Τα φάρμακα απώλειας βάρους που βασίζονται σε αγωνιστές του υποδοχέα GLP-1, όπως το Ozempic και το Wegovy, έχουν προκαλέσει μια παγκόσμια «φαρμακευτική επανάσταση» στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας. Με εντυπωσιακά αποτελέσματα στην απώλεια βάρους και αρχική έγκριση για τη διαχείριση του διαβήτη τύπου 2, αυτά τα σκευάσματα εμφανίζονται σήμερα ως λύση σε μια χρόνια επιδημία. Όμως πίσω από την εντυπωσιακή εξωτερική αλλαγή, αρχίζει να ξεδιπλώνεται μια λιγότερο ορατή αλλά εξίσου σημαντική πραγματικότητα: οι πιθανές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία.
Αναφορές από ασθενείς, γιατρούς και επιστημονικές επιτροπές δείχνουν ότι η ταχεία απώλεια βάρους με φαρμακολογικά μέσα μπορεί να συνοδεύεται – ή και να προκαλεί – αλλαγές στη διάθεση, αύξηση του άγχους, ακόμα και αυτοκτονικό ιδεασμό. Αν και η αιτιώδης συνάφεια παραμένει ασαφής, η σοβαρότητα των φαινομένων εγείρει ερωτήματα τόσο για τη φαρμακευτική πολιτική όσο και για την κοινωνική μας στάση απέναντι στην εικόνα σώματος και την ψυχοσυναισθηματική ισορροπία.
Advertisment
GLP-1: Μηχανισμός και χρήση
Οι GLP-1 αγωνιστές (glucagon-like peptide-1 receptor agonists) μιμούνται μια εντερική ορμόνη που εκκρίνεται μεταγευματικά και ρυθμίζει τη γλυκαιμία, αυξάνει την έκκριση ινσουλίνης και μειώνει την όρεξη. Η δράση τους επεκτείνεται στον εγκέφαλο, επηρεάζοντας κέντρα πείνας, κορεσμού και ανταμοιβής. Για τον λόγο αυτό, χρησιμοποιούνται σήμερα όχι μόνο σε διαβητικούς αλλά και σε υπέρβαρους/παχύσαρκους χωρίς σακχαρώδη διαβήτη, με στόχο τη μείωση της όρεξης και την απώλεια βάρους.
Η εμπορική επιτυχία ήταν εκρηκτική. Μόνο το 2023, οι πωλήσεις του Ozempic ξεπέρασαν τα 12 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ διάσημοι αστέρες και influencers συνέβαλαν στην ευρύτερη διάδοσή του. Ωστόσο, αυτή η μαζική αποδοχή προηγείται της πλήρους κατανόησης των ψυχολογικών επιπτώσεων.
Αναφορές ψυχικών παρενεργειών
Από το 2022, έχουν καταγραφεί δεκάδες αναφορές στην FDA και στην EMA για αλλαγές στη διάθεση, άγχος, κατάθλιψη και, σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτοκτονικές σκέψεις μετά την έναρξη θεραπείας με GLP-1 αγωνιστές. Αν και δεν υπάρχει ακόμα τεκμηριωμένος αιτιολογικός μηχανισμός, οι συγκλίνουσες αφηγήσεις ασθενών δημιουργούν έναν προβληματισμό που δεν μπορεί να αγνοηθεί.
Advertisment
Ορισμένες από αυτές τις περιπτώσεις αφορούν ανθρώπους χωρίς προηγούμενο ιστορικό ψυχιατρικής νόσου, οι οποίοι ανέφεραν ξαφνική εμφάνιση αγχώδους συμπεριφοράς ή συναισθηματικής απάθειας. Άλλοι περιέγραψαν έντονη εσωτερική αστάθεια ή “αίσθημα αποσύνδεσης από τον εαυτό”.
Οι εταιρείες παραγωγής (π.χ. Novo Nordisk) έχουν πλέον ενσωματώσει σχετικές προειδοποιήσεις στα ενημερωτικά τους δελτία. Παρόλα αυτά, οι περισσότερες μελέτες για τα GLP-1 φάρμακα επικεντρώνονται σε σωματικές παραμέτρους (βάρος, γλυκαιμία, λιπιδαιμικό προφίλ), παραμερίζοντας τις ψυχικές επιπτώσεις.
Από τη Βιοχημεία στην Ψυχολογία
Η βασική επιστημονική αβεβαιότητα αφορά το κατά πόσο οι επιδράσεις στην ψυχική υγεία είναι καθαρά βιολογικές, ψυχολογικές ή συνδυαστικές. Τα φάρμακα GLP-1 δεν περιορίζονται στη ρύθμιση του σακχάρου και της όρεξης· επιδρούν επίσης σε περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με το σύστημα ανταμοιβής, την ευχαρίστηση και τη ρύθμιση της διάθεσης.
Μελέτη στο Nature Reviews Drug Discovery (2023) εξηγεί ότι η ενεργοποίηση του GLP-1 υποδοχέα επηρεάζει και το κεντρικό νευρικό σύστημα, γεγονός που ενδέχεται να επηρεάζει τη συμπεριφορά και το συναίσθημα – θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με το προφίλ του ασθενούς.
Ταυτόχρονα, η εμπειρία της ταχείας σωματικής αλλαγής, ιδιαίτερα σε άτομα με ιστορικό διατροφικών διαταραχών ή συναισθηματικής αστάθειας, μπορεί να επιφέρει ψυχολογική απορρύθμιση. Η αυτοεικόνα δεν συμβαδίζει πάντοτε με τη νέα εξωτερική πραγματικότητα, οδηγώντας ενίοτε σε αισθήματα αποξένωσης, ανασφάλειας ή ματαίωσης.
Η απουσία μακροπρόθεσμων στοιχείων και οι κοινωνικές προεκτάσεις
Το πιο ανησυχητικό ίσως στοιχείο είναι η απουσία μακροχρόνιων δεδομένων. Οι περισσότερες κλινικές μελέτες έχουν χρονικό ορίζοντα 12-18 μηνών, ενώ οι ψυχικές επιπτώσεις μπορεί να εμφανιστούν μεταγενέστερα. Επιπλέον, δεν υπάρχουν σήμερα ξεκάθαρα πρωτόκολλα παρακολούθησης της ψυχικής κατάστασης ασθενών που λαμβάνουν GLP-1 αγωνιστές – μια παράλειψη με σοβαρές επιπτώσεις στην κλινική πράξη.
Σε κοινωνικό επίπεδο, η κουλτούρα της ταχείας μεταμόρφωσης ενισχύει το αφήγημα ότι η απώλεια βάρους οδηγεί αυτόματα σε ψυχική βελτίωση. Όμως, η εμπειρική πραγματικότητα αποκαλύπτει ότι η ψυχική υγεία δεν ακολουθεί γραμμικές διαδρομές. Η εικόνα σώματος είναι συνδεδεμένη με την αυτοαντίληψη, τη βιογραφία του ατόμου, τα τραύματα και τις προσδοκίες – παράγοντες που δεν αλλάζουν με μια ένεση την εβδομάδα.
Τα φάρμακα απώλειας βάρους τύπου GLP-1 είναι ένα εργαλείο μεγάλης αξίας για την ιατρική διαχείριση της παχυσαρκίας. Όμως, η ταχεία διάδοσή τους συνοδεύεται από ένα επιστημονικό και ηθικό χρέος. Την πλήρη κατανόηση όλων των επιπτώσεων, όχι μόνο των μετρήσιμων κιλών. Η ψυχική υγεία δεν είναι υποσημείωση στην ιατρική αγωγή. Είναι συστατικό της ανθρώπινης ευημερίας και, όπως φαίνεται, μπορεί να επηρεαστεί – θετικά ή αρνητικά – από φαρμακολογικές παρεμβάσεις.
Βιβλιογραφία
Gross, A. (2025). Do Weight Loss Medications Impact Mental Health? Psychology Today.
https://www.psychologytoday.com/us/blog/i-hear-you/202503/do-weight-loss-medications-impact-mental-health
U.S. Food and Drug Administration (FDA). FAERS Public Dashboard.
https://www.fda.gov/drugs/questions-and-answers-fdas-adverse-event-reporting-system-faers
European Medicines Agency (EMA). Investigation on suicidal thoughts in GLP-1 drug users (2023).
https://www.ema.europa.eu/en/news/ema-investigating-suicidal-thoughts-patients-using-weight-loss-drugs
Müller, T. D., Finan, B., Clemmensen, C., et al. (2023). GLP-1 receptor agonists: biology and pharmacology. Nature Reviews Drug Discovery, 22, 3–20.
https://doi.org/10.1038/s41573-022-00591-7
Wilding, J. P. H., et al. (2021). Once-weekly semaglutide in adults with obesity. The Lancet, 397(10290), 971–984.
https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)00213-0
Lustig, R. H. (2022). Συνέντευξη στο Endocrine Society Annual Meeting. UCSF.
