Η αγάπη ενός γονιού για το παιδί του είναι, για τους περισσότερους, η πιο φυσική, η πιο βαθιά, ίσως και η πιο ιερή σχέση που μπορεί να υπάρξει. Όμως ακόμη και αυτή η μορφή αγάπης, όπως κάθε ανθρώπινο συναίσθημα, δεν είναι απαλλαγμένη από εσωτερικές αντιφάσεις. Κάτω από την επιφάνεια της φροντίδας και της αφοσίωσης, μπορεί να κρύβεται μια λανθάνουσα μορφή εγωκεντρικότητας – μια ασυνείδητη προσδοκία το παιδί να αποτελέσει προέκταση του εαυτού, επιβεβαίωση του ρόλου του γονιού, εκπλήρωση επιθυμιών που έμειναν ατελείς.
Ο Χαλίλ Γκιμπράν, στο ποίημά του «Για τα παιδιά» από το έργο Ο Προφήτης, δίνει φωνή σε αυτήν τη λεπτή αλλά ουσιώδη διάκριση. Γράφει:
Advertisment
«Τα παιδιά σας δεν είναι παιδιά σας. Είναι οι γιοι και οι κόρες της λαχτάρας της Ζωής για τη ζωή. Έρχονται στη ζωή με τη βοήθειά σας, αλλά όχι από σας, και μ’ όλο που είναι μαζί σας, δεν σας ανήκουν.»
Η ρήση αυτή είναι ψυχολογικά ακριβής. Το παιδί, όσο κι αν φέρει την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά του γονιού, δεν του ανήκει. Και όμως, συχνά, η αγάπη εκδηλώνεται μέσα από μορφές ελέγχου, από προσδοκίες που δεν λέγονται αλλά εννοούνται, από ένα διαρκές «οφείλεις να είσαι αυτό που περίμενα».
Πολλοί γονείς αγαπούν τα παιδιά τους όπως κάποτε ήθελαν να αγαπηθούν οι ίδιοι. Πολλοί προσδοκούν απ’ αυτά την επιβεβαίωση ότι ήταν καλοί γονείς, σωστοί άνθρωποι, σημαντικοί. Άλλοι νιώθουν ότι αν το παιδί δεν πετύχει, αν δεν ακολουθήσει τη «σωστή πορεία», είναι σαν να αμφισβητείται ο ίδιος τους ο ρόλος. Δεν είναι πάντα εύκολο να αναγνωρίσει κάποιος τέτοιες τάσεις μέσα του. Γιατί όλα αυτά κρύβονται κάτω από την πιο ιερή πρόθεση, την αγάπη. Αλλά η πρόθεση δεν αρκεί όταν το αποτέλεσμα είναι ένα παιδί που δεν ανασαίνει ελεύθερα.
Advertisment
Σε τέτοιες περιπτώσεις, η γονεϊκή σχέση γίνεται χώρος σιωπηλής πίεσης. Το παιδί μαθαίνει να κοιτάζει προς τον γονιό προτού κοιτάξει μέσα του. Ρυθμίζει τις επιθυμίες του με βάση τις προσδοκίες, ζει με ένα συνεχές άγχος να μην απογοητεύσει, να παραμείνει «αντάξιο». Η αγάπη τότε όρος για αποδοχή. Η αγάπη που κάποτε παρουσιάστηκε ως ανιδιοτελής, αποκαλύπτεται —έστω σιωπηλά— ως εξαρτημένη από την ταύτιση.
Και όμως, η ωριμότερη μορφή αγάπης είναι εκείνη που αντέχει τη διαφορά. Η αγάπη που αναγνωρίζει ότι το παιδί είναι άλλος άνθρωπος, με διαφορετικό ψυχισμό, επιθυμίες και διαδρομή. Ο ίδιος ο Γκιμπράν συνεχίζει:
«Είστε τα τόξα απ’ όπου τα παιδιά σας, σαν ζωντανά βέλη, εκτοξεύονται προς το αύριο… Ο τοξοβόλος βλέπει το σημάδι στο μονοπάτι του απείρου και σας λυγίζει με τη δύναμή του για να μπορέσουν τα βέλη του να φτάσουν μακριά και γρήγορα… Όπως αγαπά το βέλος που πετά, έτσι αγαπά και το τόξο που μένει ακίνητο.»
Αυτό το «εύκαμπτο» του γονιού είναι ωριμότητα. Είναι η ανώτερη μορφή εγγύτητας – η ελευθερία.
Η λανθάνουσα εγωκεντρικότητα δεν κάνει έναν γονιό λιγότερο καλό. Τον κάνει απλώς άνθρωπο. Το ζητούμενο δεν είναι να εξαλειφθεί, αλλά να αναγνωριστεί. Η γονεϊκή αγάπη είναι πιο αληθινή όταν συνοδεύεται από αυτοπαρατήρηση. Όταν δεν διεκδικεί τον άλλον ως επιβεβαίωση, αλλά τον αποδέχεται ως ανεξάρτητη ύπαρξη. Όταν μπορεί να πει: «σ’ αγαπώ, ακόμη κι αν δεν μοιάζεις με εμένα. Σ’ αγαπώ, επειδή είσαι εσύ».
Πηγές
- Khalil Gibran, Ο Προφήτης [The Prophet], Εκδόσεις Ροές, Μετάφραση: Χρήστος Παπουτσής, 2013.
- Donald Winnicott, The Maturational Processes and the Facilitating Environment, International Universities Press, 1965.
- Jessica Benjamin, The Bonds of Love: Psychoanalysis, Feminism, and the Problem of Domination, Pantheon Books, 1988.
- Alice Miller, The Drama of the Gifted Child: The Search for the True Self, Basic Books, 2008.
- Françoise Dolto, When Parents Separate, Verso, 2000.
- Daniel J. Siegel & Mary Hartzell, Parenting from the Inside Out, TarcherPerigee, 2013.
