Η αίσθηση ότι ο υπόλοιπος κόσμος γυρίζει μόνος του χωρίς να είστε μέρος αυτού του γυρίσματος μπορεί να είναι ένας από τους πιο θλιβερούς τρόπους να αισθάνεστε. Περνάτε τα Σαββατοκύριακα και τις διακοπές χωρίς καμία πραγματική ανθρώπινη επαφή, εκτός από το να πηγαίνετε να ολοκληρώσετε τις δουλειές σας -όπως τα ψώνια και η διεκπεραίωση διαφόρων πεζών υποθέσεων.
Οι ώρες περνούν χωρίς κανείς να σας τηλεφωνεί ή να σας στέλνει μήνυμα, και απλά έχετε αυτή την αίσθηση ότι δεν κάνετε τη διαφορά για κανέναν, ούτε καν για την οικογένειά σας ή τους ανθρώπους που υποτίθεται ότι είναι φίλοι σας.
Advertisment
Η έννοια της μοναξιάς
Αυτή η αίσθηση ότι δεν έχετε καμία σημασία σε σύγκριση με άλλους, οι υποχρεώσεις των οποίων τους βγάζουν στον κόσμο, μπορεί να είναι, σύμφωνα με νέα έρευνα, ένα συστατικό στοιχείο της μοναξιάς. Σύμφωνα με τον Marcus Mund και τους συνεργάτες του Πανεπιστημίου του Klagenfurt (2023), “οι διαπροσωπικές σχέσεις είναι από τις πιο ισχυρές πηγές ευεξίας και υγείας”. Χωρίς αυτές, συνεχίζουν, “τα άτομα βιώνουν τη μοναξιά”.
Ίσως να μην είχατε ποτέ σκεφτεί τον εαυτό σας ως μοναχικό άτομο. Το αίσθημα απομόνωσης που έχετε όταν δεν αισθάνεστε ότι σας χρειάζονται ή ότι σας θέλουν, ωστόσο, μπορεί να σχετίζεται ακριβώς με αυτή την ψυχολογική ποιότητα. Πριν προσπαθήσετε να διορθώσετε ή να αντιμετωπίσετε αυτή την απομόνωση, ένα σημαντικό πρώτο βήμα θα ήταν να καταλάβετε αν είναι η μοναξιά που κρύβεται πίσω από την αίσθηση απομάκρυνσής σας.
Επειδή η μοναξιά είναι μια κατάσταση και όχι ένας εγγενής παράγοντας διάθεσης, αφού εντοπιστεί, θα μπορούσατε στη συνέχεια να προχωρήσετε στην εξεύρεση τρόπων για να την αφήσετε πίσω σας και να αισθανθείτε ότι υπάρχουν δρόμοι προς την ολοκλήρωση μέσω αυτών των σημαντικών διαπροσωπικών σχέσεων.
Advertisment
Όπως σημειώνουν οι αυστριακοί συγγραφείς, παρόλο που η μοναξιά είναι σημαντική για την ψυχική υγεία, δεν υπάρχει ένας ευρέως αποδεκτός τρόπος για τη μέτρησή της. Σκοπός της μελέτης τους ήταν να διευθετήσουν το ερώτημα για το πώς μπορεί να εκτιμηθεί καλύτερα η μοναξιά, τόσο αξιολογώντας τις τρέχουσες μετρήσεις όσο και βλέποντας στη συνέχεια πώς αυτές σχετίζονται με σημαντικές ψυχολογικές εκβάσεις.
Η εύρεση του καλύτερου τρόπου μέτρησης της μοναξιάς
Υπάρχουν όχι λιγότερα από έξι εργαλεία στη βιβλιογραφία για τη μοναξιά, τα οποία κυμαίνονται από κλίμακες αξιολόγησης ενός στοιχείου έως άλλα με τρία έως 20 στοιχεία. Θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί ότι ένα στοιχείο θα ήταν ανεπαρκές για να συλλάβει τις πολύπλοκες πτυχές αυτής της ψυχικής κατάστασης, αλλά παρ’ όλα αυτά, υπήρξε μια δημοφιλής προσέγγιση.
Επίσης, μπορεί να αναρωτιέστε αν ο τρόπος που βλέπετε τον εαυτό σας από τη σκοπιά του αισθήματος της μοναξιάς ανταποκρίνεται στον τρόπο που σας βλέπουν οι άλλοι. Αν οι άλλοι μπορούν να ανιχνεύσουν τη μοναξιά σας από τα στοιχεία που εκπέμπετε, αυτό θα υποδήλωνε ότι έχει γίνει κεντρικό χαρακτηριστικό της προσέγγισής σας στη ζωή. Ορισμένες από τις μετρήσεις χρησιμοποιούν πράγματι αξιολογήσεις που παρέχονται όχι μόνο από τον συμμετέχοντα αλλά και από κάποιον άλλο.
Τα δεδομένα για τη μελέτη του Πανεπιστημίου Klagenfort προήλθαν από διαδικτυακά δείγματα ενηλίκων (και πληροφοριοδοτών) σε όλη την ηλικιακή κλίμακα των ενηλίκων, συμπεριλαμβανομένης μιας μελέτης που χρησιμοποίησε διαχρονικές μεθόδους. Εκτός από τη χορήγηση εργαλείων για τη μοναξιά, η ερευνητική ομάδα χρησιμοποίησε μετρήσεις της προσωπικότητας, συμπεριλαμβανομένων των χαρακτηριστικών του μοντέλου πέντε παραγόντων (εξωστρέφεια, νευρωτισμός, άνοιγμα στις εμπειρίες, ευχάριστη συμπεριφορά και ευσυνειδησία), καθώς και της αυτοεκτίμησης, της καταθλιπτικότητας, του κινήτρου υπαγωγής, της ικανοποίησης των αναγκών, της ντροπαλότητας και της κοινωνικότητας.
Αριθμός καθημερινών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων
Αξιολόγησαν την ικανοποίηση από τη ζωή στους τομείς της ζωής συνολικά: εκπαίδευση, ελεύθερος χρόνος, φίλοι, οικογένεια και σχέσεις με τον σύντροφο. Ο αριθμός των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων που αναφέρουν τα άτομα σε καθημερινή βάση έγινε ένας πιο συμπεριφοριστικός συσχετισμός της μοναξιάς.
Οι ίδιες οι μετρήσεις μοναξιάς διέφεραν όχι μόνο ως προς τη διάρκεια, αλλά και ως προς την εστίασή τους, με ορισμένες να αξιολογούν “άμεσες” έναντι “έμμεσων” μορφών. Με άλλα λόγια, αντί να ζητείται από τα άτομα να αξιολογήσουν τον εαυτό τους στο στοιχείο “Νιώθω μοναξιά” (άμεση), ένα έμμεσο μέτρο ζητά από τα άτομα να αξιολογήσουν τον εαυτό τους στο στοιχείο “Νιώθω μόνος”.
Κοινωνική έναντι συναισθηματικής μοναξιάς
Μια άλλη διάκριση που επισημαίνουν οι συγγραφείς αντιπαραβάλλει τη συναισθηματική και την κοινωνική μοναξιά. “Βιώνω μια γενική αίσθηση κενού”, αξιολογεί τη συναισθηματική μοναξιά. Η κοινωνική μοναξιά αξιολογείται σε στοιχεία όπως: “Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι στους οποίους μπορώ να βασιστώ όταν έχω προβλήματα” (αντίστροφη βαθμολογία).
Μετά την αντιπαραβολή της στατιστικής δομής των διαφόρων κλιμάκων μοναξιάς μαζί με τη σχέση τους με την προσωπικότητα και την ικανοποίηση από τη ζωή, οι συγγραφείς κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η κοινωνική και η συναισθηματική μοναξιά είναι, πράγματι, διαφορετικές όψεις της συνολικής μοναξιάς. Οι έμμεσες μετρήσεις, οι οποίες δεν χρησιμοποιούν τη μοναξιά στα ίδια τα στοιχεία, δεν παρήγαγαν αποτελέσματα που ήταν τόσο σαφή ή συνεπή όσο οι άμεσες αξιολογήσεις μοναξιάς.
Παραδόξως, παρά το γεγονός ότι μπορεί να φαίνεται ως πολύ απλοϊκό, τα μεμονωμένα στοιχεία αποδείχθηκε ότι είχαν ισχυρή στατιστική υποστήριξη. Αν και τέτοια μέτρα “χάνουν εύρος ζώνης”, όπως καταλήγουν οι συγγραφείς, είναι χρήσιμα σε έρευνες όπου οι οικονομικοί ή χρονικοί περιορισμοί απαιτούν συντομία. Ωστόσο, τα εξαιρετικά σύντομα μέτρα μοναξιάς (π.χ. εκείνα με τρία στοιχεία) δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε ένα θεραπευτικό πλαίσιο “όπου απαιτείται μια διαφοροποιημένη προοπτική”.
Επιπλέον, και ίσως όχι απροσδόκητα, υπήρξε ισχυρή συμφωνία μεταξύ των παρατηρητών και των συμμετεχόντων στις αξιολογήσεις της μοναξιάς. Αν νιώθετε μοναξιά, τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να το αισθάνονται και όσοι σας γνωρίζουν. Αυτό συμβαίνει, υποθέτουν οι συγγραφείς, επειδή εκπέμπετε συναισθηματικές δονήσεις στις αλληλεπιδράσεις σας με τους άλλους, τόσο με αυτά που λέτε όσο και με τον τρόπο που τα λέτε.
Συνέπειες για την καθημερινή ζωή και την ψυχική υγεία
Έχοντας δείξει ότι η μοναξιά μπορεί να εντοπιστεί με σαφήνεια από το άτομο ή από τους πληροφοριοδότες, το ζήτημα στη συνέχεια γίνεται ποια είναι η διαφορά που κάνει για την ποιότητα ζωής. Οι συγγραφείς καταλήγουν στο συμπέρασμα: “Οι συνέπειές της φαίνεται να φτάνουν πολύ πέρα από τις κοινωνικές σχέσεις και να θολώνουν την προοπτική του ατόμου για τη ζωή γενικότερα”.
Αξιολογήστε τη μοναξιά σας
Επιστρέφοντας στο ερώτημα του πώς μπορεί κανείς να εντοπίσει και να αντιμετωπίσει το αίσθημα του “δεν μετράς”, η αυστριακή μελέτη υποδηλώνει ότι η πεποίθηση αυτή μπορεί να έχει τις βάσεις της στη μοναξιά. Ταξινομώντας το αίσθημα απομάκρυνσης από τον έξω κόσμο και τις στενές σχέσεις, ξεκινήστε απλά κάνοντας στον εαυτό σας την ερώτηση που χρησιμοποιήθηκε σε αυτή τη μελέτη για το αν αισθάνεστε μόνοι (ή πόσο μόνοι αισθάνεστε) σε μια κλίμακα από το 1 έως το 7.
Τώρα που έχετε διαχωρίσει τα συναισθήματα μοναξιάς από τα άλλα συναισθήματα που μπορεί να βιώνετε, μπορείτε να αρχίσετε να αντιμετωπίζετε κάποια από τις δονήσεις που εκπέμπετε στους άλλους ότι είστε μόνοι. Οι άνθρωποι παρατηρούν αυτό το συναίσθημα, ειδικά εκείνοι που σας γνωρίζουν καλύτερα.
Στη συνέχεια, κάντε έναν απολογισμό του αριθμού των φορών που μαζεύεστε με φίλους. Ποια είναι η φύση αυτών των φιλικών σχέσεων – είναι στενές, πηγαίνετε σε αυτές για βοήθεια και συμβουλές; Σας βοηθούν να αντιμετωπίσετε προβλήματα; Μια αντικειμενική καταμέτρηση αυτών των επαφών θα μπορούσε να σας βοηθήσει να έχετε ένα σημείο αναφοράς από το οποίο μπορείτε να προσπαθήσετε να επαναπροσδιορίσετε τις σχέσεις σας.
Οι δραστηριότητες δεν χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα συναρπαστικές ή βαθυστόχαστες, αλλά μπορούν να αποτελέσουν σημείο οικοδόμησης για την ανάπτυξη μεγαλύτερης εγγύτητας. Αν πραγματικά δεν μπορείτε να σκεφτείτε κανέναν με τον οποίο θα μπορούσατε να εμπλακείτε σε αυτή τη διαδικασία, δοκιμάστε να εξερευνήσετε νέες δραστηριότητες που μπορούν να έχουν κοινωνική βάση, όπως η παρακολούθηση ενός μαθήματος σε ένα τοπικό λύκειο ή κολέγιο.
Η συναισθηματική μοναξιά, με τις συνδέσεις της με την κατάθλιψη, μπορεί να είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Ωστόσο, η κατάθλιψη είναι μια θεραπεύσιμη κατάσταση και δεν χρειάζεται να ζείτε για πάντα μαζί της. Στην πραγματικότητα, ορισμένες θεραπείες για την κατάθλιψη περιλαμβάνουν ακριβώς το παραπάνω βήμα της εξάσκησης τρόπων εμπλοκής σε δραστηριότητες που μπορούν να τονώσουν τη διάθεσή σας.
Για να συνοψίσω: Το αίσθημα ότι δεν συμμετέχετε σε κάτι σημαντικό, αξιόλογο ή ικανοποιητικό μπορεί να πηγάζει από μια υποβόσκουσα αίσθηση μοναξιάς. Η κατάκτηση της μοναξιάς μπορεί να σας βοηθήσει να μπείτε σε μια πορεία προς μια πιο αφοσιωμένη και ικανοποιητική συμμετοχή στη ζωή.
Πηγή:
Mund, M., Maes, M., Drewke, P. M., Gutzeit, A., Jaki, I., & Qualter, P. (2023). Would the real loneliness please stand up? The validity of loneliness scores and the reliability of single-item scores. Assessment, 30(4), 1226–1248. doi: 10.1177/10731911221077227
