεί να χρησιμοποιήσει λεκτική κακοποίηση για να εκδικηθεί την πραγματική ή φανταστική βλάβη που νομίζει ότι έχει υποστεί από εσάς.
Σε αντίθεση με τους σαδιστές, οι κακοποιητές που αναζητούν εκδίκηση μπορεί να μην χαίρονται βλέποντας τους άλλους να υποφέρουν από μόνοι τους. Η ευχαρίστησή τους βρίσκεται στο να σας ταλαιπωρήσουν οι ίδιοι.
Ο κακοποιητής θέλει να ανελιχθεί επαγγελματικά. Η συναισθηματική κακοποίηση στον εργασιακό χώρο ή ο εκφοβισμός, μπορεί να έχουν σχεδιαστεί για να διαταράξουν την ισορροπία ισχύος μεταξύ των συναδέλφων, λόγω φθόνου της επιτυχίας σας ή μίας προαγωγής που είναι πιθανό να λάβετε. Εάν ο κακοποιητής καταφέρει να ασκήσει εξουσία πάνω σας προκαλώντας φόβο, αμφιβολίες ή αγωνία, τότε μπορεί να εκμεταλλευτεί αυτή την την θέση αμφιβολίας στην οποία σας τοποθετεί, για να κάνει τον εαυτό του να δείχνει επιτυχημένος και εσείς να μοιάζετε αποτυχημένοι.
Η Συναισθηματική Κακοποίηση αποτελεί ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, όπου ακόμα και η αναγνώριση της είναι τεράστιο πρώτο βήμα. Η κατάλληλη ψυχοθεραπευτική παρέμβαση μπορεί να σας βοηθήσει, ώστε να νιώσετε πιο ασφαλείς και σίγουροι. Θα μπορέσετε να κατανοήσετε τον εαυτό σας, τα συναισθήματα, τις σκέψεις σας και να ενισχύσετε την αυτοεκτίμησή σας. Η διαδικασία για να μπορέσετε να προχωρήσετε μετά από συναισθηματική κακοποίηση είναι μεγάλη και καθόλου εύκολη. Ωστόσο, η στιγμή που θα νιώσετε ασφαλείς, αναγνωρίζοντας τις ανάγκες σας, κατανοώντας ότι αξίζετε το σεβασμό, την φροντίδα και την αγάπη, θα είναι το έναυσμα μίας νέας «υγιούς» καθημερινότητας.
Βιβλιογραφία:
Brogaard, B. (2020). Hatred: Understanding Our Most Dangerous Emotion. Oxford: Oxford University Press.
Knapp, D. R. Fanning the Flames: Gaslighting as a Tactic of Psychological Abuse and Criminal Prosecution. 83 Alb. L. Rev. 313 (2019-2020).
Leve, A. (2016). An Abbreviated Life. New York: HarperCollins.
- Οι πιο «τρομακτικές» μάσκες είναι εκείνες που δεν φαίνονται… - 14 Μαρτίου 2024
- Για «τι» θα μιλήσουμε στην ψυχοθεραπεία; - 13 Φεβρουαρίου 2024
- Τελικά τα ετερώνυμα έλκονται; - 24 Ιανουαρίου 2024
