Γνωρίζουμε το δώρο ως μια χειρονομία ευγένειας ή ένα κοινωνικό έθιμο. Είναι όμως επιπλέον και μια βαθιά ψυχική και πολιτισμική πράξη: ένας τρόπος να εκφράσουμε όσα δεν χωρούν εύκολα σε λόγια, να φροντίσουμε χωρίς να το απαιτήσει κανείς, να συνδεθούμε με τους άλλους χωρίς να φανούμε ευάλωτοι. Η ανάγκη να προσφέρουμε στους αγαπημένους μας δεν αφορά μόνο εκείνους — αφορά και εμάς τους ίδιους, το πώς δίνουμε αγάπη, το πώς προσδοκούμε αναγνώριση, και τελικά, το πώς αντέχουμε τη συναισθηματική εγγύτητα.
Το δώρο ως γλώσσα συναισθημάτων
Πολλοί άνθρωποι βρίσκουν πιο εύκολο να πουν «σ’ αγαπώ» μέσα από ένα αντικείμενο παρά με άμεση φράση. Ένα δώρο, ειδικά αν είναι στοχαστικό ή συμβολικό, μεταφέρει νόημα: “σε καταλαβαίνω”, “σε σκέφτομαι”, “σε γνωρίζω αρκετά για να επιλέξω κάτι που σου ταιριάζει.” Η ψυχολόγος Harriet Lerner στο έργο της The Dance of Intimacy αναφέρει ότι η πράξη της προσφοράς επιτρέπει στους ανθρώπους να πλησιάσουν συναισθηματικά, διατηρώντας ταυτόχρονα έναν διαχειρίσιμο βαθμό ψυχικής απόστασης.
Advertisment
Δίνουμε, άρα υπάρχουμε
Όταν κάνουμε ένα δώρο, πέρα από αγάπη ή εκτίμηση, εκφράζουμε και ταυτότητα. Το δώρο μαςς επιτρέπει να πούμε: “Δες πώς σε βλέπω· δες πώς βλέπω τον εαυτό μου δίπλα σου.” Ο Marcel Mauss, στο κλασικό του έργο The Gift (1925), υποστηρίζει ότι το δώρο είναι ένα “ολικό κοινωνικό γεγονός”, το οποίο εμπλέκει τον δότη, τον αποδέκτη και την κοινωνία, μέσα από ένα πλέγμα ηθικών, συναισθηματικών και πολιτισμικών υποχρεώσεων.
Σε αυτό το πλαίσιο, δεν είναι ποτέ ουδέτερο. Είναι μια δήλωση σχέσης. Το να προσφέρουμε ενισχύει το αίσθημα συνδεσιμότητας και ενίοτε, την ανάγκη να νιώθουμε απαραίτητοι. Όπως έδειξαν και οι νευροεπιστημονικές μελέτες του Jorge Moll και του Jordan Grafman (2006), η πράξη της γενναιοδωρίας ενεργοποιεί περιοχές του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή. Δηλαδή, το να δίνουμε μας κάνει πραγματικά να νιώθουμε καλά.
Δίνοντας προστατεύουμε την ευαλωτότητά μας
Υπάρχει ωστόσο και μια άλλη πλευρά: η ανάγκη ελέγχου. Κάποιοι άνθρωποι προτιμούν να δίνουν παρά να παίρνουν, επειδή το να προσφέρουν τους επιτρέπει να διατηρούν την πρωτοβουλία. Η προσφορά μπορεί να είναι ένας τρόπος να αποφύγουμε την παθητικότητα ή την αμηχανία του να δεχτούμε φροντίδα. Η Brené Brown, ερευνήτρια της ευαλωτότητας, επισημαίνει ότι “το να λαμβάνουμε είναι μια πράξη που απαιτεί θάρρος”, γιατί μας καλεί να αποδεχτούμε ότι αξίζουμε, χωρίς ανταπόδοση.
Advertisment
Η ανταλλαγή δώρων ως κυκλική σχέση
Σε όλους σχεδόν τους πολιτισμούς, το δώρο συνδέεται με την αμοιβαιότητα. Δεν είναι εμπορική ανταλλαγή, αλλά μια ψυχική συμφωνία: “ανταποκρίνομαι στο δικό σου άνοιγμα με το δικό μου.” Αυτή η ροή επιβεβαιώνει και ανανεώνει τη σχέση. Είναι ενδιαφέρον ότι ακόμα και τα παιδιά, σε πολύ μικρή ηλικία, φαίνεται να κατανοούν ενστικτωδώς την έννοια της προσφοράς και της ανταπόδοσης, δείγμα της βαθιάς ενσώματης παρουσίας αυτής της ανάγκης στον άνθρωπο.
Το να κάνουμε δώρα στους αγαπημένους μας λοιπόν, είναι ένας τρόπος να δείξουμε ότι βλέπουμε τον άλλον, αλλά και ότι θέλουμε να φανερωθούμε οι ίδιοι, με ασφάλεια, με πρόθεση, με ψυχικό τόλμημα. Σε κάθε δώρο υπάρχει ένα κομμάτι μας που λέει: “Είμαι εδώ για σένα — και αυτό με κάνει να νιώθω ζωντανός.”
Βιβλιογραφία
- Mauss, Marcel. The Gift (1925).
- Lerner, Harriet. The Dance of Intimacy (1989).
- Brown, Brené. The Gifts of Imperfection (2010).
- Moll, J., Krueger, F., Zahn, R., Pardini, M., de Oliveira-Souza, R., & Grafman, J. (2006).
Human fronto–mesolimbic networks guide decisions about charitable donation. Proceedings of the National Academy of Sciences.
