Η ελεγκτική συμπεριφορά δεν εκδηλώνεται πάντα με σωματική επιθετικότητα και ευθείες απαιτήσεις. Στην πραγματικότητα, αν κάποιος δεν ξέρει τι να προσέξει, είναι πιθανό να μην αντιληφθεί καν ότι ελέγχεται.
Η συμπεριφορά αυτή μαρτυρά ότι το άτομο προσπαθεί να διατηρήσει τον έλεγχο, την εξουσία και/ή τη δύναμη λήψης αποφάσεων σε άλλους ανθρώπους και καταστάσεις. Η ελεγκτική συμπεριφορά μπορεί να περιλαμβάνει τα πάντα, από το να λέει άμεσα σε κάποιον τι μπορεί ή τι δεν μπορεί να κάνει μέχρι πιο διακριτικές μεθόδους, όπως η ενοχοποίηση, το gaslighting, η κτητικότητα. Συχνά οι επιθυμίες και οι ανάγκες του ατόμου που ελέγχεται απορρίπτονται εντελώς και δεν γίνονται σεβαστές.
Advertisment
Οποιοσδήποτε μπορεί να έχει τάσεις και συμπεριφορές ελέγχου, συμπεριλαμβανομένων φίλων, μελών της οικογένειας, συναδέλφων και ερωτικών συντρόφων. Ένα άτομο δεν χρειάζεται απαραίτητα να είναι «κακός» άνθρωπος για να έχει τάσεις ελέγχου.
Από πού προέρχεται αυτή η συμπεριφορά
Συνήθως, ο έλεγχος ενός άλλου ατόμου προέρχεται από το γεγονός ότι δεν αισθανόμαστε αρκετά ασφαλείς με τον εαυτό μας, οπότε πρέπει να ασκούμε τον έλεγχο σε κάποιον άλλο. Η ελεγκτική συμπεριφορά είναι προϊόν άγχους και φόβου για το άγνωστο.
Συνεπώς, κάποιος που έχει «προβλήματα ελέγχου» ή φόβο για το άγνωστο, συχνά δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του ή δεν αισθάνεται αρκετά ασφαλής για να αντιμετωπίσει οποιαδήποτε πρόκληση ή να ανεχτεί μια άγνωστη κατάσταση. Έτσι, προκειμένου να ανακτήσει κάποια αίσθηση ασφάλειας, ασκεί εξουσία με όποιον τρόπο μπορεί.
Advertisment
Συνήθη παραδείγματα ελεγκτικής συμπεριφοράς
1. Το να παίρνει όλες τις αποφάσεις
Με απλά λόγια, η ελεγκτική συμπεριφορά μπορεί να μοιάζει πολύ με τον έλεγχο όλων των αποφάσεων στη σχέση (ερωτική ή μη). Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει τα πάντα, από το να προσπαθεί να αποφασίσει το άλλο άτομο πού μπορεί να ταξιδέψει, πού θα βγουν για φαγητό, τι θα παραγγείλει ή ποιοι είναι οι φίλοι του.
2. Μη σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και των ορίων
Είτε πρόκειται για γονέα, είτε για φίλο, είτε για σύντροφο, το να μη σεβόμαστε τα όρια και την ιδιωτική ζωή κάποιου άλλου είναι ελεγκτική συμπεριφορά. Όπως όταν γονείς βγάζουν τις πόρτες από το δωμάτιο του παιδιού τους, για παράδειγμα, ή σε έναν σύντροφο που αρνείται επανειλημμένα την ανάγκη για χώρο και χρόνο.
3. Συνεχής έλεγχος
Δεν είναι κακό να επικοινωνούμε με κάποιον ενώ είναι έξω από το σπίτι του από καιρό σε καιρό, αλλά αν αυτό συμβαίνει αδιάκοπα, τότε τα πράγματα είναι ανησυχητικά. Για παράδειγμα, αν είστε έξω για δείπνο με τους φίλους σας και ο σύντροφός σας στέλνει συνεχώς μηνύματα «Πού είσαι; Με ποιον είσαι; Στείλε μου μια φωτογραφία για να δω πού βρίσκεσαι», αυτό είναι σίγουρα ελεγκτικό.
4. Ξεκινούν περιττούς καβγάδες
Το να ξεκινούν καυγάδες – φαινομενικά από το πουθενά – μπορεί επίσης να είναι μια τακτική ελέγχου, επειδή για ένα άτομο που ασκεί έλεγχο, η αρνητική προσοχή είναι καλύτερη από τη μηδενική προσοχή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα αν ξεκινούν καυγάδες ενώ είστε έξω χωρίς αυτούς.
5. Έλεγχος των δαπανών
Ο οικονομικός έλεγχος είναι πολύ πραγματικός και ένας από τους πιο γρήγορους τρόπους με τους οποίους ένα άτομο που ασκεί έλεγχο μπορεί να κάνει κάποιον εξαρτημένο από αυτόν.
6. Απομονώνοντας μας
Αν κάποιος επιδιώκει ενεργά να μας απομονώσει από τους φίλους και την οικογένεια, αυτό είναι ένα σίγουρο σημάδι ότι θέλει να μας ελέγξει. Με αυτό τον τρόπο δεν περιορίζει μόνο το σύστημα υποστήριξής μας, αλλά ενισχύει την εξάρτησή μας από το άτομο που ελέγχει, παρόμοια με όταν ελέγχει τις δαπάνες. Καταλήγει στον περιορισμό των πόρων που έχουμε, ώστε να πρέπει να βασιζόμαστε σε αυτούς.
7. Προκαλούν ενοχές
Το guilt-tripping μπορεί να εφαρμοστεί με πολλούς τρόπους, όπως το να μας κάνει να αισθανόμαστε ένοχοι επειδή δεν κάνουμε σεξ, επειδή δεν περνάμε αρκετό χρόνο μαζί τους ή επειδή θέλουμε περισσότερο χρόνο μόνοι μας.
8. Κάνουν «χάρες» ζητώντας αντάλλαγμα
Μια άλλη τακτική ελέγχου που χρησιμοποιούν κάποιοι άνθρωποι είναι να κάνουν ωραία πράγματα για τους άλλους, αλλά μόνο για να τους χρωστούν αυτοί μετά. Αυτό είναι συνηθισμένο στις μονόπλευρες φιλίες, όπου ο φίλος κάνει πράγματα μόνο για το δικό του όφελος, αλλά σίγουρα μπορεί να συμβεί και στις ερωτικές σχέσεις. Αφού γίνει η καλή πράξη, το άτομο αυτό μπορεί να την αναδεικνύει επανειλημμένα και να μας υπενθυμίζει ότι «του χρωστάμε».
9. Ζήλια
Η συμπεριφορά ζήλιας μπορεί να κυμαίνεται από ακίνδυνη έως ακραία. Ίσως ο σύντροφός σας δεν θέλει να κάνετε παρέα με φίλους συγκεκριμένου φύλου ή να δημοσιεύετε φωτογραφίες σας στο διαδίκτυο. Αυτή η έλλειψη εμπιστοσύνης πυροδοτεί τις ανασφάλειές του και κάνει την ανάγκη του να σας ελέγξει ακόμα μεγαλύτερη. Έρευνες έχουν επίσης δείξει ότι η υπερβολική ζήλια συνδέεται συχνά με τον ναρκισσισμό – πράγμα που μας φέρνει στο επόμενο σημάδι.
10. Ναρκισσισμός
Οι ναρκισσιστές απογοητεύονται συνεχώς από τον ατελή τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η ζωή, προσπαθούν να την ελέγχουν όσο το δυνατόν περισσότερο. Θέλουν και απαιτούν να έχουν την εξουσία, και τους φαίνεται λογικό ότι πρέπει να έχουν τον έλεγχο των πάντων.
11. Αγάπη υπό όρους
Η αγάπη υπό όρους είναι μια συμπεριφορά ελέγχου. Για παράδειγμα, ένας γονέας που ασκεί έλεγχο μπορεί να στερήσει την αγάπη ως τακτική ελέγχου. Η «παρακράτηση» της αγάπης, της στοργής ή της έγκρισης όταν το παιδί δεν ανταποκρίνεται στα πρότυπά του είναι σημάδι ενός γονέα που ασκεί έλεγχο – αλλά η ίδια αρχή ισχύει και στις ερωτικές σχέσεις.
Πώς να απαντήσουμε σε ένα άτομο που ασκεί έλεγχο
1. Ένας ερωτικός σύντροφος
Σε μια σχέση ελέγχου, το μεγάλο ερώτημα είναι αν θα μείνετε ή θα φύγετε. Αν έχετε συνειδητοποιήσει ότι βρίσκεστε σε μια σχέση ελέγχου που είναι καταχρηστική, ζητήστε αμέσως βοήθεια. Αν δεν υπάρχει κακοποίηση και πιστεύετε ότι ο/η σύντροφός σας είναι ανοιχτός/ή στο να αλλάξει τη συμπεριφορά του, το πρώτο βήμα είναι να ανοίξετε μια συζήτηση για το τι συμβαίνει. Αρχικά, θα πρέπει να ορίσετε μια στιγμή που θα μπορείτε και οι δύο να καθίσετε και να μιλήσετε για όσα σας ενοχλούν.
Για παράδειγμα, θα μπορούσατε να πείτε: «Όταν μου στέλνεις συνεχώς μηνύματα ενώ είμαι έξω με τους φίλους μου, νιώθω ότι δεν με εμπιστεύεσαι. Όταν δεν αισθάνομαι ότι με εμπιστεύεσαι, αισθάνομαι μειωμένη και σα να πιστεύεις ότι δεν μπορώ να φροντίσω τον εαυτό μου. Αυτό με κάνει πραγματικά να νιώθω σαν αουτσάιντερ σε αυτή τη σχέση και σαν να έχεις περισσότερη δύναμη -και δεν μου αρέσει να νιώθω ανίσχυρη».
Από εκεί και πέρα, το πώς θα ανταποκριθεί η άλλη πλευρά, θα υποδείξει την πορεία της σχέσης. Αναλαμβάνει την ευθύνη και αλλάζει τη συμπεριφορά του/της; Αν όχι, τότε ο χωρισμός είναι η μόνη λύση.
2. Ένας φίλος
Στην περίπτωση ενός φίλου που ασκεί έλεγχο ισχύουν πολλές από τις προαναφερθείσες αρχές: να βρείτε χρόνο για να μιλήσετε και να εκφράσετε τις ειλικρινείς ανησυχίες σας. Αν ανταποκριθούν καλά και όντως αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, αυτό είναι ένα σημάδι ότι η σχέση μπορεί να διασωθεί. Αν όχι, μπορείτε να δημιουργήσετε κάποια απόσταση ασφαλείας ή να επιλέξετε να τερματίσετε εντελώς τη φιλία.
3. Ένας γονέας
Αν γνωρίζετε ότι έχετε να κάνετε με έναν γονέα που ασκεί έλεγχο, ο καλύτερος τρόπος για να τον αντιμετωπίσετε είναι μέσω της καθιέρωσης ισχυρών, σταθερών και συνεπών ορίων. Είναι ο μόνος τρόπος να σπάσει το μοτίβο ελέγχου. Και φυσικά, αν ο καθορισμός αυτών των ορίων δεν λειτουργεί, τότε είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε συναισθηματικό χώρο και απόσταση με άλλο τρόπο.
