«Είναι εκείνες οι μέρες του μήνα», «αδιαθέτησε», «έχω τα ρούχα μου», «ήρθαν οι κόκκινοι» – αυτές είναι μόνο μερικές από τους πολλές κωδικοποιημένες φράσεις για κάτι που βιώνει το 50% του ενήλικου γυναικείου πληθυσμού: την έμμηνο ρύση. Αλλά γιατί υπάρχουν τόσοι πολλοί; Μήπως φοβόμαστε να το αποκαλέσουμε με το όνομά του;
Μήπως η απροθυμία της κοινωνίας να μιλήσει ξεκάθαρα για την περίοδο είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους τα ζητήματα που αφορούν την αναπαραγωγική υγεία των γυναικών είναι τόσο υποαναγνωρισμένα και ανεπαρκώς διερευνημένα;
Advertisment
Έμμηνος ρύση
Οι περισσότερες γυναίκες αρχίζουν να έχουν έμμηνο ρύση μεταξύ 9 και 15 ετών. Οι μηνιαίοι κύκλοι συνεχίζονται μέχρι την εμμηνόπαυση, η οποία, κατά μέσο όρο, συμβαίνει σε ηλικία περίπου 52 ετών. Έτσι, οι περισσότερες γυναίκες θα έχουν περίπου 450 περιόδους κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Για περίπου το 20% των γυναικών, αυτές αποτελούν απλώς μια μηνιαία ενόχληση. Αλλά για περισσότερο από το 80%, συνοδεύονται από κάποιο βαθμό πόνου. Και για 1 στις 4 γυναίκες, ο πόνος μπορεί να είναι αρκετά σοβαρός ώστε να επηρεάζει την καθημερινή ζωή.
Συχνά εξομαλύνουμε τον πόνο της περιόδου ως «μέρος του να είσαι γυναίκα». Για πολλούς, ο ήπιος έως μέτριος πόνος που σχετίζεται με την έμμηνο ρύση μπορεί να ελεγχθεί με αναλγητικά χωρίς συνταγή, δίαιτα και άσκηση. Ωστόσο, ο εξουθενωτικός πόνος είναι ένα άλλο θέμα. Οι ειδικοί αναφέρουν ότι ο πόνος της περιόδου «δεν πρέπει να είναι τακτικά σοβαρός και εξουθενωτικός».
Advertisment
Εάν είναι, είναι πιθανό να υπάρχει κάποια υποκείμενη αιτία, η οποία μπορεί να χρειάζεται ιατρική διερεύνηση. Για τον πόνο που επιμένει, εμφανίζεται κατά την προετοιμασία της περιόδου και δεν ανταποκρίνεται στην ανακούφιση από τον πόνο, αυτή η αιτία μπορεί να είναι η ενδομητρίωση.
Τι είναι η ενδομητρίωση
Η ενδομητρίωση είναι «μια συστηματική ασθένεια που είναι συχνά επώδυνη και χρόνια». Σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις, επηρεάζει 176 εκατομμύρια γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας παγκοσμίως. Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν: εξουθενωτικό πόνο κατά την έμμηνο ρύση, υπερβολική αιμορραγία κατά τη διάρκεια της περιόδου, πυελικό πόνο σε άλλες μέρες του μήνα, πόνο στην πλάτη, πόνος κατά την κένωση της ουροδόχου κύστης ή του εντέρου, πόνος κατά τη διάρκεια και μετά τη σεξουαλική επαφή.
Σε σοβαρές περιπτώσεις, η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα γονιμότητας. Περίπου το 40% των γυναικών με υπογονιμότητα έχουν επίσης ενδομητρίωση. Η πάθηση χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη ιστού παρόμοιου με το ενδομήτριο, την επένδυση της μήτρας, σε περιοχές εκτός της μήτρας. Αυτός ο ιστός – οι αλλοιώσεις του ενδομητρίου – αναπτύσσεται συνήθως στις ακόλουθες περιοχές, αν και μπορεί να διεισδύσει και σε άλλα μέρη του σώματος, όπως: ωοθήκες, σάλπιγγες, ουρήθρα, έντερ0 και ουροδόχος κύστη, κοιλιακό τοίχωμα.
Σύμφωνα με τον εμμηνορροϊκό κύκλο, οι βλάβες μεγαλώνουν και αιμορραγούν, σχηματίζοντας ουλώδη ιστό. Αυτή η αιμορραγία, η φλεγμονή και οι ουλές προκαλούν τον χαρακτηριστικό πόνο της ενδομητρίωσης.
Διάγνωση
Ένα σημαντικό ζήτημα με την ενδομητρίωση είναι η διάγνωση. Μια ανασκόπηση του 2019 στο American Journal of Obstetrics and Gynecology εξηγεί γιατί μπορεί να συμβαίνει αυτό:
«Παρά τον υψηλό επιπολασμό και τις συνέπειές της, η ενδομητρίωση παραμένει υποχρηματοδοτούμενη και υποερευνημένη, περιορίζοντας σημαντικά την κατανόηση της νόσου και επιβραδύνοντας την αναγκαία καινοτομία στις διαγνωστικές και θεραπευτικές επιλογές». Οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι η ενδομητρίωση παρουσιάζει πολύπλοκες διαγνωστικές προκλήσεις. Επειδή τα συμπτώματα ποικίλλουν τόσο πολύ, η πάθηση συχνά διαγιγνώσκεται λανθασμένα ως διαταραχές του εντέρου και του πεπτικού συστήματος.
Μια μελέτη του 2020 στις Ηνωμένες Πολιτείες κατέγραψε ότι το 75,2% των ασθενών ανέφεραν ότι είχαν διαγνωστεί λανθασμένα με άλλο πρόβλημα σωματικής υγείας (95,1%), πρόβλημα ψυχικής υγείας (49,5%) ή και τα δύο πριν λάβουν διάγνωση ενδομητρίωσης.
Η μελέτη αυτή ανέφερε ότι η λανθασμένη διάγνωση με κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας ήταν πιο συχνή σε άτομα με μικρότερη ηλικία εμφάνισης των συμπτωμάτων ενδομητρίωσης. Η δυσκολία αυτή οδηγεί συχνά σε μεγάλες καθυστερήσεις μεταξύ της πρώτης αναφοράς των συμπτωμάτων και της διάγνωσης της ενδομητρίωσης. Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες περιμένουν περίπου 8,5 χρόνια για να επιβεβαιωθεί η ενδομητρίωση, ενώ ορισμένες περιμένουν πολύ περισσότερο.
Οι γιατροί περνούν από διάφορα στάδια για να διαγνώσουν την πάθηση, ξεκινώντας με την ψηλάφηση της κοιλιάς για να ανιχνεύσουν βλάβες. Μπορεί να χρησιμοποιήσουν διακολπικό υπερηχογράφημα και μαγνητική τομογραφία, αλλά αυτές δεν δείχνουν πάντα βλάβες.
Οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να κάνουν ασφαλή διάγνωση της ενδομητρίωσης μόνο με λαπαροσκόπηση. Πρόκειται για μια χειρουργική διαδικασία που γίνεται υπό γενική αναισθησία, όπου μια κάμερα εισάγεται μέσω μιας μικρής τομής στην κοιλιά για να δει τα όργανα της πυέλου.
Ζητήματα με τη διάγνωση
Μια μελέτη του 2021 στην Ολλανδία εντόπισε διάφορα προβλήματα με τη διάγνωση της ενδομητρίωσης:
– Οι περισσότερες γυναίκες δεν αισθάνονται ότι τα συμπτώματά τους λαμβάνονται σοβαρά υπόψη.
– Πολλές γυναίκες πιστεύουν ότι οι εμπειρίες τους από την έμμηνο ρύση είναι φυσιολογικές, συχνά λόγω των όσων τους είπαν οι μητέρες τους, οπότε δεν αναζητούν θεραπεία.
– Οι επαγγελματίες του ιατρικού κλάδου δυσκολεύονται να διακρίνουν μεταξύ των «φυσιολογικών» ενοχλήσεων της εμμήνου ρύσεως και των σημείων ή συμπτωμάτων που υποδηλώνουν ενδομητρίωση.
Θεραπείες
Αρχικά, στις περισσότερες γυναίκες προσφέρονται μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ιβουπροφαίνη. Ωστόσο, έχουν γίνει ελάχιστες έρευνες σχετικά με το κατά πόσον αυτά ανακουφίζουν τον έντονο πόνο που προκαλεί η ενδομητρίωση, και ανεπίσημα στοιχεία δείχνουν ότι έχουν μικρή επίδραση.
Καθώς η ενδομητρίωση εξαρτάται από τα οιστρογόνα, τα φάρμακα που αναστέλλουν τα οιστρογόνα μπορεί να είναι αποτελεσματικά στον έλεγχο του πόνου και στην αναστολή της ανάπτυξης των βλαβών. Σε αυτά περιλαμβάνονται τα από του στόματος χορηγούμενα αντισυλληπτικά χάπια και οι ενέσεις. Ωστόσο, ορισμένες γυναίκες εμφανίζουν παρενέργειες από αυτά, όπως πονοκεφάλους, ακανόνιστη αιμορραγία και αύξηση του σωματικού βάρους.
Οι θεραπείες με ορμόνη απελευθέρωσης γοναδοτροπίνης προσφέρουν μια εναλλακτική λύση. Καταστέλλοντας τις αναπαραγωγικές ορμόνες, περιορίζουν επίσης την ανάπτυξη των βλαβών. Η παρενέργεια της καταστολής αυτών των ορμονών είναι τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, όπως οι εξάψεις, η κούραση, τα προβλήματα ύπνου, η κολπική ξηρότητα και ο πόνος στις αρθρώσεις. Ωστόσο, μπορούν να λάβουν χαμηλή δόση θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης για να τα ανακουφίσουν.
Για σοβαρό πόνο ή όταν άλλες θεραπείες έχουν αποδειχθεί αναποτελεσματικές, θα εξεταστεί το ενδεχόμενο χειρουργικής επέμβασης. Η λαπαροσκόπηση, εκτός του ότι χρησιμοποιείται για τη διάγνωση, χρησιμοποιείται επίσης για την αφαίρεση των αλλοιώσεων του ενδομητρίου.
Τα περισσότερα άτομα κερδίζουν βραχυπρόθεσμη ανακούφιση από τον πόνο μετά την αφαίρεση των αλλοιώσεων, ενώ για ορισμένα, το αποτέλεσμα είναι μακροχρόνιο. Ωστόσο, σύμφωνα με το Αμερικανικό Κολέγιο Μαιευτήρων και Γυναικολόγων, έως και το 80% των γυναικών βλέπουν τον πόνο τους να επιστρέφει εντός 2 ετών.
Ως έσχατη λύση μπορεί να εξεταστεί η υστερεκτομή – η αφαίρεση της μήτρας – αλλά τα στοιχεία για τα οφέλη της στη θεραπεία της ενδομητρίωσης δεν είναι πειστικά. Πρόκειται για μια σημαντική μη αναστρέψιμη διαδικασία και μια γυναίκα που έχει υποβληθεί σε υστερεκτομή δεν θα έχει πλέον περίοδο ή δεν θα μείνει έγκυος.
Ταμπού ή άγνοια;
«Η υγεία των γυναικών, συμπεριλαμβανομένης της ενδομητρίωσης, έχει ιστορικά προσελκύσει πολύ λιγότερη ερευνητική χρηματοδότηση από άλλους τομείς. Πιστεύουμε ότι αυτό οφείλεται σε ένα μείγμα ταμπού και άγνοιας – όποιος και αν είναι ο λόγος, είμαστε αποφασισμένοι να το διορθώσουμε», αναφέρει η Βρετανίδα ερευνήτρια, Emma Cox.
Η έλλειψη χρηματοδότησης δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Η ενδομητρίωση είναι μια πολύπλοκη πάθηση. Τα συμπτώματα διαφέρουν τόσο πολύ μεταξύ των γυναικών που οι γιατροί συνήθιζαν να πιστεύουν ότι πρόκειται για περισσότερες από μία παθήσεις. Ως εκ τούτου, μπορεί να είναι δύσκολο για τους ερευνητές να ξέρουν από πού να ξεκινήσουν.
Ορισμένες έρευνες έχουν γίνει σε ζωικά μοντέλα, αλλά υπάρχουν εμπόδια. Δεδομένου ότι τα πρωτεύοντα θηλαστικά μοιάζουν περισσότερο με τους ανθρώπους, θα ήταν τα καλύτερα ζώα για τη μοντελοποίηση της ενδομητρίωσης. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις για τη χρήση τους.
Για να αποφευχθεί αυτό το πρόβλημα, μια ομάδα με επικεφαλής την καθηγήτρια Philippa Saunders, πρόεδρο αναπαραγωγικών στεροειδών στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, αναπτύσσει ένα μοντέλο ποντικού για τη μελέτη της ενδομητρίωσης. «Το μικρότερο είδος στο οποίο μπορούμε πραγματικά να κάνουμε κάτι ουσιαστικό είναι το ποντίκι. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο το ποντίκι είναι τόσο σημαντικό μοντέλο στην αναπαραγωγική έρευνα», λέει η ίδια.
Οι ερευνητές μελετούν την πρώιμη ανάπτυξη της νόσου, με στόχο να βρουν δείκτες ενδομητρίωσης στο αίμα. Ελπίζουν ότι αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει έναν τρόπο για τον έγκαιρο εντοπισμό της νόσου πριν από την εμφάνιση βλάβης.
Πηγή: www.medicalnewstoday.com/articles/endometriosis-why-is-there-so-little-research
