Έχετε ολοκληρώσει ένα δύσκολο έργο και, παρά τις προσπάθειές σας, φαίνεται ότι κάνατε ένα μικρό λάθος. Όσο κι αν θα θέλατε να διορθώσετε το λάθος, θα είναι αδύνατο να το κάνετε, εκτός αν ξεκινήσετε εντελώς από την αρχή. Παρόλο που αντικειμενικά γνωρίζετε ότι κανείς άλλος εκτός από εσάς δεν θα διακρίνει ποτέ αυτό το μικρό λάθος, τα επίπεδα άγχους σας εκτοξεύονται στα ύψη κάθε φορά που το σκέφτεστε. Περιττό να πούμε ότι δεν μπορείτε να νιώσετε αυτό που θα έπρεπε να είναι επάξια υπερηφάνεια για τη δουλειά σας.
Αυτό το επεισόδιο μπορεί να είναι μόνο το πιο πρόσφατο στη μακρά ιστορία της προσπάθειάς σας να επιτύχετε την τελειότητα σε ό,τι κάνετε. Όσο ασήμαντη κι αν είναι η κατάσταση, δεν μπορείτε παρά να εστιάζετε στα ελαττώματά σας παρά στα επιτεύγματά σας. Σύμφωνα με τους Niyati Thakur και Nicola Baumann του Πανεπιστημίου του Trier (2022), αυτή η συμπεριφορά αντανακλά τον «αυτοκριτικό τύπο προσωπικότητας», που σχετίζεται με «αρνητικές εσωτερικές σκέψεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά και τις συμπεριφορές του εαυτού μας».
Advertisment
Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, αυτό το υψηλό επίπεδο αυτοκριτικής μπορεί όχι μόνο να εμποδίσει την ικανότητά μας να είμαστε υπερήφανοι για την εργασία μας, αλλά μπορεί επίσης να αυξήσει τις πιθανότητές μας να βιώσουμε αρνητικά αποτελέσματα, όπως χαμηλότερη ικανοποίηση από τις σχέσεις σας, λιγότερη επιτυχία στην εργασία και ακόμη λιγότερο έντονα συναισθήματα ευχαρίστησης που σχετίζονται με τη γονεϊκότητα. Αν αυτός ο τύπος προσωπικότητας φαίνεται να ισχύει για εσάς, ποιοι είναι κάποιοι τρόποι με τους οποίους μπορείτε να σπάσετε το μοτίβο;
Ο αυτοκριτικός τύπος προσωπικότητας ως πρόβλημα κινήτρου
Παρόλο που αποκαλείται «τύπος προσωπικότητας», οι Thakur και Baumann πιστεύουν ότι αυτά τα υψηλά επίπεδα αυτοκριτικής αντανακλούν ένα μοτίβο κινήτρου που έχει πάει στραβά. Αναφερόμενοι στη γνωστή προσέγγιση κινήτρου που είναι γνωστή ως θεωρία του αυτοπροσδιορισμού, ο ιδανικός τύπος κινήτρου εμφανίζεται όταν αισθανόμαστε ότι εμείς είμαστε υπεύθυνοι για τη συμπεριφορά μας και όχι κάποιος άλλος. Το εξαιρετικά αυτοκριτικό άτομο λειτουργεί με μια λιγότερο προσαρμοστική αρχή κινήτρου, εξετάζοντας αυτό που κάνει με βάση το αν θα ευχαριστήσει τους άλλους και όχι τον εαυτό του.
Σκεπτόμενοι ξανά το παράδειγμα με το ελαφρώς ελαττωματικό έργο, γιατί εστιάζετε στο τι είναι λάθος αντί για το τι είναι σωστό στη δουλειά σας; Η θεωρία του αυτοπροσδιορισμού θα έλεγε ότι αυτό συμβαίνει επειδή σκέφτεστε κάποιο υποθετικό άλλο άτομο να σας φωνάζει για το λάθος σας.
Advertisment
Σύμφωνα με τα λόγια των συγγραφέων, «οι αυτοκριτικές προσωπικότητες μπορεί να θέτουν σε εφαρμογή τα κίνητρά τους με έναν λιγότερο αυτόνομο αλλά μάλλον αγχώδη τρόπο». Αν είναι έτσι, ποιος θα μπορούσε να είναι ένας τρόπος να αντικαταστήσουμε το αγχώδες κίνητρο που μας ρίχνει με το αυτόνομο κίνητρο που μας επιτρέπει να χαμηλώσουμε τη φωνή της αυτοκριτικής;
Ένα σημαντικό σημείο που πρέπει να σημειωθεί σε αυτό το συνολικό μοντέλο είναι ότι δεν είναι μόνο τα προβλήματα κινήτρων που οδηγούν στη δυστυχία του αυτοκριτικού ατόμου. Επιπλέον, υπάρχει και ο παράγοντας της ευαισθησίας στα αρνητικά συναισθήματα που κάνει τα άτομα με υψηλή αυτοκριτική πιο πιθανό να εμφανίσουν κατάθλιψη και άγχος. Μάλιστα, το άτομο δεν χρειάζεται καν να βιώσει στην πραγματικότητα κάποιου είδους κριτική, αυτοεπιβαλλόμενη ή μη, προκειμένου να εμφανιστεί αρνητική διάθεση: «αυτό σημαίνει ότι οι αυτοκριτικές προσωπικότητες έχουν την τάση να εισέρχονται εύκολα σε καταστάσεις υψηλής αρνητικής επίδρασης».
Το τελευταίο κομμάτι του παζλ, προτείνουν οι Thakur και Baumann, περιλαμβάνει αυτό που ονομάζουν «προσανατολισμό δράσης που σχετίζεται με την αποτυχία». Αυτό σημαίνει ότι οι ιδιαίτερα αυτοκριτικοί άνθρωποι τείνουν να «κολλούν σε επίμονες σκέψεις σχετικά με δυσάρεστες εμπειρίες». Οι λιγότερο αγχωμένοι ομόλογοί τους μπορούν να προχωρήσουν από την αποτυχία, αλλά με αυτή την τάση να ασχολούνται με τα χειρότερα σενάρια για την απόδοσή τους, οι εξαιρετικά αυτοκριτικοί συνεχίζουν να αφήνουν αυτές τις αρνητικές σκέψεις να κυκλοφορούν ασταμάτητα.
Έλεγχος της επίδρασης της αυτοκριτικής στις αρνητικές συναισθηματικές καταστάσεις
Υποθέτοντας ότι τα κίνητρα που βασίζονται στο άγχος θα παρεμβάλλονταν μεταξύ των βαθμολογιών στις μετρήσεις του αυτοκριτικού στυλ προσωπικότητας και των ψυχολογικών συμπτωμάτων της κατάθλιψης και του άγχους, οι ερευνητές επιστράτευσαν ένα δείγμα 479 ενηλίκων (μέσος όρος ηλικίας 50 ετών, 55% άνδρες) για να λάβουν μέρος σε μια διαδικτυακή αξιολόγηση.
Ο προσανατολισμός στη δράση που σχετίζεται με την αποτυχία μετρήθηκε με στοιχεία όπως «Όταν δουλεύω για εβδομάδες σε ένα έργο και μετά όλα πάνε εντελώς στραβά: (α) Μου παίρνει πολύ χρόνο για να το ξεπεράσω, ή (β) Με ενοχλεί για λίγο, αλλά μετά δεν το σκέφτομαι πια». Η απάντηση (α) θα υποδήλωνε έναν προσανατολισμό που σχετίζεται με την αποτυχία, αλλά το (β) θα υποδήλωνε αντίθετα την ικανότητα να μαθαίνει κανείς και να προχωράς.
Πατώντας στην αυτοκριτική, οι συγγραφείς ζήτησαν από τους συμμετέχοντες να βαθμολογήσουν τον εαυτό τους σε απλά στοιχεία όπως «πληγώνομαι πιο γρήγορα από την κριτική απ’ ό,τι οι άλλοι». Επίσης, αξιολογήθηκε και ο προσανατολισμός στη δράση. Τέλος, οι συμμετέχοντες αξιολόγησαν την εμπειρία τους από ψυχολογικά συμπτώματα χρησιμοποιώντας έναν τυποποιημένο κατάλογο ελέγχου τέτοιων εμπειριών όπως το άγχος, η κατάθλιψη, το φοβικό άγχος και τα προβλήματα ύπνου.
Χρησιμοποιώντας αυτά τα ολοκληρωμένα εργαλεία, οι συγγραφείς τροφοδότησαν στη συνέχεια τις βαθμολογίες των συμμετεχόντων τους σε ένα στατιστικό μοντέλο στο οποίο μπορούσαν να ελέγξουν τόσο την επίδραση του προσανατολισμού στην αποτυχία σε συνδυασμό με το αγχώδες κίνητρο στην πορεία που οδηγεί από τον αυτοκριτικό τύπο προσωπικότητας στα ψυχολογικά συμπτώματα. Σύμφωνα με την πρόβλεψή τους, οι συγγραφείς ανέφεραν ότι οι ιδιαίτερα αυτοκριτικοί είχαν πολύ υψηλότερο προσανατολισμό δράσης που σχετίζεται με την αποτυχία σε σύγκριση με τους μη αυτοκριτικούς συνομηλίκους τους και είχαν επίσης, με τη σειρά τους, υψηλότερο σκορ στην αυτοκριτική ως αποτέλεσμα.
Πώς να βγούμε από τον κύκλο της αυτοκριτικής
Όσο χρήσιμα και αν είναι τα ευρήματα για να καταδείξουν γιατί τα πράγματα είναι τόσο δύσκολα για τους ιδιαίτερα αυτοκριτικούς, ίσως αναρωτηθείτε πώς να τα χρησιμοποιήσετε στη δική σας ζωή. Πώς μπορείτε να σταματήσετε να επικεντρώνεστε στα μικρά λάθη σας και αντ’ αυτού να βγείτε και να νιώσετε καλύτερα για τον εαυτό σας και τα επιτεύγματά σας;
Το κλειδί για να σταματήσουμε τη διαδικασία απεικονίζεται με σαφήνεια στην αντιστροφή των αποτελεσμάτων για να δούμε τι κράτησε τους χαμηλά αυτοκριτικούς από το να αφήσουν την αποτυχία να μπει εμπόδιο στο δρόμο τους. Επιστρέφοντας στο μοντέλο στο οποίο η προσκόλληση αγχωτικών κινήτρων αποτελεί μέρος της διαδρομής μεταξύ της προσωπικότητας και των ψυχολογικών συμπτωμάτων, φαίνεται ότι το καλύτερο στοίχημά σας είναι να σταματήσετε ολόκληρο τον κύκλο από το να ξεκινήσει εξαρχής. Για να το κάνετε αυτό, πρέπει να εμπλακείτε εξαρχής στον προσανατολισμό της δράσης που δεν σχετίζεται με την αποτυχία.
Αυτός ο προσανατολισμός που δεν σχετίζεται με την αποτυχία, προτείνουν οι συγγραφείς, σας επιτρέπει να προχωρήσετε όταν τα πράγματα αρχίζουν να πηγαίνουν στραβά. Κοιτάξτε την επιλογή (β) παραπάνω, στην οποία βλέπετε την αποτυχία όχι ως μια αέναη κατάσταση, αλλά αντίθετα ως μια κατάσταση από την οποία μπορείτε να απομακρυνθείτε. Πράγματι, τα ευρήματα έδειξαν ότι ακόμη και οι ιδιαίτερα αυτοκριτικοί θα μπορούσαν να αποφύγουν τόσο τον προσανατολισμό σε αγχώδη κίνητρα όσο και τις υψηλές βαθμολογίες στον δείκτη ψυχολογικών συμπτωμάτων, αν μπορούσαν να υιοθετήσουν αυτή την καταστασιακή προοπτική.
Το δεύτερο κομμάτι του παζλ αφορά την ικανότητά σας να αφήνετε πίσω σας τις αρνητικές επιδράσεις. Δεν είναι μόνο σημαντικό να σταματήσετε να σκέφτεστε την αποτυχία, αλλά χρειάζεται επίσης να χαλαρώσετε και να την αφήσετε να φύγει. Τι κι αν κάνατε ένα λάθος σε εκείνο το έργο, ένα τόσο μικρό που κανείς άλλος εκτός από εσάς δεν το γνωρίζει; Δεν υπάρχει λόγος να το αφήσετε να συνεχίσει να σας απασχολεί.
Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς, υπάρχουν καλά νέα στα ευρήματά τους στο ότι η μετάβαση από τον προσανατολισμό της αποτυχίας-δράσης στον προσανατολισμό της κατάστασης είναι κάτι που μπορείτε να μάθετε πώς να κάνετε. Δεδομένης της ευαισθησίας που έχουν οι αυτοκριτικοί απέναντι στις απόψεις των άλλων ανθρώπων, μπορούν ακόμη και να φανταστούν αυτό το “άλλο πρόσωπο” στο μυαλό τους ως κάποιον που είναι υποστηρικτικός και ενθαρρυντικός.
Πηγή:
www.psychologytoday.com/intl/blog/fulfillment-any-age/202203/do-you-find-it-hard-give-yourself-break
