Το δεντρολίβανο (Rosmarinus officinalis) είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα βότανα της Μεσογείου. Χρησιμοποιείται εδώ και αιώνες όχι μόνο στη μαγειρική, αλλά και για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Σήμερα, η επιστήμη ερευνά όλο και πιο εντατικά τη σύνδεση αυτού του απλού βοτάνου με τη γνωστική υγεία και ειδικά τη νόσο Αλτσχάιμερ, τη συχνότερη αιτία άνοιας παγκοσμίως.
Ιστορικές αναφορές και παραδοσιακή χρήση
Το δεντρολίβανο κατείχε σημαντική θέση στην αρχαία φαρμακολογία. Ο Διοσκουρίδης, ο διασημότερος φαρμακολόγος της αρχαιότητας, στο έργο του Περί ύλης ιατρικής, αναφέρει το δεντρολίβανο ως φυτό με θερμαντικές ιδιότητες, χρήσιμο για την πέψη, την ανακούφιση από το φλέγμα, καθώς και για δερματικές παθήσεις και ρευματικούς πόνους.
Advertisment
Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, Ρωμαίος φυσιοδίφης, στο έργο του Naturalis Historia, σημειώνει τη χρήση του δεντρολίβανου για την αντιμετώπιση των δαγκωμάτων φιδιών και των πονοκεφάλων, και επισημαίνει την αρωματική του χρήση σε τελετουργικά. Αν και δεν υπάρχουν καταγραφές ότι οι αρχαίοι το συνέδεαν άμεσα με τη γνωστική ενίσχυση, είναι σαφές πως το θεωρούσαν βότανο με πολλαπλές θεραπευτικές ιδιότητες.
Η νόσος Αλτσχάιμερ και η αναζήτηση θεραπειών
Η νόσος Αλτσχάιμερ είναι μια εκφυλιστική πάθηση του εγκεφάλου που προκαλεί απώλεια μνήμης, νοητική έκπτωση και αλλαγές στη συμπεριφορά. Παρά την πρόοδο της ιατρικής, οι θεραπείες που υπάρχουν σήμερα έχουν περιορισμένη αποτελεσματικότητα, γεγονός που στρέφει την ερευνητική κοινότητα προς νέα πεδία, όπως η φυτοθεραπεία.
Το δεντρολίβανο έχει συγκεντρώσει ερευνητικό ενδιαφέρον λόγω της περιεκτικότητάς του σε καρνοσικό οξύ – μια ένωση με έντονη αντιοξειδωτική και αντιφλεγμονώδη δράση. Αυτά τα χαρακτηριστικά είναι κρίσιμα, καθώς η φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες αποτελούν βασικά παθογενετικά στοιχεία της νόσου Αλτσχάιμερ.
Advertisment
Επιστημονικά ευρήματα και νέες ελπίδες
Πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο διεθνές περιοδικό Antioxidants (2021) διερεύνησε μια σταθεροποιημένη μορφή του καρνοσικού οξέος (diAcCA), η οποία ενεργοποιείται εντός του οργανισμού και φτάνει στον εγκέφαλο. Σε πειραματικά μοντέλα ποντικιών με νόσο τύπου Αλτσχάιμερ, η ουσία αυτή:
- Ενίσχυσε τη μνήμη και τη μαθησιακή ικανότητα
- Μείωσε την εγκεφαλική φλεγμονή
- Περιόρισε τη συσσώρευση τοξικών πρωτεϊνών, όπως οι πλάκες β-αμυλοειδούς
- Αύξησε τη συναπτική πυκνότητα, δηλαδή τις συνδέσεις μεταξύ των νευρικών κυττάρων
Είναι σημαντικό ότι η δράση της ουσίας φάνηκε να ενεργοποιείται επιλεκτικά στις περιοχές του εγκεφάλου που εμφάνιζαν φλεγμονή, μειώνοντας τον κίνδυνο ανεπιθύμητων παρενεργειών.
Παρόμοια αποτελέσματα βρέθηκαν και σε άλλες εργαστηριακές μελέτες, οι οποίες τόνισαν την ανάγκη για περαιτέρω κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους ώστε να επιβεβαιωθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια αυτών των ενώσεων.
Το δεντρολίβανο λοιπόν, σήμερα επανεξετάζεται υπό το φως της σύγχρονης επιστήμης ως πιθανός σύμμαχος στην πρόληψη ή την καθυστέρηση της νόσου Αλτσχάιμερ. Η έρευνα είναι ακόμα σε εξέλιξη, όμως τα πρώτα βήματα δείχνουν ότι η φύση μπορεί να κρύβει πολύτιμα “εργαλεία” που υποστηρίζουν τη γνωστική υγεία.
Πηγές:
- Satou, T. et al. (2021). A pro-electrophilic compound, diacetylcarnosic acid, derived from rosemary, suppresses Alzheimer’s disease pathology. Antioxidants, 10(3), 438. https://doi.org/10.3390/antiox10030438
- Dorman, H. J. D., & Deans, S. G. (2000). Antioxidant activity of several plant extracts including rosemary. Food Chemistry, 75(2), 193–200.
- De Materia Medica, Dioscorides Pedanius (1st century A.D.) – μεταφραστική έκδοση: Beck, L. Y. (2005), Olms Verlag.
- Pliny the Elder, Naturalis Historia, Book XX, translation by H. Rackham, Loeb Classical Library, Harvard University Press.
