Το IFS (Μοντέλο των Εσωτερικών Οικογενειακών Συστημάτων) έχει τη δύναμη να επηρεάσει τις σωματικές διεργασίες, ακόμα και σε περιπτώσεις ασθενειών που δεν θεωρούνται ψυχοσωματικές. Μια από τις πρώτες μου (RCS) συνεργασίες ήταν με τον Ρον Κουρτζ (που ανέπτυξε τη σωματοκεντρική μέθοδο ψυχοθεραπείας Hakomi· Kurtz, 1990), που με έμαθε ότι στην πλειοψηφία τους οι θεραπευόμενοι είναι ικανοί να εντοπίσουν κομμάτια στο σώμα τους και ακολουθώντας σωματικές αισθήσεις να εισέλθουν στον εσωτερικό κόσμο και να αναπτύξουν βαθιές συνδέσεις μαζί τους.
Αποσύνδεση του εαυτού από το σώμα
Το σώμα είναι ένα δοχείο για τα κομμάτια και τον Εαυτό. Επομένως, όταν λέμε «άτομο» στο IFS εννοούμε το σώμα, τα κομμάτια και τον Εαυτό μαζί. Σε περιπτώσεις που οι εμπειρίες ζωής εισάγουν βίαια βάρη σε αυτό το σύστημα, τα κομμάτια ίσως αποφασίσουν να αποσυνδέσουν τον Εαυτό από το σώμα, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο να απορροφήσει ακόμα περισσότερα βάρη το σύστημα.
Advertisment
Για παράδειγμα, όταν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με σοβαρό κίνδυνο, συχνά ένα προστατευτικό κομμάτι λειτουργεί σαν σωματοφύλακας, «δέχεται εκείνο τα χτυπήματα» (όπως αναφέρουν τέτοια κομμάτια), ενώ αλλά κομμάτια «ωθούν» τον Εαυτό εκτός σώματος. Αυτή η περιγραφή συμφωνεί με πολλές αναφορές από επιζώντες κακοποίησης, που λένε πως ενώ τους κακοποιούσαν ο Εαυτός τους παρακολουθούσε από κάπου ψηλά. Παρόλο που σε τρομαχτικές στιγμές η αποσύνδεση του Εαυτού από το σώμα μοιάζει με χρήσιμη δεξιότητα επιβίωσης, ταυτόχρονα αφήνει ένα διάχυτο αίσθημα συναισθηματικού μουδιάσματος, που αν και ανακουφιστικό νεκρώνει τα πάντα.
Αντίθετα, όταν τα κομμάτια αποφορτίζονται, αισθανόμαστε ζεστασιά, ισορροπία και εγρήγορση, καθώς και αυξημένη νοητική διαύγεια, ηρεμία και αντίληψη. Από τη στιγμή όμως που ο Εαυτός είναι εξαιρετικά ανθεκτικός και άφθαρτος, είναι φυσικό να μας δημιουργηθεί η απορία γιατί τα κομμάτια προσπαθούν να τον προστατέψουν. Συχνά τα νεαρά κομμάτια δεν αντιλαμβάνονται ότι δεν χρειάζεται προστασία, αλλά σε πολλές περιπτώσεις οι δράστες τιμωρούν τα παιδιά όταν εκδηλώνουν συγκεκριμένες ιδιότητες του Εαυτού (π.χ. περιέργεια, αυτοπεποίθηση, συνδεσιμότητα, θάρρος, συμπόνια). Ως απάντηση σε αυτή τη στοχευμένη κακοποίηση, τα κομμάτια ωθούν τον Εαυτό εκτός σώματος για να αποτρέψουν την επιπλέον τιμωρία.
Αν και ο Εαυτός είναι δυνατό να αποσυνδεθεί εντελώς από το σώμα, υπάρχουν διάφοροι βαθμοί αποσύνδεσης. Οι περισσότεροι έχουμε βιώσει εμπειρίες που μας προκάλεσαν κάποιο βαθμό αποσύνδεσης. Όταν τα βάρη μάς αποσυνδέουν από το σώμα μας, ο κίνδυνος να επιδοθούμε σε επικίνδυνες δραστηριότητες που μπορεί να μας βλάψουν και να αποσυνδέσουν ακόμα περισσότερο τον Εαυτό από το σώμα μεγαλώνει.
Advertisment
Βιώνοντας τον εαυτό στο σώμα
Μόνο τα κομμάτια μπορούν και αποφασίζουν αν θα επιτρέψουν στον Εαυτό να επανασυνδεθεί με το σώμα. Από τη στιγμή όμως που οι αντιδραστικοί προστάτες δώσουν την άδειά τους, υπάρχουν διάφοροι τρόποι ενσωμάτωσης. Μπορούμε, για παράδειγμα, να χρησιμοποιήσουμε την αναπνοή ή να εστιάσουμε στην καρδιά, στα οστά, στη σπονδυλική στήλη και στην κορυφή του κεφαλιού. Μερικές φορές βοηθάει και η κίνηση. Οι πρακτικές της γιόγκα, του διαλογισμού, των πολεμικών τεχνών και άλλες μέθοδοι ψυχοσωματικής θεραπείας βοηθούν τα κομμάτια να αισθανθούν ευπρόσδεκτα και ασφαλή ώστε να επιτευχθεί η ενσωμάτωση του Εαυτού.
Με αυτές τις στρατηγικές είναι δυνατό να αποκτήσουμε πρόσβαση, να ενισχύσουμε και να σταθεροποιήσουμε τον Εαυτό στο σώμα, πράγμα που φέρνει ευθυγράμμιση, γείωση, ροή, ψυχική ευρυχωρία και συχνά ένα ευχάριστο μυρμήγκιασμα. Όταν ο Εαυτός είναι ενσώματος, οι αισθήσεις μας οξύνονται, είμαστε ανοιχτοί στην αλλαγή και η αναπνοή μας είναι βαθιά και αβίαστη (McConnell, 2013). Επίσης, υπάρχει αρκετός χώρος για τα κομμάτια μας.
Η ενσωμάτωση είναι σημαντική για την ηγεσία του Εαυτού για δύο λόγους. Πρώτον, ο Εαυτός έχει πρόσβαση στον υλικό εξοπλισμό του σώματος και, δεύτερον, όταν υπάρχει σταθερό αίσθημα του Εαυτού στο σώμα, τα κομμάτια εμπιστεύονται περισσότερο την ηγεσία του. Παραδόξως πολλές φορές η βίωση του Εαυτού με αυτόν τον σωματικό, ρυθμιστικό τρόπο γεννά ένα αίσθημα υπερβατικότητας που ξεπερνάει τα αυστηρά όρια του ατόμου και του σώματος και αγγίζει το αίσθημα της ένωσης με το σύμπαν. Ωστόσο, υπάρχει κάτι που πρέπει να προσέχουμε με τις πρακτικές που σκοπό έχουν να επιταχύνουν την ενσωμάτωση.
Η ενσωμάτωση του Εαυτού ενδεχομένως να είναι τρομακτική για άτομα που έχουν υποστεί βαριά κακοποίηση. Όπως προαναφέραμε, οι έξυπνοι δράστες φροντίζουν να αποτρέψουν την πρόσβαση στον Εαυτό στα θύματά τους. Για να κρατήσει το θύμα του υπάκουο και υπό την εξουσία του, ο δράστης αυξάνει την τιμωρία κάθε φορά που το παιδί (ή ο ενήλικας) ενσωματώνει την ενέργεια του Εαυτού (τις ιδιότητες όπως η περιέργεια και η συμπόνια που είδαμε παραπάνω). Έτσι, όταν θύματα βαριάς κακοποίησης προσπαθούν να ενσωματώσουν τον Εαυτό, διακινδυνεύουν μια σφοδρή αντίδραση από τους προστάτες, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει αυτοκτονικές σκέψεις ή τάσεις, σωματική ασθένεια, πόνο, φόβο απέναντι στον θεραπευτή, καθώς και την παρόρμηση να σταματήσουν την ψυχοθεραπεία. Για αυτό φροντίζουμε να ζητάμε από τη θεραπευόμενη να ελέγξει αν οι προστάτες της φοβούνται την ενσωμάτωση, προτού την καθοδηγήσουμε να ενσωματώσει τον Εαυτό. Προτού προχωρήσουμε καθησυχάζουμε τα όποια φοβισμένα κομμάτια.
Απόσπασμα από το βιβλίο “Το μεταμορφωτικό ταξίδι της θεραπείας IFS” που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Δείτε περισσότερα εδώ
