Η μοναξιά είναι ένα συναίσθημα. Πρόκειται για το αίσθημα της αποσύνδεσης από τους άλλους, της μη ύπαρξης της κοινωνικής επαφής και της κοινωνίας που επιθυμείτε με άλλους ανθρώπους. Έχει να κάνει με το πώς αντιλαμβάνεστε τον κόσμο γύρω σας και σχετίζεται με τις δικές σας ιδιαίτερες ανάγκες και επιθυμίες. Αυτό σημαίνει ότι είναι υποκειμενικό. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να θέλουν πολλές επαφές και να νιώθουν μοναξιά αν χρειαστεί να περάσουν έστω και λίγο χρόνο μόνοι τους. Άλλοι μπορεί να θέλουν λιγότερα και να νιώθουν μοναξιά μόνο όταν είναι βαθιά απομονωμένοι – δεν μιλούν σχεδόν ποτέ με άλλους.
Εδώ και πολύ καιρό, η ψυχολογία έχει κάνει μια διάκριση μεταξύ του να είσαι μοναχικός από το να είσαι μόνος – αλλά ήταν δύσκολο να το μετρήσει κανείς με ακρίβεια. Οι περισσότεροι ψυχολόγοι προσπάθησαν να μελετήσουν αυτή τη διάκριση χρησιμοποιώντας έρευνες. Το να ρωτάς τους ανθρώπους για το αίσθημα της μοναξιάς είναι εύκολο: οι άνθρωποι είναι σε καλή θέση να αναφέρουν πώς αισθάνονται. Αλλά το να μετρήσει κανείς το πόσο μόνος είναι κάποιος -ή την κοινωνική του απομόνωση, όπως συχνά αποκαλείται στην ερευνητική βιβλιογραφία- είναι πιο δύσκολο.
Advertisment
Οι ερευνητές έχουν ρωτήσει πόσους φίλους έχει ένα άτομο, ή έχουν ζητήσει από τους ανθρώπους να θυμηθούν πόσο χρόνο έχουν περάσει με άλλους, ή έχουν ρωτήσει σε πόσες διαφορετικές ομάδες ή κοινότητες ανήκει ένα άτομο. Αλλά το χρυσό πρότυπο θα ήταν πραγματικά να μην βασιστούμε σε αυτό που μας λέει κάποιος για τον χρόνο που περνάει μόνος του, αλλά να είμαστε σε θέση να τον παρατηρήσουμε και να τον μετρήσουμε εμείς οι ίδιοι. Σε μια νέα ερευνητική εργασία, οι συνάδελφοί μου και εγώ καταφέραμε να το κάνουμε αυτό.
Η μέτρηση του χρόνου που περνούν οι άνθρωποι μόνοι τους είναι δύσκολη. Εσείς πώς θα το κάνατε; Θα καθόσασταν απλώς με ένα στυλό και ένα πρόχειρο και θα παρακολουθούσατε τι κάνουν οι άνθρωποι όλη μέρα; Όχι, τότε το άτομο δεν θα ήταν ποτέ μόνο του.
Θα τοποθετούσατε μια βιντεοκάμερα στο σπίτι τους, στη δουλειά τους, στο αυτοκίνητό τους και σε κάθε άλλο μέρος που είναι πιθανό να μένουν; Θα μπορούσατε, αλλά θα ήταν πολύ δύσκολο να βεβαιωθείτε ότι καταγράφετε ολόκληρη τη μέρα τους, αφού μπορεί να πάνε κάπου καινούργια χωρίς κάμερες. Επιπλέον, σκεφτείτε όλη την ώρα που θα έπρεπε να κάθεστε να παρακολουθείτε βίντεο για να δείτε αν είναι μόνοι τους ή όχι.
Advertisment
Το να είσαι μόνος δεν χρειάζεται να σημαίνει ότι νιώθεις μοναξιά.
Ο τρόπος με τον οποίο καταλήξαμε να αποτυπώνουμε τον χρόνο που περνάμε μόνοι μας ήταν μέσω ενός ηχογράφου που το άτομο φορούσε μαζί του καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, κατά τη διάρκεια αρκετών ημερών. Αντί να καταγράφουν συνεχώς, οι άνθρωποι είχαν απλώς σύντομες ηχογραφήσεις που γίνονταν κάθε 10 περίπου λεπτά κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η χρήση της ηχογράφησης αντί για βίντεο και μόνο δειγμάτων ήχου αντί για κάθε ήχο, μας βοήθησε να εξισορροπήσουμε τις ανησυχίες για την προστασία της ιδιωτικής ζωής.
Εξισορρόπησε επίσης τις ανησυχίες σχετικά με την κωδικοποίηση. Κάθε αρχείο ήχου που καταγράφηκε για τη μελέτη μας κωδικοποιήθηκε με το χέρι από έναν εκπαιδευμένο βοηθό έρευνας. Αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να βεβαιωθείτε ότι λαμβάνετε ακριβείς πληροφορίες σχετικά με το τι καταγράφηκε – αλλά απαιτεί επίσης πολύ χρόνο. Το να χρειάζεται να ακούτε μόνο ένα σύντομο απόσπασμα κάθε 10 λεπτά περίπου κατά τη διάρκεια της ημέρας μειώνει την απαιτούμενη ανθρώπινη προσπάθεια.
Στην πραγματικότητα, αυτή είναι μια μέθοδος που τελειοποιεί εδώ και χρόνια ο καθηγητής Matthias Mehl, ο πρώην μέντοράς μου. Η συσκευή Electronically Activated Recorder (EAR) που πρώτος ανέπτυξε ήταν μια συσκευή εγγραφής ήχου που είχε ρυθμιστεί ώστε να ενεργοποιείται και να απενεργοποιείται σε τακτά χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας. Με την πάροδο των χρόνων, εξελίχθηκε σε μια εφαρμογή τηλεφώνου που καταγράφει και αποθηκεύει ήχους σε ένα τηλέφωνο Android. Συνήθως δίνουμε στους συμμετέχοντες στην έρευνα ένα μεγάλο ογκώδες τηλέφωνο με μια θήκη ισχίου και μια προειδοποιητική πινακίδα κολλημένη πάνω του, η οποία δίνει στους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά στους συμμετέχοντες στην έρευνά μας μια ένδειξη ότι καταγράφονται.
Η συσκευή επιτρέπει στους ερευνητές να παρακολουθούν τους πρόθυμους συμμετέχοντες (οι οποίοι λαμβάνουν πλήρη εξήγηση για το πώς θα λειτουργήσει η μελέτη εκ των προτέρων) κατά τη διάρκεια της καθημερινής τους ζωής, δίνοντάς μας ένα παράθυρο στο τι κάνουν όταν δεν βρίσκονται στο εργαστήριο. Τις τελευταίες σχεδόν δύο δεκαετίες, πολλές μελέτες έχουν χρησιμοποιήσει αυτή τη μέθοδο για να κατανοήσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά “στη φύση”. Η νέα μας μελέτη για τη μοναξιά συνδύασε δεδομένα από αρκετές από αυτές τις προηγούμενες μελέτες για να αξιολογήσει καλύτερα τον χρόνο που περνούν μόνοι τους. (Έχω γράψει στο παρελθόν για το πώς αυτό δίνει πληροφορίες για την προσωπικότητα – και σε ποιες συμπεριφορές μεταφράζονται τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας στην καθημερινή ζωή).
Στη μελέτη μας, ο χρόνος που περνάει ένα άτομο μόνο του μετρήθηκε με τον υπολογισμό του ποσοστού των αρχείων στα οποία ένα άτομο μιλούσε με κάποιον άλλο. Το σύστημα κωδικοποίησης φροντίζει να το διακρίνει αυτό από ένα αρχείο ήχου όπου ένα άτομο βρίσκεται απλώς σε δημόσιο χώρο, όπου ακούγονται και άλλες φωνές. Αν υπάρχει ομιλία σε πρώτο πλάνο, δίπλα στη συσκευή, μετράει ως συνομιλία με κάποιον. Αν υπάρχει ομιλία στο παρασκήνιο, η οποία μπορεί να υποδηλώνει ότι κάποιος βρίσκεται σε ένα γραφείο, μια καφετέρια ή έναν κοιτώνα -αλλά όχι απαραίτητα δίπλα σε κάποιον- δεν μετράει ως παρουσία με κάποιον. Έτσι καταλήξαμε να μετράμε αν περνάτε μεταξύ 0% και 100% του χρόνου σας μόνοι.
Ποιο είναι λοιπόν το μεγάλο συμπέρασμα από όλες αυτές τις μετρήσεις; Η σχέση μεταξύ της μοναξιάς και του χρόνου που περνάτε μόνοι σας είναι ασθενής και καμπύλη.
Είναι αδύναμη επειδή η γνώση του χρόνου που περνάτε μόνοι σας εξηγεί μόνο το 3% της διακύμανσης της μοναξιάς. Αν γνωρίζετε πόσο χρόνο περνάει κάποιος μόνος του, δεν θα μπορούσατε να προβλέψετε καθόλου καλά πόσο μόνος είναι.
Είναι καμπύλη επειδή ο περισσότερος χρόνος που περνάει κάποιος μόνος του δεν οδηγεί απλά σε περισσότερη μοναξιά με έναν απλό τρόπο. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι που περνούν οπουδήποτε από 25% έως 75% της ημέρας τους μόνοι τους είναι όλοι πιθανό να έχουν παρόμοια χαμηλά επίπεδα μοναξιάς. Μόνο σε υψηλά επίπεδα χρόνου που περνούν μόνοι τους -περισσότερο από το 75%- περιμένουμε να δούμε υψηλότερα επίπεδα μοναξιάς.
Για παράδειγμα, αν ένα άτομο περνάει το 50% του χρόνου του μόνο του, θα περιμέναμε να βαθμολογήσει τη μοναξιά του με 2 στα 10. Αν περνάει το 95% του χρόνου του μόνος, θα περιμέναμε να βαθμολογήσει τη μοναξιά του με 3 στα 10.
Θυμηθείτε λοιπόν: το να είσαι μόνος δεν είναι το ίδιο με το να αισθάνεσαι μοναξιά, και πραγματικά μόνο στα άκρα του χρόνου που περνούν μόνοι τους θα περιμέναμε ότι οι άνθρωποι θα άρχιζαν να αισθάνονται περισσότερο μόνοι.
Alexander Danvers, Ph.D.,
Αναφορές
Danvers, A. F., Efinger, L. D., Mehl, M. R., Helm, P. J., Raison, C. L., Polsinelli, A. J., … & Sbarra, D. A. (2023). Loneliness and Time Alone in Everyday Life: A Descriptive-Exploratory Study of Subjective and Objective Social Isolation. Journal of Research in Personality, 104426.
