Λέγεται ότι η κλασική μουσική μπορεί να κάνει τα παιδιά πιο έξυπνα, αλλά όταν εξετάζετε τα επιστημονικά στοιχεία, η εικόνα είναι πιο ανάμεικτη.
Πιθανόν να έχετε ακούσει για το φαινόμενο Μότσαρτ. Είναι η ιδέα ότι αν τα παιδιά ή ακόμα και τα μωρά ακούσουν μουσική που συνέθεσε ο Μότσαρτ θα γίνουν πιο έξυπνα. Μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο αποκαλύπτει πληθώρα προϊόντων που σας βοηθούν στο έργο αυτό. Όποια κι αν είναι η ηλικία σας, υπάρχουν CD και βιβλία που θα σας βοηθήσουν να αξιοποιήσετε τη δύναμη της μουσικής του Μότσαρτ, αλλά όταν πρόκειται για επιστημονικές αποδείξεις ότι μπορεί να σας κάνει πιο έξυπνους, η εικόνα είναι πιο ανάμεικτη.
Advertisment
Η φράση “το φαινόμενο Μότσαρτ” επινοήθηκε το 1991, αλλά είναι μια μελέτη που περιγράφηκε δύο χρόνια αργότερα στο περιοδικό Nature που προκάλεσε πραγματικό ενδιαφέρον στα μέσα ενημέρωσης και στο κοινό σχετικά με την ιδέα ότι η ακρόαση κλασικής μουσικής βελτιώνει με κάποιο τρόπο τον εγκέφαλο. Είναι μια από τις ιδέες που μοιάζουν αληθοφανείς. Ο Μότσαρτ ήταν αναμφίβολα μια ιδιοφυΐα, η μουσική του είναι πολύπλοκη και υπάρχει η ελπίδα ότι αν την ακούσουμε αρκετά, λίγη από αυτή την ευφυΐα μπορεί να περάσει και σε εμάς.
Η ιδέα απογειώθηκε, με χιλιάδες γονείς να παίζουν Μότσαρτ στα παιδιά τους, και το 1998 ο Zell Miller, κυβερνήτης της πολιτείας της Georgia στις ΗΠΑ, ζήτησε ακόμη και να διατεθούν χρήματα στον προϋπολογισμό της πολιτείας ώστε να στέλνεται σε κάθε νεογέννητο μωρό ένα CD με κλασική μουσική. Δεν είναι μόνο τα μωρά και τα παιδιά που εκτίθενται σκόπιμα στις μελωδίες του Μότσαρτ. Όταν ο Sergio Della Sala, ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου Mind Myths, επισκέφθηκε μια φάρμα μοτσαρέλας στην Ιταλία, ο αγρότης εξήγησε με υπερηφάνεια ότι στα βουβάλια έπαιζαν Μότσαρτ τρεις φορές την ημέρα για να τα βοηθήσουν να παράγουν καλύτερο γάλα.
Θα αφήσω τη συζήτηση για τον αντίκτυπο στην απόδοση του γάλακτος στους αγρότες, αλλά τι γίνεται με τις αποδείξεις ότι το άκουσμα Μότσαρτ κάνει τους ανθρώπους πιο έξυπνους; Τι ακριβώς ήταν αυτό που ανακάλυψαν οι συγγραφείς της αρχικής μελέτης και κατέκτησε την κοινή φαντασία;
Όταν ξανακοιτάζετε την αρχική εργασία, η πρώτη έκπληξη είναι ότι οι συγγραφείς από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας στο Irvine είναι μετριοπαθείς στους ισχυρισμούς τους και δεν χρησιμοποιούν καν τη φράση “φαινόμενο Μότσαρτ” στην εργασία.
Advertisment
Η δεύτερη έκπληξη είναι ότι η έρευνα δεν διεξήχθη καθόλου σε παιδιά: στην πραγματικότητα διεξήχθη με αυτά τα στελέχη των ψυχολογικών μελετών – νεαρούς ενήλικες φοιτητές. Συμμετείχαν μόνο 36 φοιτητές. Σε τρεις περιπτώσεις τους δόθηκε να ολοκληρώσουν μια σειρά από νοητικές εργασίες και πριν από κάθε εργασία, άκουσαν είτε δέκα λεπτά σιωπής, είτε δέκα λεπτά μιας κασέτας με οδηγίες χαλάρωσης, είτε δέκα λεπτά της σονάτας του Μότσαρτ για δύο πιάνα σε Ρε μείζονα (K448).
Οι μαθητές που άκουσαν Μότσαρτ τα πήγαν καλύτερα στις εργασίες όπου έπρεπε να δημιουργήσουν σχήματα στο μυαλό τους. Για σύντομο χρονικό διάστημα οι μαθητές ήταν καλύτεροι σε χωρικές εργασίες όπου έπρεπε να κοιτάξουν διπλωμένα κομμάτια χαρτιού με κοψίματα και να προβλέψουν πώς θα φαίνονταν όταν ξεδιπλώνονταν. Αλλά δυστυχώς, όπως διευκρινίζουν οι συγγραφείς εκείνη τη στιγμή, το αποτέλεσμα αυτό διαρκεί περίπου δεκαπέντε λεπτά. Επομένως, δύσκολα θα σας φέρει μια ζωή αυξημένης νοημοσύνης.
Διέγερση του εγκεφάλου
Παρ’ όλα αυτά, οι άνθρωποι άρχισαν να διατυπώνουν θεωρίες σχετικά με το γιατί η μουσική του Μότσαρτ ειδικά μπορούσε να έχει αυτό το αποτέλεσμα. Μήπως η πολυπλοκότητα της μουσικής προκαλεί μοτίβα πυροδότησης του φλοιού του εγκεφάλου παρόμοια με εκείνα που σχετίζονται με την επίλυση χωρικών γρίφων;
Ακολούθησαν περισσότερες έρευνες, και μια μετα-ανάλυση δεκαέξι διαφορετικών μελετών επιβεβαίωσε ότι η ακρόαση μουσικής όντως οδηγεί σε προσωρινή βελτίωση της ικανότητας νοητικού χειρισμού σχημάτων, αλλά τα οφέλη είναι βραχύβια και δεν μας κάνει πιο ευφυείς.
Τότε άρχισε να διαφαίνεται ότι ίσως ο Μότσαρτ δεν ήταν τελικά τόσο ξεχωριστός. Το 2010 μια μεγαλύτερη μετα-ανάλυση μεγαλύτερου αριθμού μελετών διαπίστωσε και πάλι θετική επίδραση, αλλά ότι και άλλα είδη μουσικής λειτουργούσαν εξίσου καλά. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι η ακρόαση του Σούμπερτ ήταν εξίσου καλή, το ίδιο και η ακρόαση ενός αποσπάσματος που διαβάστηκε φωναχτά από ένα μυθιστόρημα του Στίβεν Κινγκ. Αλλά μόνο αν το απολαμβάνατε. Έτσι, ίσως η απόλαυση και η εμπλοκή είναι το κλειδί, παρά οι ακριβείς νότες που ακούτε.
Αν και τείνουμε να συνδέουμε το φαινόμενο Μότσαρτ με τα μωρά και τα μικρά παιδιά, οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες διεξήχθησαν σε ενήλικες, των οποίων ο εγκέφαλος βρίσκεται φυσικά σε πολύ διαφορετικό στάδιο ανάπτυξης. Το 2006 όμως διεξήχθη στη Βρετανία μια μεγάλη μελέτη στην οποία συμμετείχαν οκτώ χιλιάδες παιδιά. Άκουσαν είτε δέκα λεπτά του Κουιντέτου εγχόρδων σε ρε μείζονα του Μότσαρτ, είτε μια συζήτηση σχετικά με το πείραμα είτε μια ακολουθία τριών ποπ τραγουδιών: Το “Country House” των Blur, το “Return of the Mack” του Mark Morrison και το “Stepping Stone” των PJ και Duncan. Για άλλη μια φορά η μουσική βελτίωσε την ικανότητα πρόβλεψης των σχημάτων του χαρτιού, αλλά αυτή τη φορά δεν ήταν αποτέλεσμα του Μότσαρτ, αλλά του Blur. Τα παιδιά που άκουσαν Μότσαρτ τα πήγαν καλά, αλλά με την ποπ μουσική τα πήγαν ακόμη καλύτερα, οπότε η προηγούμενη προτίμηση μπορεί να υπεισέρχεται.
Όποια κι αν είναι η μουσική σας επιλογή, φαίνεται ότι το μόνο που χρειάζεστε για να τα πάτε λίγο καλύτερα στην πρόβλεψη του origami είναι κάποια γνωστική διέγερση. Το μυαλό σας πρέπει να γίνει λίγο πιο ενεργό, χρειάζεται κάτι για να το κινήσει και αυτό θα είναι όποιο είδος μουσικής σας αρέσει. Στην πραγματικότητα, δεν χρειάζεται να είναι μουσική. Οτιδήποτε σας κάνει να είστε σε μεγαλύτερη εγρήγορση θα λειτουργήσει εξίσου καλά – κάνοντας μερικά άλματα με αστέρια ή πίνοντας λίγο καφέ, για παράδειγμα.
Υπάρχει όμως ένας τρόπος με τον οποίο η μουσική μπορεί να κάνει τη διαφορά στο IQ σας. Δυστυχώς απαιτεί λίγο περισσότερη προσπάθεια από το να βάλετε ένα CD. Η εκμάθηση ενός μουσικού οργάνου μπορεί να έχει ευεργετική επίδραση στον εγκέφαλό σας. Η Jessica Grahn, γνωσιακή επιστήμονας στο Western University στο Λονδίνο του Οντάριο, λέει ότι ένας χρόνος μαθημάτων πιάνου, σε συνδυασμό με τακτική εξάσκηση, μπορεί να αυξήσει το IQ έως και κατά τρεις μονάδες.
Έτσι, το να ακούτε Μότσαρτ δεν θα βλάψει εσάς ή τα παιδιά σας και θα μπορούσε να είναι η αρχή μιας ισόβιας αγάπης για την κλασική μουσική. Αλλά αν εσείς και η οικογένειά σας δεν έχετε να κάνετε επειγόντως κάποιο φανταστικό origami, οι πιθανότητες είναι ότι το να κολλήσετε σε μια σονάτα δεν πρόκειται να σας κάνει καλύτερους σε τίποτα.
