Πιστεύετε στα παραφυσικά φαινόμενα; Ως ερευνητής ψυχολόγος, είμαι εκπαιδευμένος να είμαι επιφυλακτικός. Όσο και να θέλω να πιστέψω σε υπερφυσικά φαινόμενα, γνωρίζω ότι οι έρευνες δεν υποστηρίζουν την ύπαρξη νοητικής τηλεπάθειας, μαντικών ικανοτήτων, τηλεμεταφοράς ή φαντασμάτων. Συχνά, αυτό που πιστεύουμε ότι είναι παραφυσικό, προκαλείται στην πραγματικότητα από φυσικά φαινόμενα.
Δεν είμαι εδώ για να σας πω τι να πιστεύετε – κάποιοι από τους φίλους και την οικογένειά μου πιστεύουν στα φαντάσματα, στην αστρολογία και στη μαντεία – αλλά αυτό που με ανησυχεί είναι όταν οι άνθρωποι αγνοούν φυσικές, συχνά ψυχολογικές εξηγήσεις για συμβάντα και αμέσως πιστεύουν στο υπερφυσικό. Ακόμα χειρότερα, είναι η επιθυμία μας να πιστεύουμε στο υπερφυσικό που μας κάνει θύματα κάποιων ανθρώπων, και χρειάζεται να μπορούμε να τους αντικρούσουμε.
Advertisment
Αφού λοιπόν η επιστήμη μας λέει ότι τα υπερφυσικά φαινόμενα δεν είναι αληθινά, γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν σε αυτά; Μέρος του λόγου είναι οι γνωσιακές προκαταλήψεις που μας ξεγελούν.
Η «εκ των υστέρων» πλάνη
Είχατε ποτέ ένα προαίσθημα ότι κάτι θα συμβεί; Ας πούμε ότι κάποιος από την οικογένειά σας θα αρρωστήσει και λίγες μέρες μετά μαθαίνετε ότι ο πατέρας σας έχει πνευμονία. Τότε λέτε στον εαυτό σας «Το ήξερα!». Είναι αυτό απόδειξη ότι έχετε μαντικές ικανότητες ή είναι μια πλάνη; Η «εκ των υστέρων» πλάνη είναι η ανθρώπινη τάση να πιστεύουμε ότι γνωρίζαμε κάτι πριν συμβεί, αλλά το αναγνωρίζουμε μόνο μετά από μια τέτοια σύμπτωση. Αυτή η πλάνη μας κάνει να σκεφτούμε ότι μπορούμε να προβλέψουμε το μέλλον.
Προκατάληψη επιβεβαίωσης
Έχετε ποτέ πάει σε έναν μελλοντολόγο ή έχετε δει κάποιον που να διαβάζει σκέψεις; Φαίνεται να έχουν κάποια υπερφυσική ικανότητα να μαθαίνει για εμάς και για το μέλλον μας. Ο μάντης μας λέει ότι θα γνωρίσουμε έναν «ψηλό, μελαχρινό άνδρα» και λίγες μέρες αργότερα γνωρίζουμε έναν τέτοιο άνθρωπο.
Advertisment
Η πραγματικότητα είναι ότι η πλάνη επιβεβαίωσης μας κάνει να πιστεύουμε στη μελλοντολογία λόγω της τάσης μας να αναζητάμε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις αρχικές μας πεποιθήσεις (ότι θα γνωρίσουμε κάποιον ψηλό, μελαχρινό) και αγνοούμε τις μη επιβεβαιωτικές πληροφορίες (όλες τις άλλες μας γνωριμίες εκείνων των ημερών).
Συσχέτιση και αιτιότητα
Πρόκειται για μια προκατάληψη που συμβαίνει όταν πράγματα φαινομενικά άσχετα συμβαίνουν μαζί. Η προκατάληψη αυτή τείνει να κάνει μια αιτιώδη σύνδεση, πιστεύοντας ότι το ένα πράγμα προκάλεσε στην πραγματικότητα το άλλο. Για παράδειγμα, διαβάζουμε μια αστρολογική πρόβλεψη που μας λέει ότι θα έρθουν δύσκολες μέρες και ύστερα όντως άσχημα πράγματα μας συμβαίνουν. Νομίζουμε ότι αυτά τα δύο συνδέονται, αν και δεν έχουν καμία σχέση μεταξύ τους και έτσι ενδυναμώνεται η πεποίθησή μας στην αστρολογία.
Αυτές οι προκαταλήψεις λειτουργούν μαζί και συνδυαστικά ώστε να πιστέψουμε σε υπερφυσικά φαινόμενα, αν και η συστηματική έρευνα επαναλαμβάνει ότι δεν υπάρχουν.
Ronald E. Riggio, Ph.D., ψυχολόγος
