Υπάρχουν άνθρωποι που αφήνουν ένα ανεξίτηλο αποτύπωμα στις ζωές μας, όχι μόνο με τα λόγια τους, αλλά και με τον τρόπο που ζουν. Ο Στάμος Στίνης υπήρξε μια τέτοια προσωπικότητα – ένας πνευματικός δάσκαλος, ένας οραματιστής, ένας άνθρωπος που μετουσίωσε τη γνώση και τη σκέψη σε πράξη. Το έργο του άγγιξε και συνεχίζει να αγγίζει χιλιάδες ανθρώπους, όμως για τον γιο του, Κωνσταντίνο Στίνη, υπήρξε πάνω απ’ όλα ένας πατέρας και ένας συνοδοιπόρος στη ζωή.
Σε αυτή τη συνέντευξη, ο Κωνσταντίνος ανοίγει την καρδιά του στον Μωυσή Σεργιάννη και την Εναλλακτική Δράση και μιλάει για το βάρος, αλλά και την τιμή, του να συνεχίζει το εκδοτικό έργο του πατέρα του, την ισορροπία ανάμεσα στην κληρονομιά και την προσωπική του πορεία, τις αποφάσεις, τις αμφιβολίες και τις στιγμές επιβεβαίωσης. Μας μιλάει για την αξία της αυθεντικότητας, της εσωτερικής γαλήνης, αλλά και της δημιουργίας – είτε μέσα από τις εκδόσεις Ιβίσκος είτε μέσα από τη μουσική του.
Advertisment
Με κάθε του απάντηση, ξετυλίγει έναν άνθρωπο που στέκεται με σεβασμό απέναντι στο παρελθόν, αλλά και με πάθος απέναντι στο μέλλον. Γιατί, όπως μας υπενθυμίζει, η πραγματική συνέχεια δεν βρίσκεται στην αντιγραφή, αλλά στην εξέλιξη. Και η εξέλιξη έρχεται όταν κάποιος τολμά να ανακαλύψει τη δική του φωνή, κρατώντας ζωντανές τις αξίες που τον διαμόρφωσαν.
1. Κωνσταντίνε, πες μου πώς ήταν να μεγαλώνεις δίπλα στον Στάμο Στίνη; Έχεις κάποια στιγμή ή συμβουλή από τον πατέρα σου που σου έχει μείνει αξέχαστη;
Θεωρώ πως έθεσες πολύ σωστά την συγκεκριμένη ερώτηση. Δεν νιώθω ότι με μεγάλωσε ο Στάμος αλλά ότι ήταν δίπλα μου όσο μεγάλωνα. Ποτέ δεν επέβαλε έναν συγκεκριμένο τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς ή οπτικής. Πρώτα θα άκουγε τον τρόπο που βλέπω εγώ τα πράγματα όσο ξεδιπλώνονταν μπροστά μου και μετά θα έλεγε την δική του άποψη. Σίγουρα δεν ήμουν το πιο εύκολο παιδί για να το φέρεις βόλτα. Παρόλα αυτά πάντα θα ήταν δίπλα μου με μια συμβουλή ή απλά για να κάτσει να με ακούσει. Ήταν σαν να καταλάβαινε πότε είχα ανάγκη από συμπαράσταση. Αυτό που σίγουρα μπορώ να πω είναι ότι ήταν ένας εξαιρετικός πατέρας και δάσκαλος. Μεγάλωσα με συγκεκριμένες αξίες και μπορώ να πω ότι δεν έχω σκεφτεί ότι ίσως κάποια από αυτές να ήταν περιττή ή λάθος.
Advertisment
Ανάμεσα στις πολλές συμβουλές που μου είχε δώσει ο Στάμος έχω ξεχωρίσει δύο. Η μια αφορά τις αποφάσεις. Πάντα όταν μπροστά μου ξεδιπλώνονταν δύο ή τρείς δρόμοι προσπαθούσα αγωνιωδώς να διαλέξω τον σωστό, εδώ και τώρα. Υπερανέλυα τις διαφορετικές εναλλακτικές, ξανά και ξανά, χωρίς να φτάνω πιο κοντά στην απόφαση που με τόσο ζήλο ήθελα να πάρω. Εκείνη την στιγμή ο Στάμος μου εξήγησε ότι δεν είναι ανάγκη να πάρω μια απόφαση τώρα.
Με ρώτησε γιατί πρέπει να πάρεις τώρα την απόφαση; Τι σε πιέζει να αποφασίσεις τώρα; Εφόσον δεν μπορείς να καταλήξεις κάπου αυτή τη στιγμή, συνέχισε τη ζωή σου και όταν έρθει η ώρα που δεν θα υπάρχουν πολλές επιλογές για να διαλέξεις ανάμεσά τους, τότε θα ξέρεις ότι υπάρχει μόνο μια επιλογή. Με λίγα λόγια δεν χρειάζεται να πάρεις μια απόφαση για κάτι που δεν επηρεάζει το παρόν σου αν δεν είσαι ακόμα έτοιμος. Μπορείς να συνεχίσεις την καθημερινότητά σου χωρίς να έχεις κατασταλάξει.
Η δεύτερη δεν χρειάζεται πολύ ανάλυση κατά την γνώμη μου. Σε περίοδο κρίσης, τότε είναι που πρέπει να δράσεις! Όταν όλοι θεωρούν ότι υπάρχει κρίση –είτε ισχύει, είτε όχι- είναι η ευκαιρία σου να κάνεις την κίνησή σου. Τότε ο ανταγωνισμός έχει σωπάσει και στην σκηνή είσαι συνήθως μόνος σου. Όλα τα φώτα είναι πάνω σου. Ήρθε η ώρα να λάμψεις!
Τέλος οι στιγμές που θα μου μείνουν για πάντα ανεξίτηλες στο μυαλό μου είναι αυτές που κάποια βράδια μαζευόμασταν στην κουζίνα οικογενειακώς, ο Στάμος έπαιρνε την κιθάρα στα χέρια του και τραγουδούσαμε όλοι μαζί για ώρες. Όπως πολλοί λένε οι απλές στιγμές είναι αυτές που μένουν και αναπολείς.
2. Ο πατέρας σου άφησε πίσω του μια τεράστια παρακαταθήκη. Πώς είναι για σένα να συνεχίζεις το έργο του; Υπήρξε κάποια στιγμή που σκέφτηκες: “Μπορώ να το κάνω αυτό”;
Ο Στάμος σίγουρα άφησε μια τεράστια παρακαταθήκη τόσο στον πνευματικό χώρο όσο και στον εκδοτικό.
Στον πνευματικό χώρο, όπως δείχνει η ως τώρα πορεία μου δεν θα συνεχίσω το έργο του και αυτό για να είμαι ειλικρινής δεν είναι κάτι που με στενοχωρεί, καθώς πιστεύω ότι δεν είναι όλα για όλους. Δεν θεωρώ ότι ήταν ένας «από τους πολλούς» πνευματικούς δάσκαλους. Ήταν σαν να παίρνει εντολές από πάνω για να φωτίσει όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο μπορούσε. Μάλιστα πολλές φορές θεωρώ ότι φώτισε ανθρώπους χωρίς καν να τους έχει γνωρίσει. Και σίγουρα μέσα από τους οραματισμούς που έκανε προσπάθησε να φωτίσει όλη την ανθρωπότητα.
Το εκδοτικό του έργο αν και δεν ήταν στα αρχικά μου πλάνα, από ότι φαίνεται θα το συνεχίσω. Όχι επειδή πρέπει ή επειδή του το «χρωστάω», καθώς είμαι σίγουρος πως άμα το έκανα γι’ αυτό το λόγο, θα ήταν ο πρώτος που θα με παρότρυνε να ακολουθήσω το δικό μου πεπρωμένο. Απλά, αφού γνώρισα εις βάθος τον εκδοτικό χώρο, φάνηκε ότι τελικά θα είναι ένα μεγάλο κομμάτι και από το δικό μου πεπρωμένο. Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να πω ότι δεν πρόκειται για προσωπική μάχη αλλά για συλλογική καθώς στο πλευρό μου πέρα από υπέροχους συνεργάτες έχω και δύο ιδρυτικά μέλη την μητέρα μου και σύζυγο του Στάμου, Έφη Λάζου και την αγαπημένη Βίκυ Κάουλα.
Νομίζω πως οποιοσδήποτε προσπαθήσει να μπει στα παπούτσια ενός πετυχημένου ανθρώπου και να συνεχίσει το έργο του, αν δεν αγχωθεί, αν δεν το πάρει στα σοβαρά, αν νομίζει ότι τα ξέρει όλα ή αν δεν αμφισβητήσει τον εαυτό του, είναι μια σχεδόν σίγουρη συνταγή για να αποτύχει. Οπότε για να απαντήσω και στην ερώτηση, ειδικά τον πρώτο καιρό που ανέλαβα τον εκδοτικό οίκο πολύ συχνά περνούσε από το μυαλό μου η σκέψη «μπορώ να το κάνω, όπως το έκανε;» Μάλιστα θα ήμουν ψεύτης αν έλεγα ότι δεν με επισκέπτεται ακόμα που και που αυτή η σκέψη.
Όμως η ως τώρα πορεία μου έχει δείξει ότι έχω καταφέρει όχι μόνο να κρατήσω στο ύψος της την εταιρία αλλά να την αναπτύξω σε έναν ικανοποιητικό βαθμό. Βέβαια όσο και αν είχα καταλάβει ότι όχι μόνο δεν θα βουλιάξει το καράβι αλλά θα ανοιχτεί σε νέα νερά, η μεγαλύτερη επιβεβαίωση ήρθε όταν ο ίδιος ο Στάμος μου έδωσε τα εύσημα, λέγοντας μου πόσο περήφανος είναι που τα κατάφερα.
3. Θυμάμαι τη γνωριμία μου με τον Στάμο πριν από 10 χρόνια στο ΠΑ.ΔΙ.ΣΥ, και είχα εντυπωσιαστεί από την απλότητα και την αυθεντικότητά του. Αναρωτιέμαι, πώς ήταν ως πατέρας και οικογενειάρχης; Πώς κρατούσε την ισορροπία ανάμεσα στον ρόλο του πνευματικού δασκάλου και του πατέρα;
Η αλήθεια είναι πως και η αυθεντικότητα αλλά και η απλότητα ήταν αναπόσπαστα στοιχεία του χαρακτήρα του. Ποτέ δεν θα πρόβαλε τις επιτυχίες του ή τα χρήματά του, δεν θα κυκλοφορούσε με ακριβά ρούχα ή θα οδηγούσε πολυτελή αμάξια –βέβαια είχε σταματήσει και να οδηγεί από 40 του-. Όπως γνωρίζουμε δεν αντιμετωπίζουν όλοι οι άνθρωποι την ειλικρίνεια με τον ίδιο τρόπο. Οπότε όσον αφορά την αυθεντικότητα του ήταν ο λόγος που κάποιοι λίγοι τον αντιπάθησαν αλλά και ο λόγος που έγινε τόσο αγαπητός από τους περισσότερους.
Κάποιος που δεν γνώριζε όλο του το background θα τον χαρακτήριζε σαν έναν κλασικό, σωστό οικογενειάρχη. Προσωπικά θα πω ότι το ίδιο πίστευα και εγώ για πολύ καιρό, μέχρι να καταλάβω ότι παρόλο που «έκρυβε» το ρόλο του πνευματικού δασκάλου μέσα στο σπίτι, στην ουσία δεν μπορούσε να τον αποβάλλει. Οπότε τα συνδύαζε. Για να είμαι ειλικρινής μιας και δεν του το είχα μεταφέρει ποτέ δεν γνωρίζω αν και ο ίδιος το είχε καταλάβει. Ο ρόλος του πνευματικού δασκάλου δεν έκανε την εμφάνισή του σε καθημερινή βάση. Δεν έκανε την εμφάνισή του όταν «διάβαζε» εμένα και την αδερφή μου, όταν κάναμε μια εκδρομή, όταν τρώγαμε όλοι μαζί, όταν βλέπαμε μια ταινία ή όταν είχαμε κόσμο στο σπίτι. Ερχόταν όταν πραγματικά υπήρχε ανάγκη.
Σε ένα πρόβλημα που έπρεπε κάποιος να αντιμετωπίσει, σε μια αρνητική σκέψη που δεν μπορούσαμε να αποβάλλουμε, σε μια κατάσταση που μας έπνιγε. Πάντα οι συμβουλές του ήταν αυτές που μας καθοδηγούσαν και μας βοηθούσαν όλους να δούμε τι πραγματικά έχει αξία, αντιμετωπίζοντας το κάθε πρόβλημα με καθαρό μυαλό, χωρίς σπασμωδικές κινήσεις βασιζόμενες μόνο στα συναισθήματά μας. Είχε τον τρόπο να σε κάνει να δεις το πρόβλημά σου διαφορετικά, σαν να ήσουν έξω από αυτό. Χωρίς να σε παροτρύνει να ακολουθήσεις τυφλά την συμβουλή του, καθώς πάντα σε παρότρυνε εσύ ο ίδιος να βρεις την λύση στο πρόβλημά σου.
4. Σου έχει τύχει ποτέ, την ώρα που παίρνεις μια μεγάλη απόφαση για τις εκδόσεις Ιβίσκος, να αναρωτηθείς τι θα έκανε ο Στάμος στη θέση σου; Ποια χαρακτηριστικά του προσπαθείς να κρατήσεις ζωντανά στη δουλειά σου;
Η αλήθεια είναι ότι πολύ συχνά κάνω αυτή την ερώτηση στον εαυτό μου. Ακόμα και όταν ήταν μαζί μας ο Στάμος πάντα για όλες τις σημαντικές αποφάσεις αναζητούσα την συμβουλή του. Προφανώς και δεν ήταν αλάνθαστος, αλλά κάποιος θα μπορούσε να πει ότι σπάνια έπεφτε έξω. Είτε αυτό είχε να κάνει με την διαίσθησή του για κάποιο θέμα ή κάποιον άνθρωπο είτε είχε να κάνει με οποιοδήποτε πρακτικό θέμα.
Παρόλο που στην καθημερινή του ζωή άκουγε το πρόβλημα οποιουδήποτε το είχε ανάγκη και του στεκόταν συναισθηματικά, στις επαγγελματικές του αποφάσεις δεν δρούσε με γνώμονα μόνο το συναίσθημα αλλά και με τη λογική. Είχε καταφέρει να έχει κατά την άποψή μου την τέλεια ισορροπία κάτι που θεωρώ πολύ δύσκολο να κάνει κάποιος στην επαγγελματική του ζωή και προσωπικά δεν έχω καταφέρει ακόμα.
Ένα ακόμα χαρακτηριστικό του ήταν ότι πραγματικά το έργο που παρουσίαζε στον κόσμο, στην προκειμένη τα βιβλία, είχαν όντως σκοπό να βοηθήσουν όσον παραπάνω κόσμο ήταν εφικτό. Αυτό νομίζω ότι το έχω εφαρμόσει πλήρως και στην δική μου φιλοσοφία. Συγκεκριμένα προσπαθώ να βοηθήσω όσο το δυνατόν παραπάνω κόσμο αποζητά αγωνιωδώς την ευτυχία, να την βρει.
Τέλος είχε μια ακόμα σημαντική δεξιότητα που αφορούσε συγκεκριμένα τον εκδοτικό χώρο. Μπορεί κάποιο βιβλίο να έθιγε ένα θέμα που δεν τον αφορούσε, το έβλεπε βαρετό ή προσωπικά για εκείνον μη ελκυστικό. Αν πίστευε όμως ότι αυτό θα ήταν χρήσιμο για μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων που ίσως να βοηθηθούν από αυτό, έκανε στην άκρη την δική του κρίση και ακολουθούσε την καρδιά του. Μέχρι στιγμής θεωρώ ότι και σε αυτό το κομμάτι τον έχω βγάλει ασπροπρόσωπο.
5. Ο Ιβίσκος έχει φέρει πολλά βιβλία που βοηθούν τον κόσμο να ανακαλύψει τον εαυτό του και να εξελιχθεί. Πώς αποφασίζεις ποια βιβλία ταιριάζουν σε αυτή τη φιλοσοφία; Έχεις ένα “μυστικό φίλτρο” επιλογής;
Νομίζω πως το κύριο μέλημα όλων των ανθρώπων που θέλουν να εμβαθύνουν στον εσωτερικό τους κόσμο γνωρίζοντάς τον καλύτερα και να εξελιχθούν σε οποιοδήποτε επίπεδο είναι η αναζήτησή της ευτυχίας. Για εμένα είναι και το κύριο πρόβλημα που διακρίνω γύρο μου. Σπάνια βρίσκεις κάποιον ο οποίος δηλώνει ευτυχισμένος. Πολλοί μπορεί να διαφωνήσουν μαζί μου, υποστηρίζοντας ότι η μαγεία αυτής της ζωή δεν βρίσκεται στην ευτυχία αλλά στην ίδια την ύπαρξη. Σε ένα πνευματικό επίπεδο μπορώ να συμφωνήσω μαζί τους. Επειδή όμως δεν είναι πολλοί αυτοί που θα φτάσουν σε αυτό το πνευματικό επίπεδο θεωρώ πως η ευτυχία είναι πιο εύκολο να επιτευχθεί.
Θα μου πεις χωρίς εσωτερική γαλήνη, μπορεί να υπάρξει ευτυχία; Η απάντησή κατά την άποψή μου είναι όχι πάντα, αλλά κατά διαστήματα. Αν μπορέσεις όμως να βοηθήσεις κάποιον να δει τον κόσμο με μια νέα οπτική και να υπάρξει ευτυχισμένος έστω και λίγο περισσότερο από πριν, νομίζω πως έχεις πετύχει τον στόχο σου. Αυτός είναι και ο δικός μου. Το κύριο κριτήριο λοιπόν στην επιλογή των νέων τίτλων των εκδόσεων Ιβίσκος είναι να βοηθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους, φέρνοντάς τους ένα βήμα πιο κοντά στην δική τους ευτυχία.
6. Ποιο βιβλίο από τις εκδόσεις Ιβίσκος θα έλεγες ότι σε εκφράζει περισσότερο και γιατί; Αν είχες να προτείνεις μόνο ένα στον κόσμο, ποιο θα ήταν;
Το βιβλίο που με εκφράζει περισσότερο είναι εκείνο του Osho με τίτλο «Αγάπη, Ελευθερία, Μοναχικότητα». Σίγουρα δεν πρόκειται για το πιο εμπορικό μας βιβλίο αλλά όπως πάντα, ο Osho δίνει μια διαφορετική σκοπιά σε αυτές τις τρεις λέξεις που υπάρχουν στον τίτλο. Εγώ θα σταθώ κυρίως στις δύο τελευταίες.
Μπορεί να υπάρξει απόλυτη ελευθερία και μέσα σε μια σχέση. Μια σχέση δημιουργείται για να περνάς όμορφες στιγμές με τον άνθρωπο που επέλεξες να είναι δίπλα σου, όχι για να τον αιχμαλωτίσεις, ορμώμενος από ανασφάλειες ή διαφορετικές συνήθειες. Ο άνθρωπος που θα έχεις δίπλα σου πρέπει να το καταλαβαίνει αυτό και ποτέ μα ποτέ να μην μπει εμπόδιο στην δική σου ελευθερία. Τι πιο όμορφο από το να ζεις ελεύθερος και να πετάς όπου σε πάει ο άνεμος σαν πουλί, χωρίς να σε δεσμεύει καμία αλυσίδα έχοντας στο πλάι σου, ελεύθερο και το άλλο σου μισό;
Μοναχικότητα όχι μοναξιά. Τόσο διαφορετικές έννοιες αλλά για πολλούς ταυτόσημες. Την μοναχικότητα οποιοσδήποτε αγαπάει τον εαυτό του την αποζητά. Είναι όμορφο να περνάς χρόνο με εσένα. Να παρατηρείς τις σκέψεις σου. Να αναρωτιέσαι από που πηγάζουν. Συνδέεται κατά την άποψή μου αρκετά με την ελευθερία. Ένας σύντροφος μπορεί να μην καταλάβαινε γιατί θες να πας μόνος σου διακοπές, γιατί ένα βράδυ δεν θες να κοιμηθείς στο ίδιο κρεβάτι χωρίς να έχει γίνει κάτι, γιατί θες να πας μόνος σου για περπάτημα ή γιατί χρειάζεσαι περισσότερο προσωπικό χρόνο.
Θα μου επιτρέψεις να μην ανακαλύψω ποιο βιβλίο θα πρότεινα στον κόσμο αν μπορούσα να προτείνω μόνο ένα. Θα σας αφήσω να το ανακαλύψετε μόνοι σας. Το μόνο που μπορώ να πω, είναι ότι δεν πρόκειται για το παραπάνω, ότι είναι βιβλίο ψυχολογίας και ότι ο συγγραφέας του είναι Έλληνας.
7. Πώς φαντάζεσαι τον Ιβίσκο στο μέλλον; Υπάρχει κάποιο μεγάλο όνειρο που θέλεις να πραγματοποιήσεις με τον εκδοτικό οίκο;
Η πορεία του Ιβίσκου έως τώρα φαίνεται πολλά υποσχόμενη καθώς κάθε χρόνο πηγαίνουμε και καλύτερα σε μια εποχή που αρκετοί θα μπορούσαν να πουν ότι το βιβλίο έχει πάρει την κάτω βόλτα. Οπότε σίγουρα το μόνο που μπορώ να σκεφτώ για το μέλλον είναι να συνεχίσει η ανοδική μας πορεία. Πάντα προσπαθώ να σπάω τους μεγάλους στόχους σε μικρότερους πηγαίνοντας step by step. Οπότε ένας μόνιμος στόχος είναι να συνεχίσουν να κυκλοφορούν βιβλία από τον Ιβίσκο που βοηθούν και εμπνέουν τους αναγνώστες και η κάθε χρονιά να κλείνει καλύτερα από την προηγούμενη.
Τώρα όταν μιλάμε για ένα μεγάλο όνειρο δεν νομίζω ότι μπορώ να σκεφτώ κάτι συγκεκριμένο. Προφανώς και θα ήθελα να κυκλοφορήσει από τον Ιβίσκο το best seller της 10ετίας ή να πετύχω κάποιον συγκεκριμένο οικονομικό στόχο. Αυτοί όμως είναι δύο ακόμα στόχοι, δεν είναι όνειρα. Τέτοια όνειρα τα θεωρώ ρηχά, οπότε το μόνο όνειρο που θα μπορούσα να έχω είναι να συνεχίσω να συναναστρέφομαι μόνιμα με φωτεινούς ανθρώπους, να συνεχίσω να βοηθάω όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο να γίνει ευτυχισμένος και να καταφέρω σε οποιαδήποτε περίοδο κρίσης να σταθώ στο ύψος μου.
8. Ξέρω ότι η μουσική είναι μεγάλη σου αγάπη και ότι έφτασες μέχρι τον ημιτελικό του X-Factor. Πώς συνδυάζεις τη μουσική με τη δημιουργικότητα που χρειάζεται η δουλειά σου στον Ιβίσκο;
Σίγουρα η μουσική ήταν και θα είναι ίσως η μεγαλύτερη μου αγάπη. Και λέω ίσως γιατί δεν ξέρεις ποτέ τι μπορεί να σου φέρει το αύριο. Γενικώς πάντα μου άρεσε να τραγουδάω αλλά κατάλαβα ότι έχω ίσως κάτι παραπάνω να δώσω σε αυτόν τον χώρο στα 22 μου. Έτσι μετά από κάποια χρόνια ακολούθησε και η δήλωση στον συγκεκριμένο διαγωνισμό. Προφανώς και δεν με χαρακτηρίζει μουσικά ένας διαγωνισμός καθώς όπως λογικά θα φαντάζεστε δεν μπορείς να πεις τα κομμάτια που πραγματικά σου αρέσουν και να βγάλεις προς τα έξω τον αληθινό σου εαυτό. Το σίγουρο είναι ότι έμαθα αρκετά για τον καλλιτεχνικό χώρο του τραγουδιού και γνώρισα αξιόλογους ανθρώπους, μουσικούς και τραγουδοποιούς. Όπως και πριν από το Χ-factor έτσι και μετά συνέχισα να παίζω ανά τακτά χρονικά διαστήματα σε διάφορα μαγαζιά και live stages.
Η δημιουργία θεωρώ ότι κρύβει μέσα της κάτι μαγικό. Δεν είναι ότι παίρνεις κάτι από το ένα και το πας στο δέκα. Ξεκινάς να δημιουργείς κάτι από το μηδέν και το πιο δύσκολο βήμα είναι να πας από το μηδέν στο ένα, όχι από το ένα στο δέκα. Πριν ξεκινήσεις δεν έχει ύπαρξη. Μέσα από την δημιουργία μπορείς να εκφράσεις τα πάντα. Την διάθεσή σου, το ποιος είσαι, πως βλέπεις τον κόσμο, τι θες να πεις αλλά πολλές φορές δεν το κάνεις, δεν νομίζω ότι μπορείς να βάλεις όρια στην δημιουργία καθώς όπως είπα είναι κάτι μαγικό χωρίς αρχή και τέλος.
Τόσο στην μουσική όσο και στον εκδοτικό χώρο –κάποιοι μπορεί να μην το περίμεναν- η δημιουργία παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Εμφανίζονται σε διαφορετικές μορφές, καθώς στο τραγούδι εκφράζεις κάτι ατόφιο από μέσα σου και στην δημιουργία ενός βιβλίου προσπαθείς να πλαισιώσεις ένα συγκεκριμένο θέμα. Τα δημιουργικά κομμάτια για να πάρει μορφή ένα βιβλίο, καθώς λογικό είναι κάποιος να αναρωτιούνται ακόμα ποια είναι αυτά, είναι ο τίτλος, ο υπότιτλος, η ιδέα για την δημιουργία του εξωφύλλου και το κείμενο του οπισθόφυλλου. Η δημιουργία όμως δεν σταματάει όταν έρθει το φρεσκοτυπωμένο βιβλίο από το τυπογραφείο, καθώς μετά γίνεται η γενική του προώθηση με διαφημιστικά σποτ, αφίσες, λεκτικά κλπ κλπ.
Οπότε για να καταλήξω δεν συνδυάζω την μια μορφή δημιουργίας με την άλλη, αλλά εφόσον κατά κάποιον τρόπο είχα συνηθίσει την ίδια τη διαδικασία της δημιουργίας είναι κάτι που με βοήθησε σίγουρα στην παραγωγή και την προώθηση των βιβλίων που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις μας.
9. Μου έχεις πει ότι λατρεύεις να δημιουργείς τίτλους και οπισθόφυλλα βιβλίων. Υπάρχει κάποιος τίτλος από τον Ιβίσκο που είσαι περήφανος ότι φέρει τη δική σου “υπογραφή”;
Η αλήθεια είναι πως λατρεύω και τα δύο αυτά κομμάτια. Σε πολλά βιβλία τα τελευταία χρόνια έχω βάλει το χεράκι μου. Η τελική επιλογή τίτλων βέβαια γίνεται μετά από συνεννόηση τόσο με τον συγγραφέα –όταν δεν πρόκειται για ξενόγλωσσο βιβλίο που θα γίνει μετάφραση- όσο και με την υπόλοιπη ομάδα. Νομίζω πως ένας από τους αγαπημένους μου τίτλους είναι εκείνος του μεταφρασμένου βιβλίου του Yohann Hari με τίτλο «Lost Connections», που έγινε τελικά «Απόδρασε από τη Φυλακή του Εαυτού σου» καθώς κατά τη δημιουργία του μου ήρθε και η ιδέα που κρύβεται πίσω από την υλοποίηση του εξωφύλλου. Όταν κυκλοφόρησε ο συγγραφέας ήταν πρωτοεμφανιζόμενος και το βιβλίο έχει πάει εξαιρετικά. Θεωρώ λοιπόν ότι έπαιξε τον ρόλο του, στην καλή αυτή πορεία, τόσο ο τίτλος όσο και η ιδέα για να δημιουργηθεί το εξώφυλλο.
Γενικώς νομίζω πως όσο και αν προσπαθούμε να μην βγάζουμε γρήγορα συμπεράσματα, να μην κοιτάμε το περιτύλιγμα, να μην βγάζουμε μια άποψη για κάποιον βασιζόμενοι στην εξωτερική του εμφάνιση, δεν το έχουμε καταφέρει ακόμα. Οπότε η επιλογή τίτλου και η ιδέα πίσω από την δημιουργία ενός εξώφυλλου παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στην πορεία που θα ακολουθήσει το κάθε βιβλίο.
10. Πες μου λίγο, πώς είναι να είσαι εκδότης στην Ελλάδα του σήμερα; Ποιες είναι οι προκλήσεις και τι πιστεύεις ότι χρειάζεται για να διαβάζει ο κόσμος περισσότερα βιβλία;
Θεωρώ πως οποιοσδήποτε έχει μια μεσαίας τάξεως επιχείρηση στην Ελλάδα, οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει είναι πολλές. Θέλει γερά «νεύρα» και πολύ υπομονή. Συγκεκριμένα ως εκδότης, ζώντας στην εποχή της γρήγορης πληροφόρησης, οι προκλήσεις είναι αυξημένες. Ο μέσος άνθρωπος δεν έχει συνηθίσει να συγκεντρώνεται σε κάτι –εξαιρουμένης της δουλειάς του- για περισσότερο από 5-10 λεπτά. Θέλει να πάρει όσο το δυνατόν περισσότερη πληροφορία σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο.
Αντί να διαβάσει ένα βιβλίο για το άγχος, θα προτιμήσει να δει ένα βίντεο των 5 λεπτών, πιστεύοντας ότι πήρε την γνώση που χρειαζόταν. Αυτό έχει κάνει μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού να μην θέλει να εμβαθύνει περισσότερο σε ένα πρόβλημα που γνωρίζει ότι έχει. Θα ακούσει απλά ένα ακόμα βίντεο όταν εμφανιστεί ξανά αυτό το πρόβλημα. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα βιβλία που είναι πάνω από 250 σελίδες, ανεξαρτήτως θέματος, δεν είναι πλέον στην προτίμηση του κοινού, μόνο και μόνο λόγω του όγκου τους. Βλέποντας ένα μεγάλο βιβλίο, η πρώτη σκέψη που περνάει από το μυαλό τους είναι, «άντε να το διαβάσεις αυτό τώρα».
Το να ξεκινήσει, λοιπόν, ο κόσμος να διαβάζει περισσότερα βιβλία δεν είναι κάτι που μπορεί να καταφέρει κανένας εκδοτικός. Ούτε όλοι οι εκδοτικοί μαζί. Έχει να κάνει με τις συνήθειες, την νοοτροπία, τους ρυθμούς ζωής και την κοινωνία της κάθε εποχής.
Το μόνο που μπορείς να στοχεύσεις είναι από τους ήδη υπάρχοντες αναγνώστες να διαβάζουν τα βιβλία σου όσο το δυνατόν περισσότεροι. Οπότε αυτό που χρειάζεται να γίνει από μεριάς μας είναι να συνεχίσουμε να βγάζουμε καλούς τίτλους που ενδιαφέρουν όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο.
